Ο πολιτισμός βγήκε από τη στάχτη και ψάχνει τα νέα όριά του

Περίεργη η φετινή πολιτιστική χρονιά και ακόμη πιο περίεργη η ανασκόπησή της. Ξεκίνησε με μία απόκοσμη δυστοπική σιωπή. Τα θέατρα είχαν κλείσει με κυβερνητική εντολή από τον Οκτώβριο του 2020 λόγω της πανδημίας και το μέλλον τους ήταν άγνωστο. Ζούσαμε με την ελπίδα του εμβολίου, θα το κάναμε και θα παίρναμε τις ζωές μας πίσω και μαζί τα θέατρα, τις μουσικές σκηνές και τα μουσεία.

Και ενώ χιλιάδες Έλληνες καλλιτέχνες προσπαθούσαν να επιβιώσουν με τα ισχνά επιδόματα του ΥΠΠΟΑ και εμείς προσπαθούσαμε να συνηθίσουμε, αλλά και να συμβιβαστούμε στη λογική των μουσικοθεατρικών online streaming, το πολιτιστικό στερέωμα σείστηκε συθέμελα. Το ελληνικό #metoo είχε ξεσπάσει. Η 20η Φεβρουαρίου ήταν μία μέρα περίεργη με έντονη τραγική ειρωνεία μέσα της, καθώς το απόγευμα ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, Δημήτρης Λιγνάδης, συνελήφθη κατηγορούμενος για σεξουαλική βία, ενώ λίγες ώρες αργότερα λάμβανε χώρα σε live streaming η πρεμιέρα του “Κοτζάμπαση του Καστροπύργου” στη σκηνή Μαρίκα Κοτοπούλη. Όποιος την είδε, δύσκολα θα ξεχάσει τα παγωμένα πρόσωπα των ηθοποιών στην υπόκλιση.

Ένα μήνα μετά, ζήσαμε “ένδοξες” στιγμές, καθώς την 24η Μαρτίου η Εθνική Πινακοθήκη άνοιξε επιτέλους τις πόρτες της σε υψηλούς προσκεκλημένους, περίλαμπρη και ανακαινισμένη, με καθυστέρηση πολλών ετών, σηματοδοτώντας με τον τρόπο αυτό την έναρξη των εορτασμών της επετείου των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Στα μέσα Μαΐου τα Μουσεία ανοίγουν για το κοινό υπό αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Έτσι μπήκαμε και εμείς να περιηγηθούμε στους ανακαινισμένους χώρους της Πινακοθήκης. Οι εντυπώσεις μας ανάμεικτες…

Οι εμβολιασμοί στο μεταξύ προχωρούν με γοργούς ρυθμούς. Αρχές Ιουνίου και μετά από 18 μήνες σιωπής, επιτέλους ο Πολιτισμός “ανοίγει”. Το Φεστιβάλ Αθηνών ξεκίνησε, το ίδιο και τα παραδοσιακά θερινά φεστιβάλ. Ιππείς, ενδιαφέροντες Βάτραχοι, ένας συμπαθητικός mainstream Ορέστης, Φοίνισσες με καλές στιγμές, μία αδικημένη Ελένη, δυνατός και ρυθμικός στις ανάσες του Προμηθέας κι ένας Οιδίποδας δωματίου αλά Όστερμαγιερ που δίχασε κοινό και κριτικούς. Ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις στη Μικρή Επίδαυρο, μικρά διαμαντάκια στην Πειραιώς, Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός και πολλές παραστάσεις και συναυλίες να περιοδεύουν στα θερινά θέατρα της Ελλάδας.

Αν κάτι θυμάμαι από το καλοκαίρι αυτό, είναι η λαχτάρα του κόσμου. Κοιτώντας το κοινό στις παραστάσεις δε μου έκαναν εντύπωση οι μάσκες τους, αλλά τα αχόρταγα μάτια που περίμεναν πώς και πώς να δουν… Δεν υπήρχε αρνητική ενέργεια, ούτε η σκιά των μαύρων αποκαλύψεων του χειμώνα. Ευτυχώς. Ωραίες παραστάσεις, ωραίες συναυλίες, ωραίοι άνθρωποι και πέραν των προσδοκιών το φετινό πολιτιστικό καλοκαίρι. Μοναδικό μελανό σημείο; Οι πυρκαγιές και η καταστροφή του φυσικού πλούτου της Εύβοιας…

Η 2α Σεπτεμβρίου του 2021 έχει καταχωριστεί στο μυαλό μας σαν ημέρα αποφράς, όχι μόνο για τον Πολιτισμό, αλλά για την Ελλάδα ολόκληρη. Είναι η ημέρα που φεύγει από τη ζωή ο Μίκης Θεοδωράκης. Είναι η ημέρα που ολόκληρος ο πλανήτης υποκλίνεται στον εμβληματικό αυτόν άνθρωπο, αγωνιστή και κορυφαίο συνθέτη.

Ακολούθησε μπόλικη Μαρία Κάλλας πασπαλισμένη με χρυσόσκονη δύο σούπερ σταρ του παγκόσμιου στερεώματος, της Μόνικα Μπελούτσι και της Μαρίνα Αμπράμοβιτς. Η Μόνικα Μπελούτσι ενσάρκωσε τη Μαρία Κάλλας στο Ηρώδειο στην παράσταση «Μαρία Κάλλας: επιστολές και αναμνήσεις», μονοπωλώντας τις lifestyle εκπομπές και βέβαια τις πολιτιστικές στήλες που δεν άφησαν τίποτα ασχολίαστο πάνω της. Η δε Μαρίνα Αμπράμοβιτς ήρθε με το οπερατικό πρότζεκτ «Οι επτά θάνατοι της Μαρίας Κάλλας» στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στο ΚΠΙΣΝ και οι εντυπώσεις που άφησε ήταν ανάμεικτες. Το “αφιέρωμα” στην Κάλλας δε σταμάτησε εδώ… Στις αρχές Οκτωβρίου αποκαλύπτεται στην οδό Αεροπαγίτου ένα ολόσωμο άγαλμά της και τα αρνητικά σχόλια που εισπράττει είναι άπειρα. Η είδηση κάνει τον γύρω του κόσμου και γίνεται θέμα και στον Guardian.

Εκείνες τις ημέρες μαθαίνουμε -επιτέλους- πως ο Γιάννης Μόσχος είναι ο νέος διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, ενώ δειλά δειλά τα θέατρα και οι μουσικές σκηνές αρχίζουν να κάνουν πρεμιέρα στους κλειστούς τους με τις παραστάσεις της νέας σεζόν. Δεν είναι λίγα αυτά που ανοίγουν διαφορετικές ημέρες για μικτό κοινό και άλλες για εμβολιασμένο. Η προσέλευση του κόσμου εκπλήσσει. Οι περισσότερες από τις παραστάσεις που βλέπουμε είναι εξόχως καλοδουλεμένες. Μήπως η αναγκαστική σιωπή λόγω της πανδημίας έφερε πίσω τη χαμένη έμπνευση και πήρε μαζί της την προχειρότητα των τελευταίων ετών; Μήπως οι καλλιτέχνες επανα-οριοθετήθηκαν;

Και φτάνουν τα μέσα Νοεμβρίου και γίνεται το μπαμ. Και στα κρούσματα και στα θέατρα. Σύμφωνα με τα νέα κυβερνητικά μέτρα οι κλειστοί χώροι δέχονται πλέον μόνο εμβολιασμένο κοινό και ο Άρης Σερβετάλης λέει “όχι” σ΄αυτά και αποχωρεί από τον “Ρινόκερο” του Γιάννη Κακλέα. Η ελληνική κοινωνία διχάζεται στο όνομα του… εμβολίου: άλλοι σταυρώνουν τον ταλαντούχο ηθοποιό, άλλοι τον αποθεώνουν. Κι ενώ βρίσκεται αντικαταστάτης του και η “πληγή” επουλώνεται, στην εκπνοή σχεδόν του 2021, η Σάσα Σταμάτη, επειδή διαφωνώντας με αυτά που έλεγε στην παράστασή του ο Χριστόφορος Ζαραλίκος αποφασίζει να “μπουκάρει” στη σκηνή και να τη διακόψει θυμίζοντάς μας εποχές έντονης λογοκρισίας. Ευτυχως, ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος με μία απρόσμενη κίνηση ματ έβαλε τα πράγματα στη θέση τους….

Κρίμα. Στην ταλαίπωρη αυτή Πολιτιστική χρονιά άξιζε ένας καλύτερος επίλογος και σίγουρα ένα στιβαρότερο Υπουργείο Πολιτισμού με πολύ πιο άμεσα αντανακλαστικά. Γιατί άλλο να “επιβάλλει” σιωπή για λόγους ανωτέρας βίας που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία και άλλο να τηρεί το ίδιο μία εκκωφαντική σιωπή σε κρίσιμες στιγμές.