Τυτώ: Η μυστηριώδης κουκουβάγια της Λήμνου στο φως της Αυγουστιάτικης Πανσελήνου

Για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, το επιτυχημένο Kournos Music Festival επιστρέφει στη Λήμνο, στο υπέροχο ακριτικό νησί που φέρνει σε επαφή το κοινό του νησιού και τους επισκέπτες του με τη λόγια μουσική. Κι αυτή τη φορά η κουκουβάγια Τυτώ εμπνέει.

Από 1 έως και 19 Αυγούστου, και με σημείο αναφοράς το απαράμιλλο φυσικό τοπίο της Λήμνου, το Φεστιβάλ, σε καλλιτεχνική επιμέλεια της Ομάδας Μουσικού Θεάτρου Ραφή (Αναστασία Κότσαλη και Λητώ Μεσσήνη), ξεδιπλώνει το πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα του σε ξεχωριστά τοπόσημα του νησιού, από το μικροσκοπικό χωριό Φυσίνη, απάγκιο απ’ τις επιδρομές των πειρατών του 18ου αιώνα, μέχρι τον εμβληματικό αρχαιολογικό χώρο της Πολιόχνης στην περιοχή Καμίνια.

Kournos Music Festival: Αφιερωμένο στα ζώα και την Τυτώ

Ο θεματικός άξονας της φετινής διοργάνωσης είναι αφιερωμένος στα Ζώα, στους ήχους από τα κουδούνια των κοπαδιών που ξεχείλισαν τους κάμπους, στο μεγαλοπρεπές πλάσμα Τυτώ και στους απρόσκλητους επισκέπτες της νύχτας, τα αγριοκούνελα.

Όλες οι δράσεις του καλλιτεχνικού προγράμματος του Φεστιβάλ σχεδιάστηκαν ειδικά και αποκλειστικά γύρω από την πλούσια πανίδα του νησιού, την τεράστια κτηνοτροφική του παράδοση, τον ορνιθολογικό του πλούτο, έναν πραγματικό θησαυρό βιοποικιλότητας, εγκαινιάζοντας παράλληλα τη συνεργασία με τo Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA).

Φέτος, το Kournos Music Festival προχώρησε, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, στην ανάθεση μουσικού έργου – και στην έκδοσή του – σε νέο Έλληνα δημιουργό με σημείο αναφοράς τη Λήμνο, τον πολιτισμό και τη φύση της, θέλοντας να δημιουργήσει με αυτόν τον τρόπο μια ξεχωριστή «βιβλιοθήκη» μουσικής εργογραφίας για το νησί.

Tyto polyochnae: Η κουκουβάγια Τυτώ στην Αυγουστιάτικη Πανσέληνο

Στο πλαίσιο αυτό, η βραβευμένη νεαρή συνθέτρια Ισμήνη Μπεκ υπογράφει το έργο «Tyto polyochnae», εμπνευσμένο από την κουκουβάγια Τυτώ, ο πληθυσμός της όποιας στη Λήμνο θεωρείται από τους σημαντικότερους του Αιγαίου.

Το μουσικό έργο «Tyto polyochnae» θα παρουσιαστεί σε πρώτη πανελλήνια παρουσίαση στον μοναδικό αρχαιολογικό χώρο της Πολιόχνης υπό το φως της Αυγουστιάτικης Πανσελήνου, στις 19 Αυγούστου. Το έργο θα ερμηνεύσει ο διεθνούς φήμης πιανίστας Στέφανος Θωμόπουλος μαζί με αποσπάσματα από τον κύκλο έργων για πιάνο «Μεσόγειος Έρημος» του Γιώργου Κουμεντάκη.

Την ίδια βραδιά, στο πλαίσιο αυτής της ξεχωριστής μουσικοεικαστική καντάτας, θα παρουσιαστεί και το έργο «Κουκουβάγια», μια συνεργασία του Γιάννη Αγγελάκα στην αφήγηση, τον μουσικό σχεδιασμό και την επιμέλεια κειμένου με τον Στέφανο Θωμόπουλο στο πιάνο και τον Νίκο Γιούσεφ στο μουσικό πριόνι.

Στην εκδήλωση συμμετέχει και η εικαστικός Ναταλία Μαντά με μια ιδιαίτερη μια γλυπτική εγκατάσταση, η οποία συνδιαμορφώνει τον Αρχαιολογικό Χώρο Πολιόχνης ως αναπόσπαστο κομμάτι της μουσικής δραματουργίας.

Η συνθέτρια Ισμήνη Μπεκ και η εικαστικός Ναταλία Μαντά στο Kournos Music Festival με αφορμή την Τυτώ

Λίγο πριν την παρουσίαση της μουσικουεικαστικής καντάτας, η συνθέτρια Ισμήνη Μπεκ και η εικαστικός Ναταλία Μαντά μιλούν στο NEWS 24/7 για τα έργα τους και τις κουκουβάγιες Τυτώ, αυτά τα μυστήρια και μοναδικά πλάσματα!

Η Ναταλία Μαντά αναφέρει χαρακτηριστικά πως “στο φετινό Kournos Music Festival θα ενεργοποιηθεί μια γλυπτική εγκατάσταση στο πλαίσιο της μουσικοεικαστικης καντάτας στον αρχαιολογικό χώρο της Πολίχνης-Καμίνια. Η εγκατάσταση αποτελείται από ένα πλήθος χειροποίητων πλακιδίων οι οποίες σχηματίζουν στην μια υπερμεγέθη κυκλική στεφάνη όπου μέσα της πραγματοποιείται η μουσική δράση.

Ο κύκλος συμβολίζει έναν χώρο συνάντησης, έναν ορίζοντα γεγονότων. Οι πλάκες φέρουν πάνω τους σύμβολα, αρχέτυπα, αφαιρετικές εικονογραφήσεις. Τοποθετούνται σε σειρά και παρεμβάλλονται από κάποια μεγαλύτερα κυκλικά πλακίδια που μοιάζουν με μεγεθυμένα νομίσματα. Οι κεραμικοί αυτοί δίσκοι, φέρουν εικονογραφημένο εγχάρακτο διάκοσμο, εμπνευσμένο από την περιοχή και συγκεκριμένα απεικονίσεις των μυστηριακών “Tyto Alba”.

Η Ισμήνη Μπεκ μιλά για το ταξίδι σύνθεσης του νέου της μουσικού έργου: “Αρχική ιδέα του έργου φυσικά ήταν η κουκουβάγια Τυτώ που αποτελεί ένα ισχυρό κομμάτι του οικοσυστήματος της Λήμνου. Όλο το έργο είναι ένα αφιέρωμα στην Τυτώ.

Η αρχική ιδέα λοιπόν ήταν πώς θα είναι η κουκουβάγια Τυτώ το κύριο στοιχείο του έργου. Έτσι ξεκίνησε το ταξίδι με μία έρευνα σχετικά με την Τυτώ και τα χαρακτηριστικά της τα οποία προσπάθησα να ενσωματώσω στο έργο με έναν ίσως πιό αφαιρετικό τρόπο. Για εμένα, κατά το πρoσυνθετικό στάδιο, η έρευνα είναι πολύ σημαντική για να προσπαθήσω να καταλάβω τα εργαλεία που έχω στη διάθεσή μου και φυσικά το επόμενο στάδιο είναι να συνδεθώ προσωπικά με το αντικείμενο του κάθε έργου ώστε να λειτουργήσει και να έχει κάποιο νόημα.

Σίγουρα λοιπόν, η βασική έμπνευση ήταν η φύση. Πέρα από την έρευνα σχετικά με το οικοσύστημα της Λήμνου, εμπνεύστηκα από κάποια Χαϊκού τα οποία αναφέρονται στη φύση. Για εμένα ήταν ένα πολύ ωραίο και γόνιμο ταξίδι. Πάντα γοητεύομαι από τη φύση και η σύνθεση είναι ένας τρόπος να έρθω πιο κοντά σε αυτήν”.

Πώς, όμως, προέκυψε ο τίτλος “Typo Alba” και ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που η Ισμήνη Μπεκ αντιμετώπισε στη σύνθεση του έργου;

Ο τίτλος προέκυψε φυσικά από το είδος της κουκουβάγιας Τυτώ καθώς αποτελεί την πηγή έμπνευσης του έργου. Στο έργο έχω προσθέσει έναν δεύτερο τίτλο: “Κάποιος Κινείται στη Σιωπή” όπου απευθύνεται στο εντυπωσιακά σιωπηλό πέταγμά της. Ταυτόχρονα στην παρτιτούρα του πιάνου υπάρχουν σημειωμένοι κάποιοι υπότιτλοι με σκοπό να υποδείξουν το χαρακτήρα κάθε σημείο του έργου με σκοπό την απόδοση μίας δραματουργίας στο έργο.

Η μεγαλύτερη δυσκολία για εμένα ήταν πώς θα λειτουργήσουν τα χαρακτηριστικά της κουκουβάγιας στη σύνθεση του έργου καθώς η συγκεκριμένη κουκουβάγια χαρακτηρίζεται για το σιωπηλό της πέταγμα καθώς και τα διάφορα καλέσματα και ήχους τα οποία παράγει και έχουν έναν ιδιαίτερο ήχο τον οποίο δύσκολα μπορείς να αναπαραστήσεις στο πιάνο (τουλάχιστον για εμένα φάνηκε δύσκολο).

Έτσι στόχευσα στη δραματοποίηση του ηχοτοπίου της νύχτας στο οποίο η κουκουβάγια “ξυπνάει” και δραστηριοποιείται. Επιπλέον οι περισσότερες μουσικές χειρονομίες αφορούν την Τυτώ, αλλά και το υπόλοιπο οικοσύστημα του Νησιού.

Η κουκουβάγια είναι ένα μικρό πουλί μέσα στη νύχτα
- περίπου στο μέγεθος της συνείδησης

Η Ναταλία Μαντά παίρνει τον λόγο και μιλά για το τι την ενέπνευσε στη δημιουργία των γλυπτών και της περφόρμανς που θα παρουσιαστούν στον Αρχαιολογικό χώρο Πολιόχνης…
“Κυριά επίνευση ήταν τα στοιχεία του τόπου, οι πολύτιμες κατευθύνσεις της αρχαιολόγου Γεωργίας Ταμπακοπούλου και οι συζητήσεις μας με με την Αναστασία Κότσαλη και τη Λητώ Μεσσήνη.

Επίσης καθοριστικό ήταν το κείμενο της αφήγησης του Γιάννη Αγγελάκα που κατά την δημιουργία των γλυπτών λειτούργησε σαν υποβολέας ονείρου. Τα υλικά και η σύνθεση της εγκατάστασης είναι κυριολεκτικά εξορυγμένα από την ιστορία της Πολίχνης.

Το εικαστικό έργο διαδρά και πλαισιώνει την σύνθεση της Ισμηνη Μπεκ, καθώς μέρος του στήνεται σε ίδιο χρόνο επιτόπια με την μουσική δράση. Έτσι ήχος και ύλη συναντιούνται σε μια επιτόπια συνδυαστική τελετουργία”.

Συνεχίζει μιλώντας για το ποιο στοιχείο της κουκουβάγιας Τυτώ με το λευκόχρωμο πρόσωπο σε σχήμα καρδιάς κέντρισε περισσότερο το ενδιαφέρον της…

“Οι κουκουβάγιες Tυτώ είναι μυστήρια και μοναδικά πλάσματα! Η όψη τους είναι τόσο αλλόκοτη και ταυτόχρονα χαριτωμένη που κεντρίζει το ενδιαφέρον. Ανέκαθεν είχα στο μυαλό μου τις κουκουβάγιες ως χθόνιο σύμβολο, των αναχωρούντων ψυχών και του θανάτου.

Οι Τυτώ όμως είναι διαφορετικές, το μέγεθος και το σχήμα τους προκαλούν συμπάθεια και κάτι το οικείο. Έχοντας σταθερά στον νου την φράση του Γιάννη Αγγελάκα «Η κουκουβάγια είναι ένα μικρό πουλί μέσα στη νύχτα
- περίπου στο μέγεθος της συνείδησης» έφτασα να βλέπω τις Τητω ως γνώριμες. Με αυτόν τον τρόπο εμφανίζονται και στην εγκατάστασης, ως επανεμφανίσεις της συνείδησης, ως υπενθυμίσεις”.

Και καταλήγει μιλώντας για τα “Tyto Alba” κεραμικά της “τα έργα αποτελούν στην ουσία πλακίδια που απεικονίζουν σύμβολα, στοιχεία λόγου και αφαιρετικά σχέδια. Τα μεγαλύτερα κυκλικά πλακίδια είναι εκείνα που φέρουν διαφορετικές απεικονίσεις της κουκουβάγιας τύτω, εγχάρακτες και γυαλωμένες.

Τα κυκλικά δισκιδια, παραπέμπουν σε νομίσματα, οι σκευή προσφοράς στα οποία η Tyto Alba είναι το κέντρο της σύνθεσης. Έτσι ενδεχομένως μπορούμε αλληγορικά να συνδέσουμε τους ζωόμορφους χαρακτήρες με ανθρώπινες φιγούρες ή αποτροπαϊκά χθόνια σύμβολα”.

Ένα μουσικό νυχτερινό έργο όπως η Τυτώ

Το μουσικό έργο της Ισμήνης Μπεκ μπορεί να χαρακτηριστεί ως νυχτερινό, όπως και το αρπακτικό Τυτώ που δραστηριοποιείται τη νύχτα; Η ίδια απαντά πως “σίγουρα το μουσικό έργο είναι νυχτερινό. Αυτή ήταν η βασική ιδέα στη σύνθεση του έργου. Όλο το έργο δομείται από την ώρα που πέφτει ο ήλιος μέχρι την ανατολή όπου η φύση και τα ζώα της νύχτας ξυπνάνε και οι ήχοι τους γίνονται αισθητοί όταν σταματάει ο θόρυβος της μέρας.

Ουσιαστικά ο τρόπος που έχει δομηθεί το έργο παρουσιάζει ηχητικά διαφορετικές σκηνές της νύχτας. Ως εκ τούτου τα συναισθήματα σίγουρα είναι διαφορετικά για τον καθένα. Τα συναισθήματά μου μάλλον είναι ανάμεικτα. Ορισμένες φορές συναισθήματα έντασης ενώ άλλοτε συναισθήματα θετικά και χαρούμενα καθώς και συναισθήματα αποσυμπίεσης της έντασης και ηρεμίας”.

Εκτός από το έργο “Typo Alba” έχετε υπογράψει και τη σύνθεση του
μουσικού παραμυθιού «Πώς βρέθηκε ένα κοράκι στην κοιλιά της
φάλαινας;» που παρουσιάστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να ασχοληθείτε με τη μουσική σύνθεση;
“Ήξερα οτι θέλω να ασχοληθώ με τη μουσική από μικρή αλλά άργησα να καταλήξω σε ποιo αντικείμενο της μουσικής θα ήθελα να ειδικευτώ περισσότερο. Η σύνθεση ήρθε κάπως απρόβλεπτα καθώς πολλοί φίλοι μου κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, μου έμαθαν τη σύνθεση και αισθάνομαι ότι μου μετέφεραν την αγάπη και τον ενθουσιασμό τους για τη σύνθεση.

Ίσως ένα γεγονός που με γοήτευσε αρχικά ήταν ότι όσο μελετούσα το μάθημα της Αρμονίας βρήκα πολύ ενδιαφέρον το πώς θα προσθέσω την προσωπική μου οπτική και ιδέες στις “ασκήσεις” που έλυνα. Μελετούσα το μάθημα της Αρμονίας με τον θείο μου που είναι συνθέτης και μου έμαθε πολλά. Σίγουρα μου μετέδωσε τη δημιουργική πλευρά του μαθήματος της Αρμονίας και μου το δίδαξε ως ένα είδος σύνθεσης. Αυτό πιστεύω ήταν ένας βασικός λόγος που με γοήτευσε η σύνθεση”.