Joan Vollmer: Η Μούσα της Beat Generation με το Τραγικό Τέλος έγινε μουσικό έργο

Ένα έργο γραμμένο για κοντραμπάσο, βιολί, μουσικό πριόνι, birbynė, φλάουτο, κρουστά, φωνές, ηλεκτρονικά -ηχητικό υλικό, visuals και μαέστρο. Το Ον Off ensemble παρουσιάζει το “J”, μια μουσική και σκηνική σύνθεση, με αρχικό έναυσμα έμπνευσης, τον κόσμο της Joan Vollmer.

Η σύνθεση αυτή έχει ως αφορμή ένα εκκωφαντικό γεγονός, σημείο έλξης και απώθησης και επιτρέπει την αρχή της έρευνας και την αποκάλυψη του κόσμου της Joan.

Ποια ήταν η Joan Vollmer

Η Joan Vollmer ήταν μια Αμερικανίδα διανοούμενη, γνωστή ως κεντρική φιγούρα του κινήματος των Beat στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1940 και στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Γεννήθηκε το 1923 και θεωρείται σημαντική προσωπικότητα για την πνευματική και κοινωνική ζωή της Beat Generation, παρόλο που δεν άφησε πίσω της κάποιο γραπτό έργο. Υπήρξε ένας βασικός πυρήνας της καλλιτεχνικής και πνευματικής έκρηξης της γενιάς των Beat, ενώ η ζωή της σημαδεύτηκε από τη δολοφονία της.

Η Vollmer συμμετείχε ενεργά στις συζητήσεις και τις συναναστροφές που διαμόρφωσαν το κίνημα, έχοντας στενή σχέση με προσωπικότητες όπως οι Jack Kerouac, Allen Ginsberg, και William S. Burroughs.
Υπήρξε μάλιστα και η σύντροφος του συγγραφέα William S. Burroughs, με τον οποίο απέκτησε έναν γιο, τον William S. Burroughs Jr.

Το έργο εμπνέεται από τη ζωή και την παρακαταθήκη της, συνδυάζοντας αρχειακό και πρωτότυπο υλικό. Μέσα από τεχνικές όπως το cut-up και το fold-in, το προσωπικό σύστημα καταγραφής και δημιουργίας της συνθέτριας: orchestration of the bodies, καθώς και ανεξάρτητα εργαλεία ηχητικής και οπτικής δημιουργίας, το J δημιουργεί ένα πολυδιάστατο τοπίο που κινείται στα όρια του αληθινού και του φαντασιακού, αποκαλύπτοντας την αρχή ενός νέου κόσμου μέσα από έρευνα και επαναπροσαρμογή ηχητικών και οπτικών υλικών.

Η ζωή της Vollmer είχε τραγικό τέλος. Το 1951, σκοτώθηκε από τον Burroughs στο Μεξικό υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Ο θάνατός της επήλθε κατά τη διάρκεια ενός περιστατικού στο οποίο ο Burroughs ισχυρίστηκε ότι προσπαθούσε να αναπαραστήσει το παιχνίδι “Γουλιέλμος Τέλος” (βάζοντας ένα ποτήρι στο κεφάλι της και προσπαθώντας να το χτυπήσει με όπλο). Ο Burroughs καταδικάστηκε για ανθρωποκτονία εξ αμελείας και πέρασε λίγο χρόνο στη φυλακή, αλλά το περιστατικό επισκίασε τη ζωή και την καριέρα του.

Νεφέλη Σταματογιαννοπούλου: Η συλλογική, αλλά και η ατομική σιωπή

Η συνθέτρια Νεφέλη Σταματογιαννοπούλου σημειώνει χαρακτηριστικά στο NEWS 24/7 πως “το J είναι μια μουσική και σκηνική σύνθεση που είναι μέρος μιας ευρύτερης έρευνας που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα.

Έναυσμα έμπνευσης είναι η Joan Volmer, η οποία ήταν σημαντικό μέλος στην ίδρυση της γενιάς Beat. Μέσα από αυτήν τη γυναίκα αναβλύζει ένας κόσμος που αγγίζει το θέμα της συλλογικής σιωπής σε θέματα που εδώ και πολλά χρόνια ή και αιώνες δυσκολεύονται να συζητηθούν και, ακόμα περισσότερο, δυσκολεύεται να σταματήσει η αίσθηση ότι υπάρχει στον αέρα η γεύση ότι δεν έγινε, ότι δεν θυμόμαστε, ότι κάτι δεν πήγε όπως θα έπρεπε και δεν πρέπει να κάνει εντύπωση, έκπληξη, αλλαγή, μετακίνηση.

Η συλλογική, αλλά και η ατομική σιωπή, είναι ένα θέμα που σίγουρα μπορεί να βράζει και να αναπνέει μέσα σε ένα μουσικό περιβάλλον, μέσα σε μια παρτιτούρα, μέσα σε μια εξερεύνηση, με κίνητρο πάντα το παιχνίδι, διότι έτσι γίνεται η εξερεύνηση. Το παιχνίδι, όμως, είναι και αυτό που, κατά τον Burroughs, ευθύνεται για τη δολοφονία της Joan. Ένα παιχνίδι William Tell. 

Το ηχητικό περιβάλλον και ο τρόπος που δούλεψα με την ομάδα μου, Ov Off, έχει να κάνει πιο πολύ με το να υπάρχει, με διάφορες μορφές, στο χώρο η έννοια του ήχου ως πλάσμα, ως μια οντότητα που μας περιβάλλει. Και αυτό γίνεται βιωματικό, και όλο το αποτέλεσμα είναι ότι μέσα από την ηχητική δραματουργία βιώνεις όλο το αφήγημα και τις καταστάσεις που δημιουργεί το έργο.

Η έρευνα για να βρεθούν γράμματα, αποσπάσματα και ηχητικό υλικό είναι μια διαδικασία που δεν έχει τελειώσει και δεν νομίζω να τελειώσει σύντομα, καθώς υπάρχει υλικό δύσκολα προσβάσιμο, αλλά με πολύ αξία. Και όποτε έρχεται στα χέρια μου κάτι καινούργιο, δημιουργείται όλο και πιο έντονα η εικόνα, η ηχητική εικόνα, οι δράσεις, οι ηχητικές κινήσεις και οι διαδράσεις.

Το J είναι μια σύνθεση ήχου, εικόνας, γέλιου και απορίας, που σκοπός της είναι να δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου μπορεί κανείς να μπει και να γίνει μέρος αυτού του κόσμου, να μπει και να επιπλεύσει μέσα”.

Άγγελος Μαστραντώνης: “Μια εξερεύνηση προς τα όρια και τα άκρα των ερωτικών σχέσεων”

Ο καλλιτεχνικός συνεργάτης Άγγελος Μαστραντώνης σημειώνει με τη σειρά του πως “Το ‘J’ είναι μια σύνθεση που αφορά τη διπλή εξαφάνιση της συγγραφέως Joan Volmer, πρώτα στο επίπεδο φυσικής υπόστασης μέσα από τη γυναικοκτονία της, και ταυτοχρόνως στο συμβολικό επίπεδο: Η δεύτερη εξαφάνιση γίνεται αντιληπτή ακριβώς μέσα από την οριακά ολοκληρωτική απουσία των γραπτών της Joan Volmer ως αυτούσια σώματα κειμένων.

Η Νεφέλη Σταματογιαννοπούλου με τη σύμπραξη του συνόλου Ov-Off επιχειρούν να ανασυνθέσουν μία εκδοχή της ιστορίας της Joan, οργανώνοντας θραύσματα κειμένου και λόγου, όπως αυτά σώζονται στην πρωτόλεια μορφή τους μέσα από τα γράμματα της Joan, αλλά και κρυμμένα σε κείμενα της γενιάς Beat, και χρησιμοποιώντας την τεχνική cut-up ως αφετηρία για την ηχητική επεξεργασία, τη ζωντανή μουσική και το tape.

Ταυτοχρόνως, το J είναι μια εξερεύνηση προς τα όρια και τα άκρα των ερωτικών σχέσεων, των σχέσεων εξουσίας και αντιπαράθεσης, όπως μπορούν να αποτυπωθούν σε παραμορφωτικά κάτοπτρα και σε multimedia περιβάλλοντα, τα οποία με τη σειρά τους παραχωρούν χώρους για κινησιολογική, ηχητική και σκηνική επεξεργασία.

Έτσι, το J είναι ένα έργο που σε πρώτη φάση αποσκοπεί περισσότερο στην αναγνώριση παρά στην αναπαράσταση φωνών που έχουν σιωπήσει βίαια, θέτοντας παράλληλα σειρά ερωτημάτων που αφορούν την ανάδειξη καταστάσεων, ρευμάτων και δομών που είτε επιτρέπουν, είτε — στην χειρότερη εκδοχή τους — επιζητούν και ιδρύονται μέσω αυτής της βίαιης σίγασης. Το J είναι ένα σκηνικό έργο για την χειραφετημένη φωνή και την ετεροχρονισμένη δικαίωση”.

Η έρευνα αυτή αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης μελέτης.

Συντελεστές:

μουσική & σκηνική σύνθεση, σύλληψη, έρευνα, visuals: Νεφέλη Σταματογιαννοπούλου
καλλιτεχνικός συνεργάτης, βοηθός συνθέτης: Άγγελος Μαστραντώνης
καλλιτεχνική συνεργάτιδα: Χριστέλα Γκιζέλη

Επί σκηνής:
Χριστέλα Γκιζέλη: μουσικό πριόνι / κείμενα
Rafal Habel: birbynė, κρουστά / κείμενα
Ειρήνη Σγουρίδου: φλάουτο / φωνή
Άγγελος Μαστραντώνης: βιολί
Χάρης Παζαρούλας: κοντραμπάσο
Νεφέλη Σταματογιαννοπούλου: διεύθυνση/ live χειρισμός ηλεκτρονικού υλικού.
Θερμές ευχαριστίες στη συγγραφέα και αρθρογράφο Katie Bennett.
Τεχνικός ήχου: Νίκος Χατζάκης