Η πολιτική πίσω από την Eurovision: Έξι ιστορίες που θα ήθελες να ξέρεις

Η Eurovision έχει γίνει πολλές φορές αντικείμενο συζήτησης στην Ελλάδα, ακόμη και από ενημερωτικές εκπομπές και talk shows, για το κατά πόσο προάγει τον πολιτισμό, αν είναι ένα προϊόν άξιο προσοχής ή ακόμη και αν η χώρα θα έπρεπε να συμμετάσχει σε περίοδο κρίσης. Εκείνο που ίσως δεν έχει όμως συζητηθεί είναι οι πολιτικές προεκτάσεις του διαγωνισμού. Συμμετοχές που θέλησαν να περάσουν ένα έντονο πολιτικό μήνυμα, νικητήρια τραγούδια που υπογράμμιζαν τις πολιτικές εξελίξεις της κάθε εποχής στη γηραιά ήπειρο, παρεμβάσεις δικτατορικών καθεστώτων προκειμένου να κερδίσει η χώρα τους, διπλωματικά επεισόδια μεταξύ κρατών και προσαγωγές πολιτών που ψήφισαν για συγκεκριμένες χώρες στο διαγωνισμό είναι μόνο μερικές από τις περιπτώσεις της εμπλοκής της πολιτικής στη eurovision και το αντίθετο.

Όταν το πανηγυράκι, όπως συχνά αποκαλούμε το διαγωνισμό της Eurovision, αποτυπώνει τους πολιτικούς συσχετισμούς της εποχής, περνάει μηνύματα διαμαρτυρίας και μεταφέρει στη σκηνή τις διαφορές των ευρωπαϊκών λαών.

Η περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα στη σκηνή της Eurovision

To βίντεο που μόνταρε πριν από ένα χρόνο η βρετανική Telegraph και το οποίο συνδύαζε τις ανταλλαγές 12αριων ανάμεσα στις χώρες, αλλά και τους νικητές σε σχέση με το γαιοπολιτικό παιχνίδι της εποχής είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό. Το κλίμα στην Ευρώπη κατόρθωνε ανέκαθεν να χρωματίσει τη Eurovision, όσο και αν οι υπεύθυνοί της επέμεναν πως δεν επιτρέπονται πολιτικές αναφορές. Όταν για παράδειγμα η Μ. Βρετανία αποφάσισε να ακολουθήσει τις ΗΠΑ στο Ιράκ, οι τηλεθεατές του διαγωνισμού φρόντισαν να τις αποδώσουν ένα ωραιότατο μηδέν (0) ως τελική βαθμολογία. Ή όταν η Γερμανία ηγούνταν της διαδικασίας ένταξης της Ελλάδας σε πρόγραμμα διάσωσης, η εκπρόσωπός της κέρδιζε το διαγωνισμό παρά το γεγονός πως συνήθως η Γερμανία έπιανε πάτο. Τη χρονιά που ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στη Γεωργία, ο Ρώσος εκπρόσωπός τους στη Eurovision κέρδιζε το διαγωνισμό. Από την άλλη, μόλις πέρσι το κοινό που βρισκόταν στο χώρο διεξαγωγής του τηλεοπτικού προγράμματος αποδοκίμασε την πρόκριση της Ρωσίας στον τελικό. στον απόηχο της παρέμβασης της χώρας στην ανατολική Ουκρανία.

Όταν ο δικτάτορας Φράνκο δωροδοκούσε την Eurovision

Διαβάζουμε ένα πολύ ενδιαφέρον ρεπορτάζ του Paul Jordan στο ESCinsisght, το οποίο πραγματικά μας δίνει μια εντελώς διαφορετική οπτική για τον διαγωνισμό και τον τρόπο με τον οποίο περνά, διαδίδει ή και επιβάλει πολιτικά μηνύματα. Ξεκινώντας πρακτικά από τα λεγόμενα μπλοκ των χωρών που λόγω καλής γειτονίας αλληλοψηφίζονται. Το θέμα οξύνθηκε ιδιαίτερα όταν ο διαγωνισμός διευρύνθηκε με τη συμμετοχή των λεγόμενων ανατολικών και βαλκανικών χωρών, κάτι που τράβηξε το νικητή προς ανατολάς και προκάλεσε αντιδράσεις στη δύση, αποδεικνύοντας πως ο Ψυχρός Πόλεμος καλά κρατεί.

Το 1968 ο Cliff Richards έχασε τη νίκη μέσα από τα χέρια του, εξαιτίας του μοναδικού κομμουνιστικού καθεστώτος που συμμετείχε στο διαγωνισμό, της Γιουγκοσλαβίας, η οποία με τον τρόπο που ψήφισε έστειλε τη Eurovision στην Ισπανία του δικτάτορα Φράνκο. Κάποια χρόνια αργότερα, δημοσιεύματα ισχυρίζονταν πως ο Ισπανός δικτάτορας δωροδόκησε τους κριτές, προκειμένου να κερδίσει η χώρα του και έτσι να βελτιώσει το προφίλ της περιθωριοποιημένης Ισπανίας.

Πώς το κυπριακό “έπαιξε” στο διαγωνισμό με την υπογραφή Χατζηδάκι

Την επομένη της εισβολής στην Κύπρο φυσικά ο κυπριακός λαός δεν είχε καμιά διάθεση να συμμετέχει στη Eurovision. Μάλιστα, οι τεταμένες σχέσεις του νησιού με την Τουρκία οδήγησαν στην αποχώρηση και των δύο χωρών από το διαγωνισμό ως το 1978. Τον λόγο όμως στη συνέχεια είχε η Ελλάδα, με τον Μάνο Χατζηδάκι να σχεδιάζει μια συμμετοχή διαμαρτυρία. Η Μαρίζα Κωχ πήρε μέρος, στη δεύτερη συμμετοχή της χώρας το 1976, με το τραγούδι “Παναγιά μου, Παναγιά μου”, οι στίχοι του οποίου ήταν ξεκάθαρη αποδοκιμασία της τούρκικης εισβολής.

Η επιλογή της Ελλάδας προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις από την Τουρκία, ενώ μετανάστες της γειτονικής χώρας στη Χάγη, όπου και διεξαγόταν ο διαγωνισμός βγήκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενη για την ελληνική συμμετοχή. Λέγεται μάλιστα πως οι υπεύθυνοι της διοργάνωσης, προειδοποίησαν την Ελληνίδα τραγουδίστρια πως κινδυνεύει η σωματική της ακεραιότητα, σε περίπτωση που ανεβεί στη σκηνή και την έβαλαν να υπογράψει πως θα εμφανιστεί με δική της ευθύνη.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Κύπρος έσπασε την αντιπαλότητα με την Τουρκία το 2003, δίνοντας στη χώρα που κέρδιζε τότε το διαγωνισμό, 8 βαθμούς.

Η ένωση της Ευρώπης μετά την πτώση του τείχους

Φυσικά σημαντική ήταν και η πολιτική σημειολογία της ενωμένης Γερμανίας που κατέβαινε για πρώτη φορά στο διαγωνισμό ως ένα και αδιαίρετο κράτος το 1990, ενώ η Ιταλία δύο χρόνια αργότερα κέρδισε το διαγωνισμό με το τραγούδι “Insieme” – “Μαζί” που έμοιαζε να κάνει σαφή αναφορά στην ενωμένη Ευρώπη.

Η Γεωργία δεν θέλει τον Πούτιν, ο Πούτιν πετά τη Γεωργία από το διαγωνισμό

Με νωπή ακόμη την εισβολή του ρωσικού στρατού στη Γεωργία, οι Γεωργιανοί αποφάσισαν να στείλουν ένα τραγούδι με σαφή πολιτική στόχευση. Τίτλος του; “I don’t wanna Put In” που με παρήχηση αναφέρεται στο Ρώσο πολιτικό. Η EBU ζήτησε από τη δημόσια τηλεόραση της Γεωργίας να καταθέσει άλλο υποψήφιο κομμάτι, αφού αυτό περιείχε πολιτικές αναφορές και τελικά η χώρα να μην συμμετέχει καθόλου το 2009.

Όταν το Αζερμπαϊτζάν ανέκρινε πολίτες που ψήφισαν την Αρμενία

Κι όμως συνέβη και αυτό. Το 2009, στα εισαγωγικά βίντεο που παρουσίαζαν τη συμμετοχή της Αρμενίας, παρουσιάστηκε ένα μνημείο από το Στεπάνακερτ, πόλη που ανήκει στο μη αναγνωρισμένο κράτος του Ναγκόρνο Καραμπάκ και το οποίο βρίσκεται εντός της αζερικής επικράτειας. Το γεγονός προκάλεσε κυριολεκτικά διπλωματικό επεισόδιο ανάμεσα στις δύο χώρες, ενώ παρά τη διαμαρτυρία από πλευράς Αζερμπαϊτζάν, ο Αρμένιος παρουσιαστής εξακολούθησε να προβάλει το μνημείο καθ’ όλη τη διάρκεια ανακοίνωσης της βαθμολογίας του τελικού.

Και φυσικά το θέμα δεν έληξε εκεί. Το BBC ανέφερε πως οι αστυνομικές αρχές του Αζερμπαϊτζάν ανέκριναν πολίτες που αποδείχτηκε πως είχαν ψηφίσει στην περασμένη διοργάνωση της Eurovision, υπέρ της αρμενικής συμμετοχής. “Ένας άνδρας κατηγορήθηκε για μη πατριωτική συμπεριφορά και πιθανή απειλή κατά της εθνικής ασφάλειας”. Η EBU ανέλαβε να εξετάσει το περιστατικό και αν και δεν κατέληξε σε κάποιο συμπέρασμα, η κίνησή της να αποτρέπει την πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα όσων ψηφίζουν με τη μέθοδο του televoting στο διαγωνισμό, λέει πάρα πολλά!

H συμμετοχή της Αρμενίας και η γενοκτονία

Πριν ακόμη μάθουμε καλά, καλά τα φετινά τραγούδια του διαγωνισμού, άλλο ένα τραγούδι θέλει να δώσει ένα πολιτικό μήνυμα. Οι Αρμένιοι επέλεξαν το τραγούδι “Don’t Deny”, που φαίνεται πως έχει σαφείς αναφορές στη γενοκτονία των Αρμενίων. Φαίνεται μάλιστα πως η οργανωτική επιτροπή του διαγωνισμού έχει επιληφθεί της υπόθεσης, αφού όπως ισχυρίζεται δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή μια συμμετοχή με πολιτικό περιεχόμενο. “Από ότι ξέρω η αρμενική τηλεόραση δεν έχει κάνει τέτοιου είδους σύνδεση. Αυτή έγινε από τα ΜΜΕ. Θα περιμένουμε να ακούσουμε το τραγούδι, να δούμε αν συμμορφώνεται με τους κανόνες, αφού δεν επιτρέπονται πολιτικά μηνύματα και χειρονομίες” σημειώνει ο επικεφαλής της επιτροπής Sietse Bakker.