Νάνος Βαλαωρίτης: Η ποίηση μας ενώνει

Για την ποίηση που «μας έσωζε», για τον έρωτά του για τον Όμηρο και τη γυναίκα, τις Αμερικάνες που είναι οι καλύτερες ερωμένες του μυθιστoρηματικού βίου του, τον μποέμ Μπρετόν που δεν φόρεσε ποτέ γραβάτα, τους ταξιτζήδες αναγνώστες της ποίησής του και τους σαλτιμπάγκους που μας κυβερνούν μίλησε στην εκπομπή ” Πεζοί στον αέρα” με την Ιωάννα Κλεφτόγιαννη και τη Φωτεινή Λαμπρίδη, στο Ραδιόφωνο 24/7 ο κορυφαίος ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης που παραμένει στα 96 του χρόνια σήμερα ένα ανήσυχο, άοκνο, ανυπότακτο πνεύμα.

Είναι η πρώτη φορά που η εκπομπή βγαίνει έξω από το στούντιο. Ο Νάνος Βαλαωρίτης μας φιλοξένησε στο σπίτι του. Η πικρή διαπίστωση είναι πως μία μόνο ώρα μαζί του είναι σταγόνα στον ωκεανό.

«Εκείνο το οποίο με ξύπνησε στην ποίηση ήταν η ανακάλυψη του Καβάφη που έκανα 14 χρονών σε μια έκθεση βιβλίου» ανέφερε. «Ανοίγω, διαβάζω μερικά ποιήματά του και λέω “αυτά με αφορούν”,  διότι έχουν ανησυχία, άγχος. Έχουμε μια ψυχολογία του ατόμου και ιστορικά  έχουνε μεγάλο ενδιαφέρον. Κι από εκεί ξεκίνησα να θέλω να γράφω ποιήματα. Το πρώτο μου ποίημα όμως δεν το θυμάμαι. Στο σχολείο μας δίδασκαν Παλαμά, αλλά τον βαριόμουνα. Όταν γύρω στα 15-16 ανακάλυψα τα Νέα Γράμματα, είδα εκεί κάτι διαφορετικό. Τα ποιήματα του Σεφέρη αμέσως μου τράβηξαν την προσοχή. Δεν τα καταλάβαινα στην αρχή».

Το μικρόβιο του υπερρεαλισμού μπήκε μέσα του εξαιτίας του Εμπειρίκου, αλλά και «χάρη  στον Ελύτη και στον Γκάτσο. Ο Εγγονόπουλος μας διάβασε τον Μπολιβάρ και ο Γκάτσος την Αμοργό τότε. Εγώ έγραφα  εκείνη την εποχή ρομαντικο-ηρωϊκά ποιήματα που σήμερα απορρίπτω. Ο Εμπειρίκος θυμόταν όμως ένα ποίημά μου για μια γυναίκα ηρωίδα, του έκανε μεγάλη εντύπωση».

Η κατάσταση ήταν φρικτή, θυμήθηκε ο ποιητής για την περίοδο του Εμφυλίου: «Κόσμος πέθαινε στους δρόμους, υπήρχε ένα άγριο κυνηγητό, εμείς είχαμε αρχίσει να σκοτωνόμαστε μεταξύ μας… Η ατμόσφαιρα ήταν φρικτή, η ποίηση μάς έσωζε, μας έδινε κάτι το θετικό για το μέλλον. Έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο. Αυτόν τον ρόλο δεν θα τον παίζανε ποτέ τα συντηρητικά ποιήματα του Παλαμά, ούτε και του Σικελιανού που ήταν πιο κοντά στους υπερρεαλιστές».

Από αντίδραση «είχαμε όλοι γίνει Αριστεροί στο σχολείο» πρόσθεσε. «Η οικογένειά μου ήτανε βασιλική, εκτός από τον πατέρα μου. Με τη μητέρα μου δεν ήταν δυνατό να έχω διάλογο μαζί της».

Ο Νάνος Βαλαωρίτης δεν παρέλειψε να μιλήσει και για τον Έλιοτ που γνώρισε στο Λονδίνο, τον Όντεν με τον οποίο συγκατοίκησε, τον Μάη του ’68 που έζησε (μαζί με τα κινήματα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ) στις ΗΠΑ, όπου δίδαξε λογοτεχνία, αλλά και για τη CIA, η οποία επί Χούντας ήθελε να επιχορηγεί λογοτεχνικά περιοδικά στην Αθήνα: «Ο Έλιοτ ήταν ένας χαριτωμένος κομψός άνθρωπος που φορούσε μπλε ρούχα για να  ταιριάζουν με τα μάτια του. Ο Μπρετόν ήταν πιο μποέμ δεν φόρεσε ποτέ γραβάτα. Στη Γαλλία αντιλαμβάνονταν τον υπερρεαλισμό πολύ πιο πρακτικά. Δεν γινόταν ποτέ συζήτηση για ποίηση».

Ποιοι είναι οι αναγνώστες της δικής του ποίησης;

«Καμιά φορά και λαϊκοί άνθρωποι είναι αναγνώστες μου. Ένας ταξιτζής μού είπε ότι έχει διαβάσει όλη την ποίησή μου. Πολλοί ταξιτζήδες έχουν ενδιαφερθεί για αυτή».

Τι ερωτεύτηκε περισσότερο στη ζωή του;         

«Ερωτεύτηκα πιο πολύ απ’ όλα τον έρωτα για την ποίηση, κυρίως για τον Όμηρο. Αλλά πρέπει να τον διαβάσει κανείς στα αρχαία. Κι ο έρωτας για τη γυναίκα έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο. Οι καλύτερες ερωμένες μου ήταν οι Αμερικανίδες».«Αυτό που με καθόριζε ως άνθρωπο», πρόσθεσε ο ποιητής, «είναι  η ανεξαρτησία του πνεύματος, ακόμη και απέναντι στα κινήματα. Σε αυτό έμοιαζα στον Πικαμπιά».

«Το “Πικρό καρναβάλι” δεν είναι μόνο μια ποιητική συλλογή, αλλά και μια σειρά από σχέδια που έχει εκθέσει στον Αστρολάβο», διευκρίνισε. «Τα έργα αυτά σατιρίζουν τη σημερινή κατάσταση που τη θεωρώ τελείως καρναβαλίστικη -και στην Ελλάδα και διεθνώς. Νομίζω ότι μας κυβερνούν σαλτιμπάγκοι» υπογράμμισε ο Νάνος Βαλαωρίτης.

«Το παράδειγμα του Τραμπ είναι πολύ φανερό, αλλά έχουμε κι άλλους πιο κρυφούς, όπως ο Ερντογάν, αλλά κι ο πονηρός Πούτιν. Οι δυο Γερμανοί, ο Σόιμπλε και η Μέρκελ δεν πάνε πίσω. Έχει προστεθεί και ο Μακρόν στο θέαμα. Η Βρετανία για δεύτερη φορά στην ιστορία της Ευρώπης επιχειρεί να αντιμετωπίσει τη Γερμανία, η οποία αυτήν τη στιγμή εκμεταλλεύεται την Ευρώπη πολύ φανερά. Πιστεύω οι Άγγλοι αυτό ψήφισαν. Η Μέι απλώς αποτύπωσε αυτή την κατάσταση, την αγανάκτηση των Βρετανών για την Ε.Ε. και δικαίως. Νομίζω είναι η δεύτερη φορά που θα σώσουν την Ευρώπη. Δεν ξέρω αν θα την σώσουν με την Τερέζα Μέι ή ο Τζέρεμι Κόρμπιν, σημασία έχει ότι ο αγγλικός λαός αντιλήφθηκε ότι κάτι δεν πάει καλά κι αυτό είναι σημαντικό για μένα. Γιατί εμείς είμαστε τα πρώτα θύματα αυτής της ιστορίας, όπως γενικά είναι παραδεδεγμένο.

Η υστεροφημία απασχολεί τον μεγάλο ποιητή;

«Με απασχολεί αν το έργο μου θα γίνει κλασικό ή όχι. Μέχρι στιγμής έχω παραγκωνισθεί απ’ τους κατεστημένους ανθρώπους, από την κριτική που με φοβάται. Ξέρω πιο πολλά πράγματα απ΄αυτούς».

Υπάρχει Θεός, κύριε Βαλαωρίτη;

«Ναι, είμαστε εμείς οι ίδιοι».