Φαραώ, “αρχαία λάσπη” και σιωπή στο Μπαλί – 6 νέα μουσεία το 2025

Από το θορυβώδες και ανεπιτήδευτα μη-ευρωπαϊκό πολιτιστικό κέντρο Yorùbá στο Λάγος της Νιγηρίας μέχρι την “αναβίωση” των Φαραώ στο πολυαναμενόμενο Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο της Γκίζας, το 2024 ήταν η χρονιά κατά την οποία σχεδιάστηκαν μουσεία σε χώρες που ανατρέπουν τα δυτικο-ευρωπαϊκά καλλιτεχνικά πρότυπα.

Έξι μουσεία κάνουν επίσημα εγκαίνια το 2025 και -όπως διαβάζουμε στον Guardian- θα είναι πρωτότυπα και εντυπωσιακά.

Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο, Γκίζα – Ή αλλιώς το “γεφύρι της Άρτας”

Είναι το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο στον κόσμο, έχει ήδη κοστίσει πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια, και μπορείς να το πεις και “γιοφύρι της Άρτας”. Όλο περιμένουμε να ολοκληρωθεί και όλο μένει ατελείωτο. Ένα κομμάτι του έχει ανοίξει και οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τις κύριες αίθουσές του κατά τη διάρκεια δοκιμαστικής λειτουργίας. Στην “υποδοχή” ορθώνεται το κολοσσιαίο άγαλμα του Ραμσή ΙΙ από κόκκινο γρανίτη (1279-1213 π.Χ.). Το άγαλμα είναι οικείο στους κατοίκους του Καΐρου, αφού ανεγέρθηκε σε μια από τις πιο πολυσύχναστες πλατείες της πόλης το 1955 και παρέμεινε εκεί για 50 χρόνια, εκτεθειμένο στη ρύπανση της κυκλοφορίας και στους κραδασμούς από τα κοντινά διερχόμενα τρένα.

Ο εσωτερικός και εξωτερικός σχεδιασμός του μουσείου είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένος από τις πυραμίδες της Γκίζας, οι οποίες είναι ορατές από την κορυφή της εμβληματικής εξαώροφης σκάλας του. Στις 12 κύριες αίθουσες παρουσιάζονται βασιλικά αγάλματα, σφίγγες, σαρκοφάγοι, οβελίσκοι και γρανιτένιοι κίονες. Οι στοές καλύπτουν μια τεράστια περίοδο, που εκτείνεται από τους προϊστορικούς χρόνους έως τη ρωμαϊκή εποχή, με το φέρετρο του Khnum-Nakht και το γονατιστό άγαλμα της βασίλισσας Χατσεπσούτ να συγκαταλέγονται στα σημαντικότερα αξιοθέατα. Πολλά από τα εκθέματα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό.

Κέντρο John Randle για τον πολιτισμό και την ιστορία των Yorùbá, Λάγος
Νιγηρία – Τέχνη σε δημόσιες πισίνες

Στην πολιτιστική καρδιά του Λάγος, το κέντρο Yorùbá βρίσκεται στη θέση μιας πρώην δημόσιας πισίνας και ενός μνημείου που χτίστηκαν αντίστοιχα τη δεκαετία του 1920 και του 1950. Το δημοφιλές συγκρότημα είχε ερειπωθεί και έκλεισε στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

Τον περασμένο Νοέμβριο, η νέα πισίνα και το υπερσύγχρονο μουσείο του κέντρου άνοιξαν και πάλι για το κοινό. Το κτίριο του μουσείου υψώνεται από το έδαφος σε μια φράκταλ δομή, μια νύξη στις αρχές της οικοδόμησης σπιτιών Yorùbá (δυτικοαφρικανική εθνοτική ομάδα που κατοικεί κυρίως σε περιοχές της Νιγηρίας, του Μπενίν και του Τόγκο). Οι εξωτερικοί τοίχοι είναι φινιρισμένοι με χρωστικές ουσίες στο χρώμα της γης που θυμίζουν τα χαρακτηριστικά της λάσπης στους παλιούς οικισμούς Yorùbá.

«Αν πάτε σε ένα δυτικό μουσείο, το αφρικανικό τμήμα βρίσκεται συχνά στο υπόγειο, είναι σκοτεινό. Αυτό το μουσείο ξεπηδά με χρώμα και ήχο για να αναδείξει τη ζωντάνια και τον δυναμισμό του πολιτισμού Yorùbá», δήλωσε στον Guardian ο Seun Oduwole, επικεφαλής αρχιτέκτονας του χώρου.

Το Κέντρο Πολιτισμού και Ιστορίας Yorùbá J. Randle αποτελεί ζωντανή μαρτυρία της κληρονομιάς του Δρ. John Randle, ενός οραματιστή από το Λάγος, του οποίου η ζωή και το έργο αφιερώθηκαν στην ενδυνάμωση της κοινότητας, την προώθηση της πολιτιστικής υπερηφάνειας και την πρόοδο της κοινωνίας. Ο Δρ Randle φοίτησε στο CMS Grammar School στη Σιέρα Λεόνε, προτού σπουδάσει ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, απ’ όπου αποφοίτησε με διάκριση το 1888. Φτάνοντας στο Λάγος, έγινε ένας από τους πρώτους Αφρικανούς διακεκριμένους ιατρούς, υποστηρίζοντας ακούραστα την ισότητα και τα δικαιώματα των Αφρικανών επαγγελματιών στο αποικιακό σύστημα. Το 1928, ο Dr. Randle έχτισε μια δημόσια πισίνα στο King George V Park (αργότερα γνωστό ως Love Garden) ως μια τολμηρή απάντηση στην άρνηση του Βρετανικού Αποικιακού Γραφείου να παρέχει στους κατοίκους του Λαγκόζι μια πισίνα. Αυτή η πράξη γενναιοδωρίας ήταν κάτι περισσότερο από μια χειρονομία αναψυχής- συμβόλιζε την πρόσβαση, τις ευκαιρίες και την ενδυνάμωση των ιθαγενών του Λάγος. Με την ολοκλήρωση της κατασκευής, παρέδωσε τις εγκαταστάσεις στο δημοτικό συμβούλιο του Λάγος, μαζί με μία οικονομική στήριξη για να εξασφαλιστεί η “μακροζωία” της.

Εθνικό Μουσείο Zayed, Άμπου Ντάμπι – Και σελίδες από το Μπλε Κοράνι

Με έδρα την πολιτιστική περιοχή Saadiyat, το εθνικό μουσείο Zayed -που αναμένεται να ανοίξει το 2025- στο Άμπου Ντάμπι θα γιορτάζει την πλούσια ιστορία, τον πολιτισμό και τις ιστορίες των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων από το αρχαίο παρελθόν έως τις μέρες μας. Ο αρχιτέκτονας πίσω από το μουσείο είναι ο λόρδος Norman Foster, της Foster + Partners, ο οποίος σχεδίασε πέντε χαλύβδινες κατασκευές που υψώνονται πάνω από το μουσείο εμπνευσμένες από τα φτερά ενός γερακιού, του εθνικού πτηνού, εν πτήσει. Τα γυάλινα πάνελ θυμίζουν ένα παραδοσιακό barjeel (πύργος ανέμου) των Εμιράτων.

Το μουσείο θα παρουσιάσει αρχαιολογικά ευρήματα των τελευταίων 50 ετών, από το παλαιότερο αρδευτικό σύστημα falaj στον κόσμο μέχρι στοιχεία εξόρυξης χαλκού της εποχής του χαλκού, και περιλαμβάνει σημαντικά αξιοθέατα όπως το Magan Boat, την ανακατασκευή μιας (18 μέτρων) βάρκας της εποχής του χαλκού, το Abu Dhabi Pearl. Στα εκθέματα και ένα από τα παλαιότερα φυσικά μαργαριτάρια στον κόσμο, καθώς και σελίδες ενός από τα ωραιότερα χειρόγραφα της ισλαμικής τέχνης – το Μπλε Κοράνι.

Hampi Art Labs στην Καρνατάκα – Στο εκπληκτικό συγκρότημα ναών της ΝΔ Ινδίας

Τοποθετημένο σε ένα εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον δίπλα στον ποταμό Tungabhadra, το Hampi Art Labs είναι ένα μέρος «όπου η τέχνη, η κληρονομιά και η φύση αναμειγνύονται», σύμφωνα με την ιδρύτριά του, Sangita Jindal. Το κέντρο, που εκ πρώτης όψεως μοιάζει με ένα περίεργο υπόσκαφο, άνοιξε με περιορισμένη πρόσβαση στις αρχές του 2024. Βρίσκεται κοντά στην ερειπωμένη ναοδομία της πόλης Vijayanagara (το σημερινό Hampi) στην Καρνατάκα, στη νότια Ινδία.

Αν και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων, το κέντρο πήρε το όνομά του από το κοντινό μνημείο της Unesco, Hampi. Πρόκειται για μια περιοχή διάσπαρτη με ερείπια, ναούς και μνημεία – μια αρχαία πόλη που ήταν ένα ζωντανό κέντρο τέχνης, αρχιτεκτονικής και λογοτεχνίας, μεταξύ του 14ου και 16ου αιώνα. Το σημερινό κέντρο διαθέτει εκθεσιακούς χώρους, στούντιο και μια σειρά από διαμερίσματα καλλιτεχνών, με πρόσβαση σε εργαστήρια κεραμικής, χαρακτικής και τρισδιάστατης εκτύπωσης. Οι επισκέπτες έχουν επίσης πρόσβαση στις ιδιαίτερες “πράσινες” στέγες.

Το κτίριο σχεδιάστηκε από τον Sameep Padora με έδρα τη Βομβάη, κύριο αρχιτέκτονα της sP+a, ο οποίος εμπνεύστηκε από τα οργανικά περιγράμματα και τα ρέοντα σχήματα που σμιλεύονται από τον ποταμό Tungabhadra και τους κοντινούς ογκόλιθους που βρίσκονται διάσπαρτοι στο τοπίο.

Το Μουσείο Bët-bi κοντά στο Kaolack της Σενεγάλης – Βυθίζοντας τις γκαλερί κάτω από το έδαφος

 

Τοποθετήθηκε στρατηγικά στην περιοχή της Σενεγκάμπια της Δυτικής Αφρικής, που είναι διάσημη για τους αρχαίους πέτρινους μεγάλιθους, οι οποίοι περιλαμβάνονται στον κατάλογο της Unesco. Το συγκρότημα του Μουσείου Bët-bi θα διαθέτει εκθεσιακούς χώρους, ένα κοινοτικό κέντρο, μια βιβλιοθήκη και ένα καφέ, καθώς και έναν χώρο για τους τοπικούς τεχνίτες που θα πωλούν τα έργα τους. Bët-bi σημαίνει «το μάτι» στα Wolof, μια γλώσσα που ομιλείται κυρίως στη Σενεγάλη.

«Ο βασικός στόχος του Bët-bi είναι να φέρει τις χαρές της εικαστικής τέχνης σε έναν πληθυσμό που μπορεί να μην είχε προηγουμένως πρόσβαση σε μουσεία», σύμφωνα με το μουσείο. Αρχαία χειροποίητα οικιακά αντικείμενα, μάσκες και γλυπτά θα εκτίθενται μαζί με σύγχρονη και μοντέρνα αφρικανική τέχνη.

Η Mariam Issoufou, αρχιτέκτονας από τον Νίγηρα, αναφέρει στον Guardian ότι η ισχυρότερη έμπνευση ήταν «η ιστορία του ίδιου του χώρου». «Βυθίζοντας τις γκαλερί κάτω από το έδαφος, υμνούμε την ιερότητα της γης, τιμώντας ό,τι προηγήθηκε και δημιουργώντας παράλληλα έναν χώρο για την τέχνη και τη δημιουργική έκφραση. Για πάρα πολύ καιρό η περιοχή ήταν ένα μέρος όπου ο πολιτιστικός πλούτος λεηλατούνταν για να κερδοσκοπούν οι συλλογές των μουσείων». Το μουσείο αναμένεται να ανοίξει το 2025.

Το Μουσείο Saka στο Μπαλί – Αφιερωμένο στην Ημέρα της Σιωπής

 

Το Μουσείο Saka είναι ένας νέος πολιτιστικός κόμβος στους χώρους του θέρετρου Ayana στο εξωτικό Μπαλί. Το όνομα του μουσείου είναι μια αναφορά στο αρχαίο ημερολόγιο Saka των Μπαλινέζων, το οποίο ξεκινά με την Ημέρα Nyepi (Ημέρα της Σιωπής), όταν όλοι οι «Μπαλινέζοι Ινδουιστές πρέπει να παραμείνουν στα σπίτια τους και να απέχουν από κάθε εργασία, ταξίδι και διασκέδαση», σύμφωνα με το μουσείο. Μια μέρα που οι ξένοι ταξιδιώτες δεν κυκλοφορούν και το αεροδρόμιο του νησιού είναι κλειστό.

Μεταξύ των έργων που ανέθεσε το μουσείο, είναι 10 γιγάντια ομοιώματα ogoh-ogoh που κατασκευάστηκαν από ντόπιους τεχνίτες για την παρέλαση Pengerupukan την παραμονή της Ημέρας Nyepi. Κατά τη διάρκεια του έτους, σχεδιάζει αρκετές νέες εκθέσεις που συνδέονται με το ημερολόγιο: μια καθηλωτική εμπειρία Nyepi, μια γκαλερί πολιτιστικής κληρονομιάς αφιερωμένη στην τέχνη του Μπαλί και μια έκθεση που παρουσιάζει το σύστημα γεωργίας Subak, μια αρχαία πρακτική του Μπαλί, που περιλαμβάνεται στον κατάλογο της Unesco.