Πήγαμε στο ΣΕΦ για τον Θάνο Μικρούτσικο – Εκεί που η μουσική έγινε ποτάμι μνήμης

Την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου χιλιάδες κόσμου, από όλες τις ηλικίες, συγκεντρώθηκαν στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας για να τιμήσουν τον αξέχαστο μουσικοσυνθέτη Θάνο Μικρούτσικο. Έναν δημιουργό που κατάφερε να μιλήσει για όλα τα σημαντικά, τα σπουδαία, τα συγκλονιστικά της ανθρώπινης ζωής και Ιστορίας μέσα από τα τραγούδια του.

Η Κεντρική Επιτροπή ΚΚΕ και η οικογένεια του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη διοργάνωσαν μια συναυλία-αφιέρωμα που τελικά εξελίχθηκε σε ένα  μεγαλειώδες λαϊκό προσκύνημα, . Έχουν περάσει πέντε χρόνια, από την ημέρα που ο Θάνος Μικρούτσικος έφυγε από τη ζωή αλλά τα τραγούδια του – αυτά που ανοίγουν μια χαραμάδα στο όνειρο για μια καλύτερη πραγματικότητα – κρατούν τη μνήμη του ολοζώντανη και παρούσα.

Στην κεντρική εντυπωσιακή οθόνη που κρέμεται από την οροφή προβάλλεται το γνώριμο στωικό πρόσωπο του Θάνου Μικρούτσικου, μαζί με κομμάτια από συνεντεύξεις του, προσωπικές φωτογραφίες που ίσως δεν έχουν ξαναδεί το φως της δημοσιότητας, ενώ σε πολλά σημεία πριν και κατά τη διάρκεια της συναυλίας ακούμε τη φωνή και το πιάνο του.

Η οικογένεια και οι διοργανωτές ετοίμαζαν εδώ και δυόμισι μήνες αυτή τη συναυλία με την καλλιτεχνική επιμέλεια του Θύμιου Παπαδόπουλου και τις ερμηνείες των: Ρίτα Αντωνοπούλου, Χρήστος Θηβαίος, Κώστας Θωμαΐδης, Γιάννης Κότσιρας, Γιώργος Μεράντζας, Νατάσσα Μποφίλιου, Μαρία Παπαγεωργίου και Μίλτος Πασχαλίδης. 

Η Μαρία Παπαγεωργίου το είπε πολύ σοφά λίγο πριν από τη συναυλία στο ΣΕΦ. Ο Θάνος Μικρούτσικος είχε “οικογενειακές σχέσεις” και τους τραγουδιστές, που επέλεγε έναν – έναν. Tους είχε μέχρι το τέλος της ζωής του. Αυτοί είναι που συνεχίζουν να δημιουργούν μέσα από το έργο του και να αναπαράγουν το έργο του κρατώντας τον πήχη ψηλά.

Αυτή την οικογενειακή τρυφερότητα ένιωσαν πάνω από 15.000 κόσμου στη συναυλία στο ΣΕΦ. Μια συνάντηση με τίτλο τη φράση “Και να τι θέλω τώρα να σας πω” από τον “Μικρόκοσμο”. Εμπνευσμένος από τον «Μικρόκοσμο», το τραγούδι που περιλαμβάνεται στην πρώτη δισκογραφική δουλειά του Θάνου Μικρούτσικου, τα “Πολιτικά Τραγούδια” (1975). Είναι το τραγούδι σε στίχους του Τούρκου κομμουνιστή ποιητή Ναζίμ Χικμέτ (μεταφρ.Γιάννης Ρίτσος), που μελοποίησε ο Μικρούτσικος και ερμήνευσε η Μαρία Δημητριάδη.

Δημήτρης Κουτσούμπας για Θ. Μικρούτσικο: “Το ζήτημα είναι να μην παραδίνεσαι”

Τη συναυλία προλόγισε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας σε κλίμα συγκίνησης εν μέσω χειροκροτημάτων: “Ο Θάνος Μικρούτσικος όμως δεν μας μιλά μόνο για την απανθρωπιά και την ασκήμια αυτού του εκμεταλλευτικού κόσμου. Έχει πολλά να μας πει για την ελπίδα και την ομορφιά του φωτεινού αύριο, για τον ερχομό της μέρας που θα φανούν οι κήρυκες και όχι μονάχα κλέφτες και ρουφιάνοι, για τις όμορφες θάλασσες που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει και τις πιο όμορφες μέρες μας που δεν έχουμε ζήσει ακόμα και προπαντός για την ομορφιά εκείνων που παλεύουν ενάντια στην απανθρωπιά αψηφώντας το θάνατο.

(…)Το καθήκον το δικό του ο Θάνος Μικρούτσικος το έβλεπε στο εξής: μέσα από την τέχνη του να ξανακάνει γοητευτική την εικόνα του κόσμου που θέλουμε τελικά να πάμε. (…) Δεν ήταν άνθρωπος του εύκολου δρόμου. Έτσι μην περιμένετε να μας πει πράγματα άνετα και βολικά. Αντίθετα, είναι περίεργο, αλλά αυτός ο σπουδαίος δημιουργός υποστηρίζει πως δεν υπάρχει ταλέντο με το οποίο γεννιέται ο καλλιτέχνης. Ίσως μόνο μια προδιάθεση. Υπάρχει όμως, λέει, δουλειά. Έτσι επιμένει ότι πρέπει να μελετάμε, να μελετάμε τους πρωτοπόρους διανοητές αλλά και τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες και ειδικά τους λογοτέχνες που το έργο τους γνώριζε πολύ καλά (…) Η μελέτη, μας λέει ο Μικρούτσικος, είναι προϋπόθεση για να προχωρήσουμε μπροστά όχι μόνο στην τέχνη αλλά και στην πολιτική. Η συνήθεια και το χαμηλό γούστο, υπογραμμίζει, είναι απολύτως απαραίτητες για την εμπέδωση της κυριαρχίας του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος. Γι αυτό πρέπει να ξεβολευόμαστε και να τολμάμε να τολμάμε στη ζωή αλλά και στην τέχνη, τόσο σαν δημιουργοί όσο και σαν αποδέκτες της.”

Μαρία Παπαγιάννη: “Νιώθω τον Θάνο να μου χτυπάει την πλάτη”

Με ένα κόμπο στον λαιμό μίλησε στον κόσμο και η Μαρία Παπαγιάννη, σύζυγος του Θάνου Μικρούτσικου: «Ο Θάνος ανέπνεε μουσική. Ήταν το οξυγόνο του που μας έλεγε. Αλλά αν η μισή του καρδιά ήταν στη μουσική, η άλλη μισή ήταν κοντά στους ανθρώπους που αγωνίζονταν, κοντά στους ανθρώπους που ονειρεύονται μια πιο δίκαιη κοινωνία. (…) Μόνο σε ένα έπεσε έξω ο Θάνος σε αυτή την ιστορία που έλεγε συχνά πως κάποτε θα ηττηθεί στη μάχη του με τον χρόνο. Νομίζω πως το έργο του νίκησε γιατί είναι εδώ μαζί μας σήμερα κοντά μας. (…) Νιώθω τον Θάνο να μου χτυπάει την πλάτη και να μου λέει να μην ξεχαστώ και “θυμωμένη πρέπει να είσαι Μαρία”. Ναι Θάνο, είμαι και θυμωμένη. Και είμαστε πολλοί εδώ σήμερα. Θυμάμαι αυτά που μας έλεγες να μην ξεχάσουμε ποτέ γιατί ήρθαμε σε αυτόν τον πλανήτη για να κατακτήσουμε το αδύνατο, για να χορέψουμε πάνω στο φτερό του καρχαρία, για να υπερβούμε τα όριά μας, να σπάσουμε τις συμβάσεις, να τολμήσουμε να πιστέψουμε για να κυνηγήσουμε την ουτοπία”.

Ρίτα Αντωνοπούλου: “Εδώ είναι άνθρωποι που συνεχίζουν να βαδίζουν”

Χειροκρότημα για τις τρεις ερμηνεύτριες της βραδιάς Μποφίλιου – Αντωνοπούλου – Παπαγεωργίου που άνοιξαν μαζί τη συναυλία με το τραγούδι “Η πιο όμορφη θάλασσα” για να ακολουθήσει ο “Μικρόκοσμος” με τη Ρίτα Αντωνοπούλου που δάκρυσε μπροστά σε όλο αυτό τον κόσμο, νιώθοντας τον παλμό στο στάδιο. «Είμαι πολύ συγκινημένη και χαρούμενη, γιατί εδώ είναι άνθρωποι που συνεχίζουν να βαδίζουν και δεν αλυσοδένονται».

Ακολούθησαν όλοι οι καλλιτέχνες, ο ένας μετά τον άλλον, ερμηνεύοντας όλα τα αγαπημένα τραγούδια του Μικρούτσικου, ξεσηκώνοντας ιαχές σε ένα πλήθος που είχε πολλούς ηλικιωμένους, αλλά και μικρά παιδιά ανεβασμένα στους ώμους των γονιών τους στην αρένα. Συχνά ακούγονταν συνθήματα για τον αγώνα του Παλαιστινιακού λαού. Το πρόγραμμα είχε συνάφεια με την αφιερωματική συναυλία στο Ηρώδειο, αλλά ήταν πιο πλούσιο και φυσικά οι χιλιάδες κόσμου – όπως είπε και ο Πασχαλίδης κάποια στιγμή – έκαναν την ατμόσφαιρα πολύ πιο υποβλητική.

Ακούσαμε διαδοχικά όλα τα τραγούδια που μπορεί κάποιος να φανταστεί σε ένα πρόγραμμα σφιχτοδεμένο. Ανάμεσα στα όσα συγκίνησαν τον κόσμο: Η Μποφίλιου τραγούδησε τον “Φασισμό”, ο Γιώργος Μεραντζάς τη “Δίκοπη ζωή”, η Μαρία Παπαγεωργίου τη δική της ερμηνεία στο υπέροχο “Οι γερόντοι” με την τελευταία φράση “που δε σηκώνει τ’ άδικο” να τη φωνάζει δυνατά όλο το στάδιο. Ο Κώστας Θωμαΐδης στον “Στρατηγό” του Μπρεχτ, μας θύμισε πως “ο άνθρωπος έχει ένα ελάττωμα: ξέρει να σκέφτεται” και πώς “ο Θάνος δεν λείπει, είναι εδώ μας διευθύνει πάνω στο πάλκο”. Στο “Άννα μην κλαις” το ΣΕΦ γίνεται ένα σύμπαν με αστέρια-φωτισμένα κινητά.

Ο Πασχαλίδης ερμήνευσε “Αυτούς τους έχω βαρεθεί”, τον “Τυμβωρύχο” και με τον Θηβαίο τις υπέροχες “Μικρές Νοθείες”  του Οδυσσέα Ιωάννου. Ο Κότσιρας φωνάζει “σκασμός οι ρήτορες πολύ μιλήσατε” αλλά λυγίζει, ζητάει συγγνώμη από το κοινό για τη συγκίνησή του. Το “Καραντί” ήρθε από την Μποφίλιου, το “Δεν Είμαι Άλλος” από τον Θηβαίο και η φράση “Τούμπα, Αλκαζάρ και Καλογρέζα μου” ήταν το κρεσέντο των Πασχαλίδη-Κότσιρα.

Μετά το μπαράζ των πιο αγαπημένων τραγουδιών του Θάνου, το φινάλε έγραψε ο Θ.Μικρούτσικος στην οθόνη να χορεύει ένα ζειμπέκικο και όλοι οι καλλιτέχνες τον αποχαιρέτισαν από σκηνής με τη θρυλική “Ρόζα”.

Η συναυλία-αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο δεν ήταν απλώς μια μουσική βραδιά, αλλά μια δυνατή υπενθύμιση της διαχρονικότητας του έργου του. Χιλιάδες άνθρωποι ένωσαν τις φωνές τους, αναβιώνοντας τους στίχους και τις μελωδίες που σημάδεψαν γενιές.

Ο Θάνος Μικρούτσικος δεν είναι πια εδώ, όμως τα τραγούδια του εξακολουθούν να ταξιδεύουν, να εμπνέουν και να συγκινούν. Το έργο του δεν είναι μόνο προϊόν μιας εποχής, αλλά κάτι που ακουμπάει τις συνειδήσεις όλων των γενεών, γιατί αναφέρεται σε αξίες που είναι διαχρονικές: η ελευθερία, η αξιοπρέπεια, η αλήθεια.

Και όπως ο ίδιος έλεγε: «Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αιχμάλωτος, το να μην παραδίνεσαι είναι.» Στο ΣΕΦ, κανείς δεν παραδόθηκε. Αντίθετα, όλοι κράτησαν ζωντανό το όραμα, την τέχνη και το πάθος του για έναν κόσμο πιο φωτεινό, πιο δίκαιο.