Μανουέλ ντε Φάγια: Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών ξετυλίγει το “μυστήριο” του ανατρεπτικού συνθέτη

Ο Μανουέλ ντε Φάγια δεν χωρά με ευκολία στις συνήθεις κατηγοριοποιήσεις: Κάποιοι θα τον χαρακτηρίσουν ιμπρεσιονιστή, άλλοι θα πουν ότι ανήκει στους νεοκλασικιστές. Μπορεί να μην άφησε πίσω του ποσοτικά πλούσιο έργο, αλλά η μουσική του αποτελεί ορόσημο για την ευρύτερη διάδοση του ιδιαίτερου ισπανικού ηχοχρώματος. Άλλωστε, πριν από εκείνον το εξωτικό και αισθαντικό ισπανικό ιδίωμα είχε γίνει γνωστό και αγαπητό στο ευρύ κοινό κυρίως χάρη σε έργα Γάλλων ή Ρώσων συνθετών, όπως το Ισπανικό Καπρίτσιο του Ρίμσκυ-Κόρσακοφ, η Ραψωδία για ορχήστρα Εσπάνια του Σαμπριέ και φυσικά η όπερα Κάρμεν του Μπιζέ.

Στο πλαίσιο των καλοκαιρινού της προγράμματος, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (ΚΟΑ) επέλεξε δύο κορυφαία έργα του Μανουέλ ντε Φάγια και τα παρουσιάζει σε δύο συναυλίες στην Ακαδημία Πλάτωνος (5 Σεπτεμβρίου) και τον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (6 Σεπτεμβρίου).

Με αφορμή τις εκδηλώσεις αυτές, το News 24/7 παρουσιάζει τους σημαντικότερες σταθμούς της πορείας του κατά πολλούς σημαντικότερου Ισπανού συνθέτη των αρχών του 20 αιώνα:

Γερές (μουσικές) βάσεις

Γεννημένος το 1876, με καταγωγή από την Ανδαλουσία και την Καταλωνία, ο Μανουέλ ντε Φάγια πήρε τα πρώτα μαθήματα πιάνου από τη μητέρα του στο Cádiz και αργότερα μετακόμισε στη Μαδρίτη για να συνεχίσει τις σπουδές του στη σύνθεση με τον Felipe Pedrell. Ο Pedrell άνοιξε γι αυτόν νέους μουσικούς ορίζοντες, στρέφοντάς τον προς την ισπανική αναγεννησιακή εκκλησιαστική μουσική, τη λαϊκή παράδοση και την όπερα. Ίσως η πιο κρίσιμη αισθητική επιρροή, όμως, προέκυψε από τη μετακόμιση του το 1907 στο Παρίσι και τη γνωριμία του με τους Claude Debussy, Paul Dukas και Maurice Ravel. Εκεί ήταν που δημοσίευσε τα πρώτα του κομμάτια για πιάνο, αλλά και ορισμένα τραγούδια.

Έμπνευση από τις ρίζες

Με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, ο ντε Φάγια επιστρέφει στη Μαδρίτη. Ξεκινά να συνθέτει πυρετωδώς, συνδυάζοντας με μοναδικό τρόπο το ισπανικό φολκλορικό ιδίωμα και τις ιμπρεσιονιστικές επιρροές του. Καταφέρνει, αντλώντας από τα μουσικά θέματα της χώρας του την ουσία των μελωδιών και των ρυθμών, να δημιουργήσει οικουμενικό έργο, που δεν επιχειρεί να μιμηθεί, αλλά εξυψώνει την παραδοσιακή μουσική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το μπαλέτο Ο Μάγος Έρωτας (El amor brujo) – τη Σουίτα από το οποίο θα ακούσουμε στις δύο συναυλίες της ΚΟΑ – που αντλεί από μελωδίες και ρυθμούς της Ανδαλουσίας.

Με ορίζοντα τον… κόσμο

Η διεθνής καταξίωση δεν αργεί: Το 1917, ο διάσημος ιμπρεσάριος Σεργκέι Ντιάγκιλεφ ταξιδεύει στην Ισπανία, όπου συναντά τον – ακόμα σχετικά άγνωστο εκτός της χώρας του – Μανουέλ. Στη Μαδρίτη, ο Ντιάγκιλεφ και ο χορογράφος Λεονίντ Μασίν, παρακολουθούν την πρεμιέρα μίας παντομίμας με τίτλο Ο κυβερνήτης και η μυλωνού, που βασιζόταν σε σενάριο του Γκρεγκόριο Μαρτίνεθ Σιέρρα πάνω στη νουβέλα του Πέδρο δε Αλαρκόν Το τρίκωχο καπέλο (1874). Ενθουσιασμένοι από την μουσική που ο ντε Φάγια είχε συνθέσει για μικρό ορχηστρικό σύνολο, Ντιάγκιλεφ και Μασίν τον πείθουν να μεταμορφώσει το έργο σε μπαλέτο, με μουσική για πλήρη συμφωνική ορχήστρα. Κάπως έτσι προέκυψε το Τρίκωχο καπέλο, η πρεμιέρα του οποίου δόθηκε το 1919 στο θέατρο Αλάμπρα του Λονδίνου από τα Ρωσικά Μπαλέτα σε χορογραφία του Μασίν, με τον Πάμπλο Πικάσο να αναλαμβάνει κοστούμια και σκηνικά. Αν και στην πατρίδα του κάποιοι τον κατηγόρησαν για μοντερνιστική παραμόρφωση της μουσικής τους παράδοσης, όλος ο υπόλοιπος κόσμος είδε στο Τρίκωχο καπέλο έναν υποδειγματικό τρόπο αξιοποίησης του τοπικού ιδιώματος μέσα από μία λόγια, εκλεπτυσμένη μουσική γλώσσα.

Τα τελευταία χρόνια

Τη δεκαετία του 1920, ο ντε Φάγια απομακρύνεται από τον ιμπρεσιονισμό και, επηρεασμένος, από τη μουσική του Ιγκόρ Στραβίνσκυ, προσεγγίζει τον νεοκλασικισμό. Την ίδια περίοδο, μετακομίζει στη Γρανάδα, όπου συνθέτει την όπερα για μαριονέτες El retablo de maese Pedro αλλά και ένα Κοντσέρτο για αρπίχορδο. Μετά το 1926, ουσιαστικά αποσύρεται, μετακομίζοντας αρχικά στη Μαγιόρκα και το 1939 στην Αργεντινή. Η πολιτική δεν φαίνεται να τον συγκινούσε ιδιαίτερα, αλλά η άνοδος του φρανκισμού στην Ισπανία συνέβαλε στην απόφασή του να εγκατασταθεί στη Λατινική Αμερική, ενώ το 1940 αρνήθηκε να επιστρέψει παρότι το φρανκικό καθεστώς του προσέφερε μεγάλη σύνταξη. Ο Μανουέλ ντε Φάγια πέρασε τα τελευταία του χρόνια στην έρημο της Αργεντινής, δουλεύοντας πάνω στη μνημειώδη καντάτα Ατλαντίδα, η οποία όμως παρέμεινε ημιτελής, μετά τον θάνατό του το 1946.

Πληροφορίες

ΜΑΝΟΥΕΛ ΝΤΕ ΦΑΓΙΑ (1876–1946)

Πρόγραμμα:

– Σουίτα από το μπαλέτο Ο Μάγος Έρωτας, El amor brujo

– Ο Κυβερνήτης και η Μυλωνού, El Corregidor y la Molinera), παντομίμα σε δύο σκηνές (πρώτη εκδοχή του μπαλέτου Το Τρίκωχο Καπέλο)

Συναυλία στην Ακαδημία Πλάτωνος

Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου στις 20.30

Σολίστ: Ινές Ζήκου, μεσόφωνος

Μουσική διεύθυνση: Κορνήλιος Μιχαηλίδης

Η εκδήλωση προσφέρεται δωρεάν από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Ελεύθερη είσοδος.

Είναι υποχρεωτική η προκράτηση θέσης. Προκρατήσεις στο: https://digitalculture.gov.gr/ 

Όσοι ακροατές αντιμετωπίζουν δυσκολία στην κράτηση θέσεων καλούνται να επικοινωνήσουν στο 210 7257603.

Συναυλία στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής

Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου στις 19.30

Σολίστ: Ινές Ζήκου, μεσόφωνος

Μουσική διεύθυνση: Κορνήλιος Μιχαηλίδης (διευθύνει την ΚΟΑ), Νικόλαος Χαλιάσας (διευθύνει την Camerata Junior – Ορχήστρα Νέων των Φίλων της Μουσικής)

Συμμετοχές: Camerata Junior – Ορχήστρα Νέων των Φίλων της Μουσικής

Το Παιδικό τμήμα της Camerata Junior θα ερμηνεύσει μεταγραφή του Radetzky March του Γιόχαν Στράους, μεταγραφή του αποσπάσματος “Στην αίθουσα του βασιλιά των ορέων” της σκηνικής μουσικής Πέερ Γκυντ του Έντβαρντ Γκριγκ και μεταγραφή της Sicilienne του Γκαμπριέλ Φορέ.

Το Νεανικό τμήμα της Camerata Junior θα ερμηνέυσει την Απλή Συμφωνία του Μπένζαμιν Μπρίτεν και το Κοντσέρτο για όμποε ντ’ αμόρε και ορχήστρα σε λα μείζονα BWV 1055R του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, με τη σύμπραξη της Χριστίνας Παντελίδου στο όμποε ντ’ αμόρε.

Γενική είσοδος: 12€

Για πληροφορίες προπώλησης εισιτηρίων πατήστε ΕΔΩ

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr