Μιχάλης Οικονόμου: “Έχει γεμίσει ο κόσμος από μουσικούς που παριστάνουν τους μαέστρους”

Το διεθνές Masterclass και Διαγωνισμός νέων μαέστρων της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών, το μοναδικό διεθνές τέτοιου είδους καλλιτεχνικό γεγονός που γίνεται στην Ελλάδα, ήταν ένα κρυφό όνειρο του διεθνούς φήμης μαέστρου, Μιχάλη Οικονόμου. Ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα και έχει διεξαχθεί ήδη τρεις φορές έως σήμερα.

Σε ένα κύκλο τριών συμφωνικών συναυλιών που έγιναν στο Μουσείο Μπενάκη, οι τρεις νικητές των διαγωνισμών του 2019, του 2020 και του 2021 είχαν την ευκαιρία να διευθύνουν την Φιλαρμόνια σε ένα πλήρες συναυλιακό πρόγραμμα. Στο επίκεντρο βρίσκεται το έργο του Wolfgang Amadeus Mozart, για τον οποίο ο εμπνευστής του θεσμού Μιχάλης Οικονόμου έχει πει ότι “αποτελεί την κορυφή όλων των τεχνών”.

Λίγο πριν ανέβει στο πόντιουμ για την τελική συναυλία στο Μουσείο Μπενάκη, στις 22 Μαΐου, ο μαέστρος και συνθέτης Μιχάλης Οικονόμου μίλησε στο NEWS 24/7 για την ανάγκη να ενισχυθεί η μουσική παιδεία στην Ελλάδα τη στιγμή μου οι σπουδές στο εξωτερικό μοιάζουν ακόμα και σήμερα “μονόδρομος” για τους νέους μουσικούς.

Ξεκίνησε πιάνο σε ηλικία οκτώ ετών, αλλά ήταν ένα παλιό βιολί του παππού του, ο οποίος έπαιζε στα κυκλαδίτικα πανηγύρια για περισσότερα από πενήντα χρόνια, που τον έκανε να συνειδητοποιήσει ότι η μουσική είναι ο δικός του “δρόμος”. Ένα γλυκό καλοκαίρι στη Νάξο, έπεσε στα χέρια του μια κασέτα με τα Πάθη κατά Ματθαίον του Μπαχ… και ήρθε να επισφραγίσει την αμετάκλητη απόφασή του να γίνει μουσικός.

Σήμερα, η ορχήστρα είναι το δεύτερο… σπίτι του και έχοντας εδραιώσει τη φήμη του ως σπουδαίος δάσκαλος σε διεθνές επίπεδο μάς μιλά για την ιδέα πίσω από το διεθνές Masterclass και Διαγωνισμό νέων μαέστρων της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών.

“Έχοντας πραγματοποιήσει ήδη πολλά σεμινάρια διεύθυνσης ορχήστρας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, η ιδέα ενός τακτικού διεθνούς masterclass με τη μορφή διαγωνισμού ήταν κάτι που ονειρευόμουν από παλιά. Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών απεδείχθη η ιδανική ορχήστρα για κάτι τέτοιο, ενώ στο πρόσωπο του προέδρου της κύριου Νίκου Μαλιάρα βρήκα τον απόλυτο συνεργάτη και ενσαρκωτή των ιδεών μου“.

Παρακολουθώντας ένα νέο μαέστρο να διευθύνει, καταλαβαίνεις αμέσως τα πάντα, όχι μόνο για τις μουσικές του ικανότητες, αλλά κυρίως για τον ψυχισμό και τον χαρακτήρα του!

Τον περασμένο Απρίλιο, 14 εξαιρετικοί και ταλαντούχοι νέοι μαέστροι από όλον τον κόσμο επισκέφτηκαν την Ελλάδα και παρακολούθησαν εντατικά μαθήματα, υπό την επίβλεψη και διδασκαλία του. Στο τέλος, οι ίδιοι οι μουσικοί της ορχήστρας ψήφισαν για τον νικητή του διαγωνισμού, που είναι ο Κορεάτης μαέστρος Deun Lee, ο οποίος θα διευθύνει μια συναυλία με την Φιλαρμόνια την επόμενη χρονιά.

“Η διαδικασία της επιλογής γίνεται μέσω βιογραφικών και βίντεο από πρόβες και συναυλίες. Ομολογώ πως παρακολουθώντας ένα νέο μαέστρο να διευθύνει, καταλαβαίνεις αμέσως τα πάντα, όχι μόνο για τις μουσικές του ικανότητες, αλλά κυρίως για τον ψυχισμό και τον χαρακτήρα του!» μας εξηγεί ο κ. Οικονόμου που παραδέχεται ότι η διαδικασία είναι και για εκείνον … άκρως διδακτική: “Οι μαθητές μου στην Ελλάδα και ανά τον κόσμο είναι αυτοί που κάθε μέρα με κάνουν καλύτερο μαέστρο, αλλά και καλύτερο άνθρωπο. Είναι μία διαδικασία που δεν μπορώ να σας εξηγήσω με επιχειρήματα, αλλά συμβαίνει όπως σας το λέω“.

Ασχολείστε αγόγγυστα με την εκπαιδευτική διαδικασία και τη μόρφωση νέων μουσικών. Πώς προέκυψε αυτή η ανάγκη;

Δεν είναι ακριβώς ανάγκη, είναι καθήκον. Συνειδητοποίησα ότι αργά ή γρήγορα θα πεθάνουμε, ενώ η επιστήμη μας θα ζει για πάντα. Όποιος δεν το έχει καταλάβει αυτό, ίσως να μην μπει ποτέ στον κόπο να προσφέρει στους επόμενους. Κι αν προσφέρει ίσως θα το κάνει για άλλους λόγους, πιθανότατα οικονομικούς. Πάντως, η διεύθυνση ορχήστρας εξελίσσεται εδώ και δύο περίπου αιώνες και δεν προβλέπεται να τερματίσει κάπου τώρα σύντομα.

Η δική μου συνειδητή απόφαση ήταν να διδάξω ανιδιοτελώς όσα ξέρω σε όσους περισσότερους μπορώ, με μοναδική ανταμοιβή την πιθανότητα να βρεθούν κάποιοι από αυτούς να κάνουν ακριβώς το ίδιο στο μέλλον.

Υπάρχουν αξιόλογες δομές στην Ελλάδα που στηρίζουν και αναδεικνύουν νέους ταλαντούχους μουσικούς ή είναι τελικά μονόδρομος το εξωτερικό για να ενισχύσουν τη μουσική τους παιδεία;

Αυτό που οδηγεί τους νέους μουσικούς προς το εξωτερικό είναι ξεκάθαρα η έλλειψη σοβαρής μουσικής παιδείας στη χώρα μας. Σήμερα, εικοσιπέντε χρόνια μετά τις δικές μου σπουδές, ακόμη περιμένουμε την ίδρυση μιας μουσικής Ακαδημίας στην Ελλάδα! Τα ελάχιστα βήματα που έχουν γίνει με τα μουσικά Πανεπιστήμια και τα ωδεία δεν είναι ικανά να κρατήσουν τους νέους μας εδώ, ειδικά στο αντικείμενο της διεύθυνσης ορχήστρας. Είναι ενοχλητικό πως εν έτει 2022, όλα τα πτυχία και διπλώματα των ωδείων παραμένουν αδιαβάθμητα.

Το “πέρασμα” από το εξωτερικό για έναν νέο που θέλει να ασχοληθεί σοβαρά με την κλασική μουσική είναι δυστυχώς ακόμη μονόδρομος.

Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με το έργο του Μότσαρτ, για τον οποίο έχετε πει ότι “αποτελεί την κορυφή όλων των τεχνών”.

Άκουσα πιτσιρικάς κάπου τις πρώτες νότες από το ρέκβιεμ και λέω από μέσα μου, “Χριστέ μου αυτό είναι καλύτερο και από Μπαχ!”.

Ποιος είναι ο ορισμός του (καλού) διευθυντή ορχήστρας.

Καλός διευθυντής ορχήστρας για μένα είναι αυτός που μπορεί κουνώντας τα χέρια του να αναπαράξει το ακριβές ηχητικό πρότυπο που έχει τη στιγμή εκείνη μέσα στο κεφάλι του, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως την κοινή συναισθηματική συνισταμένη του τρίπτυχου δημιουργός – ερμηνευτές – ακροατήριο.

Η συμβουλή μου στους νέους είναι να μείνουν πιστοί για πάντα στις αρχές τους και μην θυσιάσουν ποτέ την αγάπη τους για τη μουσική, ακόμα κι αν χρειαστεί να χάσουν άλλα πράγματα.

Ποια συνεργασία σας στο εξωτερικό ή ποια εμφάνισή σας ξεχωρίζετε και έχει ιδιαίτερη σημασία για εσάς;

Μία συναυλία που θα θυμάμαι για πάντα είναι η δεύτερη συμφωνία του Μάλερ με τη χορωδία της ραδιοφωνίας της Λειψίας και τη φιλαρμονική ορχήστρα του Κατάρ της οποίας τότε ήμουν διευθυντής. Μια ακόμη αλησμόνητη για μένα παραγωγή αποτελεί το πρώτο γκαλά των νικητών του διαγωνισμού Operalia και η συνεργασία μου με τον θρυλικό Placido Domingo στα πλαίσια του εν λόγω διαγωνισμού στη Βερόνα.

Εάν θα δίνατε μία συμβουλή σε έναν νέο μουσικό που ξεκινάει τώρα θέλει διακαώς να ασχοληθεί με τη διεύθυνση ορχήστρας ποια θα ήταν αυτή.

Καταρχάς, να σπουδάσει σοβαρά το αντικείμενο. Έχει γεμίσει ο κόσμος από μουσικούς που κουνάνε μια μπακέτα δεξιά αριστερά και παριστάνουν τους μαέστρους. Κατά δεύτερον να μείνει για πάντα πιστός στις αρχές του και μην θυσιάσει ποτέ την αγάπη του προς τη μουσική, ακόμα κι αν χρειαστεί να χάσει άλλα πράγματα.

Λίγα λόγια για την Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών