Μια μεικτή ομάδα Αθηναίων εφήβων και ασυνόδευτων ανηλίκων αναζητά μία “κοινή” γλώσσα

Το Co-OPERAtive, το πρώτο διαπολιτισμικό φυτώριο όπερας νέων στην Ευρώπη, παρουσιάζει την παράσταση μουσικού θεάτρου Untitled for now: an old fable, σε μουσική Άντη Σκορδή και σκηνοθεσία Θέμελη Γλυνάτση, την Κυριακή 3 Ιουλίου 2022 στις 20.30 στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Βραβευμένο με το Εκπαιδευτικό Βραβείο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Fedora 2019, το πρόγραμμα Co-OPERAtive φέρνει την όπερα κοντά στο νεανικό κοινό, αναδεικνύοντας παράλληλα τη διαπολιτισμική ποικιλομορφία της σύγχρονης Αθήνας και τη σπουδαιότητα της κοινωνικής συνοχής. Στο πλαίσιο του προγράμματος, μια μεικτή ομάδα Αθηναίων εφήβων και ασυνόδευτων ανηλίκων αιτούντων άσυλο πραγματοποίησε συναντήσεις σε εβδομαδιαία βάση υπό την καθοδήγηση καλλιτεχνών και εκπαιδευτικών από τον χώρο της μουσικής, του θεάτρου, του χορού και της όπερας.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ολοκληρώνεται με την παρουσίαση του καλλιτεχνικού αποτελέσματος που προέκυψε μέσα από τη δημιουργική διαδικασία των εργαστηρίων. Προτάσσοντας τη συνεργατική φύση της όπερας, το Co-OPERAtive σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε σε στενή συνεργασία με δύο οργανώσεις-εταίρους, το Κοινωνικό ΕΚΑΒ και την Ευρωπαϊκή Έκφραση.

“Δεν μπορώ να θυμηθώ πλέον πόσες εκδοχές του έργου σκαρώσαμε με τον Άντη Σκορδή – η πρόκληση να βρούμε μια δομή, μια μέθοδο και μια αισθητική κατεύθυνση, οι οποίες να είναι ταυτόχρονα γοητευτικές αλλά και προσιτές σε μια ομάδα νέων πολλοί εκ των οποίων δεν είχαν μουσική παιδεία ήταν πράγματι μεγάλη.

Έπρεπε να φτιάξουμε ένα έργο το οποίο ναι μεν θα ήταν «ανοιχτό» στη συγκεκριμένη ομάδα ερμηνευτών, και στις ιδιαιτερότητες του κάθε συμμετέχοντα, αλλά από την άλλη θα ήταν ολοκληρωμένο, με σαφείς μουσικούς και θεατρικούς κανόνες και απαιτήσεις. Προσωπικά, η εμπειρία αυτή με ανάγκασε να επιστρέψω στις βασικές αρχές της δουλειά μου, τόσο σε ό,τι αφορά τη σκηνική δομή, την επικοινωνία με τους ερμηνευτές, και την αναγκαιότητα μιας αφήγησης, φανερής ή κρυφής. Ήταν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και απαραίτητο «πισωγύρισμα» στα βασικά συστατικά της σχέσης μου με την προετοιμασία μιας παράστασης – έπρεπε δηλαδή, χωρίς να θυσιάσω το προσωπικό μου καλλιτεχνικό στίγμα, να επινοήσω καινούργιες πορείες επικοινωνίας και μεθόδου με τους συμμετέχοντες. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι από τις πιο χρήσιμες διαδικασίες για έναν καλλιτέχνη: όταν δηλαδή αναγκάζεται να εγκαταλείψει έναν δοκιμασμένο τρόπο εργασίας για να τον ανακαλύψει εκ νέου, διαφοροποιημένο και εμπλουτισμένο και ίσως πιο «ανάλαφρο», μέσω μιας διαφορετικής οδού. Τέλος, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η διαδικασία των εργαστηρίων και της προετοιμασίας των εργαστηρίων σε μαθαίνει μια ακλόνητη αίσθηση δημοκρατικότητας, με την έννοια πως γρήγορα συνειδητοποίησα πως ακόμα και μια ομάδα νέων χωρίς την κλασσική καλλιτεχνική παιδεία έχουν την δυνατότητα να αισθανθούν την οργανικότητα του ρυθμού, της φωνής, και της κίνησης, και να αποδώσουν αυτή την οργανικότητα αβίαστα επί σκηνής. Μου επιβεβαίωσε επίσης την αστείρευτη ικανότητα των ανθρώπων για φαντασιακή σκέψη” αναφέρει στο NEWS 24/7 ο Θέμελης Γλυνάτσης μιλώντας για την εμπειρία που αποκόμισε “χτίζοντας” την παράσταση αυτή.

Επινοήσαμε ένα μύθο για μια ομάδα νέων που χάνουν τη φωνή τους μετά από μια τεράστια καταστροφή, και την αναζήτησή τους για την επινόηση μιας νέας, κοινής γλώσσας.

Και ο Άντης Σκορδής προσθέτει “Το έργο μουσικού θεάτρου, το οποίο συνέθεσα στο πλαίσιο του Co-OPERAtive, ξεκίνησε ως μια πρωτοβουλία που είχε ως στόχο να δημιουργήσει ένα σύνολο με τη συμμετοχή μιας μεικτής ομάδας Αθηναίων εφήβων και ασυνόδευτων ανηλίκων. Αρχικά ο αριθμός των συμμετεχόντων/ουσών και η προηγούμενη μουσική τους εμπειρία ήταν άγνωστα σε εμένα. Συνεπώς η μουσική που κλήθηκα να γράψω έπρεπε να μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικά επίπεδα και ποικίλα όργανα, γεγονός που με οδήγησε στο να πειραματιστώ με καινούργια εργαλεία και να δοκιμάσω νέες φόρμες στη δημιουργία του μουσικού έργου.

Έτσι λοιπόν, δούλεψα σε μια παρτιτούρα ανοιχτών οδηγιών που επιτρέπει μια ελευθερία στη διάρκεια της εκτέλεσης καθώς και την εισαγωγή νέων μουσικών ιδεών που προκύπτουν στη διάρκεια των εργαστηρίων. Η δημιουργία μιας αρμονικής γλώσσας με προοπτική εξέλιξης ήταν ίσως το δυσκολότερο μέρος στη διαδικασία της σύνθεσης που, ωστόσο, έθεσε τη βάση για τον σχηματισμό ενός προσωπικού μεθοδολογικού συστήματος”.

Πώς αυτή η παράσταση επικοινωνεί με το σήμερα;

Άντης Σκορδής: Η παράσταση Untitled for now: an old fable επικοινωνεί με το σήμερα φέρνοντας στο προσκήνιο ζητήματα που αφορούν στη διαπολιτισμική ποικιλομορφία, καθώς στις συνθήκες συμμετοχής και κοινωνικής συνοχής, ενώ παράλληλα προτάσσει τη συνεργατική φύση της όπερας φέρνοντάς την πιο κοντά στο νεανικό κοινό.

Η μεθοδολογία στην οποία βασίστηκε ο σχεδιασμός του έργου εκφράζει μια σύγχρονη προσέγγιση στη δημιουργία ενός έργου μουσικού θεάτρου. Τόσο η μουσική γραφή όσο και ο τρόπος που δομήθηκαν οι πρόβες στόχευσαν στην ανάγκη πραγματοποίησης ενός συλλογικού έργου, ενισχύοντας την αίσθηση της ομαδικότητας και προτείνοντας τη δημιουργική διαδικασία ως κοινή ευθύνη όλων των συμμετεχόντων/ουσών.

Θέμελης Γλυνάτσης: Παρότι το περιεχόμενο της παράστασης είναι πεισματικά μη-επίκαιρο, και εξερευνά τις καταβολές της δημιουργίας μιας ιστορίας, ενός σχεδόν παλιομοδίτικου μύθου, είναι βέβαιο πως η δημιουργία καλλιτεχνικών ομάδων από «ετερόκλητους» συμμετέχοντες, όπως και η δημιουργία κοινοτήτων, είναι όχι απλά θεμιτή, αλλά και απαραίτητη. Υπογραμμίζει δε την εξαιρετικά επίκαιρη και επείγουσα προσταγή οι άνθρωποι που έρχονται από άλλες χώρες να έχουν τις δυνατότητες εξερεύνησης και συμμετοχής σε ομάδες, εκπαιδευτικές διαδικασίες και πρωτοβουλίες που τους απομπλέκουν από ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πεπρωμένο.

Αυτό που είδα στους συμμετέχοντες ήταν ένα ιδιαίτερο άλμα από μια αρχική (και αναμενόμενη) καχυποψία σε μια συγκινητική εμπιστοσύνη, τόσο στο έργο, όσο και στους εαυτούς και στον πλησίον τους, και η εξέλιξη μιας σχεδόν ενστικτώδους φροντίδας τόσο για το διπλανό τους, όσο και για το έργο στο οποίο συμμετέχουν.

Στην παράσταση συμμετέχουν νέοι με διαφορετικές εθνικότητες και καταβολές. Πώς αντιμετωπίσατε το σκόπελο της γλώσσας;

Άντης Σκορδής: Γνωρίζοντας καλά το πλαίσιο του προγράμματος Co-OPERAtive, ως ένα διαπολιτισμικό φυτώριο όπερας νέων στην Ευρώπη, έλαβα εξ αρχής υπόψη μου, τόσο τις διαφορετικές εθνικότητες και καταβολές, όσο και τις ποικίλες γλώσσες των συμμετεχόντων/ουσών. Το έργο χτίστηκε βάσει του κειμένου που έγραψε ο Θέμελης Γλυνάτσης και σκοπός ήταν να ακολουθήσω την ιστορία επιδιώκοντας μία κοινή γλώσσα για την ετερογενή ομάδα. Πέραν ενός μικρού αποσπάσματος που εμφανίζεται στο τέλος, το υπόλοιπο έργο δεν έχει λόγια και δίνει χώρο στη φωνητική και σωματική έκφραση των νέων.

Θέμελης Γλυνάτσης: Πράγματι η γλώσσα ήταν σοβαρό θέμα – για αυτό το λόγο, αποφασίσαμε με τον Άντη Σκορδή να την παρακάμψουμε σχεδόν τελείως. Αποφασίσαμε πως η ανθρώπινη φωνή έχει άπειρες εκφραστικές δυνατότητες πέραν του λόγου, και αυτές είναι που εξερευνήσαμε στο έργο.

Θέλαμε δηλαδή να δουλέψουμε με την εξαιρετικά σύνθετη δημοκρατία της σιωπής και του μη-γλωσσικού ήχου, τόσο σε επίπεδο μουσικής αισθητικής, όσο και σε επίπεδο αφηγηματικής δράσης. Έτσι επινοήσαμε ένα μύθο για μια ομάδα νέων που χάνουν τη φωνή τους μετά από μια τεράστια καταστροφή, και την αναζήτησή τους για την επινόηση μιας νέας, κοινής γλώσσας. Με αυτόν τον τρόπο, οι συμμετέχοντες ήταν ταυτόχρονα επί σκηνής σώματα και μουσικά όργανα, δίνοντάς τους έτσι την ευκαιρία να ανακαλύψουν τις πολλαπλές δυνατότητες της ανθρώπινης εκφραστικότητας, αλλά και της ίδιας της μουσικής.

Οι πρωτοβουλίες αυτές πρέπει να απομακρύνονται από την όποια σκιά «πολιτισμικής ελεημοσύνης», και να δουλεύονται και να παρουσιάζονται ως καθαυτά έργα, με άποψη, αισθητική ταυτότητα και τεχνική ακρίβεια.

Πόσο πολύτιμες είναι αυτές οι δράσεις. Τι είδατε να “συμβαίνει” στα παιδιά που συμμετείχαν;

Θέμελης Γλυνάτσης: Οι δράσεις αυτές είναι εξαιρετικά χρήσιμες από τη στιγμή που δεν είναι μεμονωμένες πρωτοβουλίες, αλλά μεταμορφωθούν σε συστηματικές διαδικασίες. Ομάδες σαν αυτή με τους οποίους συνεργαστήκαμε θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία όχι μόνο να συμμετέχουν σε μια παράσταση, αλλά σε ένα ολοκληρωμένο, μακροχρόνιο σύστημα το οποίο θα έχει την ευκαιρία να δοκιμάζετε σε πολλές, διαφορετικές παραστάσεις.

Αυτό που είδα εγώ στους συμμετέχοντες ήταν ένα ιδιαίτερο άλμα από μια αρχική (και αναμενόμενη) καχυποψία σε μια συγκινητική εμπιστοσύνη, τόσο στο έργο, όσο και στους εαυτούς και στον πλησίον τους, και η εξέλιξη μιας σχεδόν ενστικτώδους φροντίδας τόσο για το διπλανό τους, όσο και για το έργο στο οποίο συμμετέχουν. Ήταν με άλλα λόγια μια πορεία καλλιτεχνική, όσο και κοινωνική και προσωπική.

Θεωρώ πάντως πως οι πρωτοβουλίες αυτές πρέπει να απομακρύνονται από την όποια σκιά «πολιτισμικής ελεημοσύνης», και να δουλεύονται και να παρουσιάζονται ως καθαυτά έργα, με άποψη, αισθητική ταυτότητα και τεχνική ακρίβεια. Αυτό επηρεάζει το καλλιτεχνικό, κοινωνικό και προσωπικό στίγμα μιας τέτοιας παράστασης, θωρακίζει τους συμμετέχοντες με μια αίσθηση ευθύνης και καλλιτεχνικής πειθαρχίας, και συνεπώς, η λέξη «συμπεριληπτικότητα» παύει να ηχεί σαν νεοφιλελεύθερη ενοχή και μετατρέπεται σε μια ουσιαστική και αναπόσπαστη παράμετρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Θέλαμε δηλαδή να δουλέψουμε με την εξαιρετικά σύνθετη δημοκρατία της σιωπής και του μη-γλωσσικού ήχου, τόσο σε επίπεδο μουσικής αισθητικής, όσο και σε επίπεδο αφηγηματικής δράσης.

Άντης Σκορδής: Πιστεύω πως μέσω τέτοιων δράσεων και πρωτοβουλιών δημιουργείται ένα πλαίσιο στο οποίο νέα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να γίνουν μέλη μιας ομάδας με ετερόκλητα χαρακτηριστικά και σεβόμενοι/ες τη διαφορετικότητα του καθενός και της καθεμιάς να δημιουργήσουν ένα έργο που ενσωματώνει πολλαπλές μορφές έκφρασης με στοιχεία από κάθε πολιτισμό. Τόσο η παρουσίαση όσο και όλη η διαδικασία δημιουργίας ενός νέου έργου με μια νεοσύστατη ομάδα με τα παραπάνω γνωρίσματα αποτελεί βάση έμπνευσης και προτείνει μία εμπειρία που μπορεί να αποτελέσει σημαντικό στοιχείο για το μέλλον του πολιτισμού.

Η δέσμευση των παιδιών σε ένα πρόγραμμα εβδομαδιαίων συναντήσεων με καλλιτέχνες και εκπαιδευτικούς από τον χώρο της μουσικής, του θεάτρου, του χορού και τις όπερας καθώς και η πρόκληση συμμετοχής σε κάτι καινούργιο και άγνωστο, διαπίστωσα πως εξέλιξε προσωπικά τον κάθε ένα και την κάθε μία, εντάσσοντάς τους στη διαδικασία μιας καλλιτεχνικής συν-δημιουργίας.

O Κοσμάς Δρακάτος, εκπαιδευτικός από την Ευρωπαϊκή έκφραση, αναφέρει στο NEWS 24/7 για τη συμμετοχή των παιδιών στο πρόγραμμα αυτό της Λυρικής: “Είμαστε πολύ χαρούμενοι για τη συμμετοχή μας στο πρόγραμμα Co-OPERAtive της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η δράση αφορούσε τη δημιουργία μιας όπερας από το μηδέν. Κάτι τέτοιο αρχικά φάνταζε εξαιρετικά δύσκολο. Τα παιδιά που συμμετείχαν στο διαπολιτισμικό φυτώριο όπερας είχαν ελάχιστη έως και καθόλου σχέση με τη μουσική και το θέατρο αλλά και με οτιδήποτε άλλο απαιτείται ώστε να «κτιστεί» βήμα βήμα μια ολόκληρη παράσταση. Φτάνοντας όμως στο τέλος αυτής υπέροχης διαδρομής και έχοντας παρατηρήσει από κοντά την πρόοδο αυτών των παιδιών, είναι εξαιρετικά εντυπωσιακό το πώς ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες υλοποίησης κάτι τόσο απαιτητικού όσο μία παράσταση μουσικού θεάτρου..

Το συγκλονιστικότερο όμως που συνέβη είναι ότι κατά τη διάρκεια του προγράμματος είδαν το αρχικό τους κίνητρο για τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα να βαθαίνει, να εξελίσσεται και να γίνεται ολοένα και πιο καλλιτεχνικό. Δύσκολα μουσικά κομμάτια – ρυθμικά ή πολυφωνικά- μπόρεσαν να τα μάθουν με ένα διασκεδαστικό αλλά ταυτόχρονα απόλυτα επαγγελματικό τρόπο. Διαφορετικές σκηνές, με δύσκολες χορογραφίες και ετερόκλητες απαιτήσεις σιγά σιγά έγιναν πραγματικότητα! ‘Εμαθαν να πειθαρχούν και να δρουν ομαδικά, να ανακαλύπτουν κρυφές διαθέσεις και ταλέντα που δεν είχαν εξερευνήσει μέσα τους ποτέ τους: ωφελούμενος μας ανακάλυψε για παράδειγμα ότι έχει φοβερή φωνή Sopranist, ενώ για άλλους κάθε πρόβα- και το λέμε με σιγουριά- ήταν μια ευκαιρία για να απελευθερωθούν, να εκφραστούν καλλιτεχνικά αλλά και να μάθουν να έχουν εμπιστοσύνη στους εαυτούς τους. Εν τέλει, αγάπησαν ειλικρινά τις συναντήσεις αυτές, και έρχονται τώρα που τελειώνει το πρόγραμμα και μας ζητάνε να βρούμε ένα τρόπο να συνεχιστεί!

Eκ βάθους καρδίας, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους συντελεστές της παράστασης. Τα παιδιά που συμμετείχαν απέκτησαν μία σπουδαία εμπειρία και μάλιστα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Σαν Ευρωπαϊκή Έκφραση δεν μπορούμε παρά να ευχηθούμε να συνεχιστούν αυτά τα προγράμματα, καθώς αφενός συμβάλουν στην ένταξη και αφομοίωση ευάλωτων πληθυσμών όπως είναι τα ανήλικα προσφυγόπουλα που φιλοξενούμε αφετέρου συνεισφέρουν καταλυτικά στην ανάδειξη των καλύτερων πτυχών του εαυτού τους”.

Συντελεστές: Μουσική σύνθεση, μουσική διεύθυνση: Άντης Σκορδής/Σκηνοθεσία: Θέμελης Γλυνάτσης/Συμμετέχει μεικτή ομάδα Αθηναίων εφήβων και ασυνόδευτων ανηλίκων αιτούντων άσυλο από τις δομές Κοινωνικό ΕΚΑΒ και Ευρωπαϊκή Έκφραση/Υπεύθυνοι εργαστηρίων μουσικής: Νίκος Ζιάζιαρης, Κατερίνα Γεβετζή/Υπεύθυνοι εργαστηρίων θεάτρου: Παναγιώτης Εξαρχέας, Ελένη Μολέσκη/Υπεύθυνη εργαστηρίων κίνησης: Κατερίνα Γεβετζή/Σκηνικά, κοστούμια: Χριστίνα Σπανού/Βίντεο: Μάριος Γαμπιεράκης, Χρυσούλα Κοροβέση/Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου/

Info: Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ/Κυριακή 3 Ιουλίου 2022/Ώρα έναρξης: 20.30/Είσοδος ελεύθερη με δελτία προτεραιότητας, τα οποία θα διανέμονται από τις 30 Ιουνίου, αποκλειστικά μέσω της ticketservices.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις