Εθνική Πινακοθήκη: Σκοταδισμός vs Ελευθερία της Τέχνης σημειώσατε 1

Η απόφαση της Εθνικής Πινακοθήκης να απομακρύνει τα βανδαλισμένα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια παράδοση στον σκοταδισμό. Όλοι σήμερα γινόμαστε μάρτυρες της υποχώρησης του πολιτισμού μπροστά στον φανατισμό και τη μισαλλοδοξία και περίτρανα επιβεβαιώνεται πως, στην Ελλάδα του 2025, η ελευθερία της τέχνης παραμένει ευάλωτη στις επιθέσεις ενός αναδυόμενου θεοκρατικού αυταρχισμού.

Τα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, που εκτίθεντο στην έκθεση «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου», βανδαλίστηκαν από τον βουλευτή της Νίκης, Νίκο Παπαδόπουλο, ο οποίος με τη βοήθεια ενός ακόμη ατόμου τα απέσπασε βίαια από τον τοίχο και τα πέταξε στο δάπεδο, καταστρέφοντάς τα. Μετά την επίθεση, η επιμελήτρια και διευθύντρια της Πινακοθήκης, Συραγώ Τσιάρα, αποφάσισε να τα διατηρήσει στη θέση τους, ως «Σύμπτωμα» της βίας μιας κοινωνίας που δεν μπορεί να διαχειριστεί τον σύγχρονο διάλογο της τέχνης με την παράδοση.

Η απόφαση αυτή, ωστόσο, δεν άντεξε. Παρά τις αρχικές δηλώσεις και την καλλιτεχνική διαχείριση του περιστατικού, η Εθνική Πινακοθήκη ανακοίνωσε την απομάκρυνση των έργων. Ο επίσημος λόγος; Η «ασφάλεια» του μουσείου, των εργαζομένων και των επισκεπτών. Μια απόφαση που, όσο κι αν δικαιολογείται με γραφειοκρατικούς όρους, στην πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι οι απειλές, οι ύβρεις και οι βανδαλισμοί απέναντι στην τέχνη νίκησαν.

Η ανακοίνωση της Πινακοθήκης έχει ως εξής:

“Σας ενημερώνουμε ότι με γνώμονα την ασφάλεια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, των έργων τέχνης, των εργαζομένων και των επισκεπτών, καθώς και την αποκατάσταση της εύρυθμης θεσμικής λειτουργίας, τα έργα τέχνης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη τα οποία παρουσιάζονταν στην έκθεση «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου» απομακρύνθηκαν από το δάπεδο με τη σύμφωνη γνώμη του καλλιτέχνη”.

Η σιωπή του Υπουργείου Πολιτισμού…

Η πλήρης απουσία του Υπουργείου Πολιτισμού και της Λίνας Μενδώνη από όλη αυτή τη θλιβερή υπόθεση είναι εκκωφαντική. Ούτε μια λέξη στήριξης προς την Εθνική Πινακοθήκη, τη διευθύντριά της και τη στάση που κράτησε αρχικά. Η Συραγώ Τσιάρα έγινε βορά των θρησκόληπτων, τι και αν προσπαθούσε στις ξεναγήσεις της να εξηγήσει τα αυτονόητα περί ελευθερίας της Τέχνης, τι και αν κατήγγειλε πως δεχόταν απειλές, Κανείς από τους θεσμικά αρμόδιους δεν φαίνεται να στάθηκε στο πλευρό της.

Το μήνυμα που εκπέμπεται είναι ξεκάθαρο: η πολιτεία δεν έχει την πρόθεση να προστατεύσει την καλλιτεχνική ελευθερία. Όταν ένας βουλευτής, μπροστά σε κοινή θέα, καταστρέφει έργα τέχνης σε ένα Εθνικό Μουσείο και η απάντηση της δημοκρατικής πολιτείας είναι η αφαίρεση αυτών των έργων, τότε δεν μιλάμε απλώς για μια ήττα της τέχνης – μιλάμε για νίκη του σύγχρονου σκοταδισμού.

Ιερά Σύνοδος, εξορκισμοί και θρησκόληπτοι μπροστά στην Εθνική Πινακοθήκη

Θυμίζουμε πως η ατμόσφαιρα που επικράτησε έξω από την Πινακοθήκη το προηγούμενο διάστημα παρέπεμπε περισσότερο στον Μεσαίωνα παρά σε μια ευρωπαϊκή δημοκρατία του 21ου αιώνα. Ρασοφόροι και συντηρητικοί θρησκόληπτοι νεοέλληνες με εικόνες στα χέρια επιτέθηκαν λεκτικά σε μέλη του Σωματείου Εργαζομένων στη Σύγχρονη Τέχνη, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για τον βανδαλισμό και δε δίστασαν ακόμη και να τους εξορκίσουν.

Παράλληλα, η Ιερά Σύνοδος σε μια σκοταδιστικού περιεχομένου ανακοίνωση ουσιαστικά ταυτίστηκε πλήρως τόσο με το “βανδαλιστικό” σκεπτικό του βουλευτή της Νίκης και δε βρήκε ούτε μισή λέξη προκειμένου να καταδικάζει την πράξη του. Δήλωσε δε κατηγορηματικά, πως «θα ενεργήσει τα δέοντα προς την Ελληνική Κυβέρνηση» για το περιεχόμενο της έκθεσης.

Λογοκρισία στην Εθνική Πινακοθήκη, όχι ασφάλεια

Ας μην κρυβόμαστε πίσω από λέξεις. Η απόφαση της Εθνικής Πινακοθήκης δεν συνάδει με την ελευθερία της τέχνης, αλλά με τον φόβο, την αυτολογοκρισία, την επιβολή του θρησκευτικού φονταμενταλισμού στη δημόσια σφαίρα. Ναι, προφανώς η Πινακοθήκη όφειλε να λάβει υπόψη την ασφάλεια των εργαζομένων της, οι οποίοι δέχονταν απειλές. Όμως, πώς είναι δυνατόν εν έτει 2025 να αδυνατεί με την αρωγή της Πολιτείας να προστατεύσει τους εργαζομένους της τέχνης από τους φανατικούς;

Πού είναι όλοι οι αρμόδιοι; Και γιατί το μόνο που ακούμε στα τηλεοπτικά μέσα είναι μια μονότονη αφήγηση περί «βλασφημίας» και «χριστιανισμού», ενώ δεν γίνεται καμία σοβαρή συζήτηση για την καταπάτηση της καλλιτεχνικής ελευθερίας;

Μια τεράστια ήττα

Το σκοτεινό πέπλο που απλώθηκε πάνω από την Εθνική Πινακοθήκη με την απομάκρυνση των έργων του Χριστόφορου Κατσαδιώτη δεν είναι μια τυχαία ή μεμονωμένη εξέλιξη. Είναι το αποτέλεσμα μιας κοινωνίας όπου η λογοκρισία και ο φόβος κερδίζουν έδαφος και όπου η τέχνη αναγκάζεται να υποχωρήσει μπροστά στις απειλές και τους βανδαλισμούς.

Πολύ φοβάμαι πως αυτή η υποχώρηση της Πινακοθήκης αποτελεί προάγγελο και άλλων «απαγορεύσεων» στο μέλλον. Όταν η βία γίνεται μέσο διαμόρφωσης της πολιτιστικής πολιτικής, τότε είναι θέμα χρόνου μέχρι η τέχνη να πάψει να είναι ελεύθερη. Και αυτό δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια τεράστια ήττα για τη δημοκρατία.