Η Marina Abramović σε αναγκάζει να περάσεις ανάμεσα από δύο γυμνούς ανθρώπους

Μια ασυνήθιστη εγκατάσταση αποτελεί μέρος της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης αφιερωμένης στην καριέρα της θρυλικής Σέρβας εικαστικής καλλιτέχνιδας, Marina Abramović, στους χώρους της Βασιλικής Ακαδημίας στο Λονδίνο.

H Marina Abramović έχει περάσει ένα μεγάλο μέρος των τελευταίων 50 ετών προκαλώντας στο σώμα της, πόνο και στρες, στο όνομα της τέχνης. Νωρίτερα φέτος, όπως διαβάζουμε στον Guardian, αυτό το σώμα πήρε μια μικρή… εκδίκηση. Τον Μάιο, και αφού μπήκε στο νοσοκομείο για μια μικρή επέμβαση στο γόνατο, η καλλιτέχνις υπέστη πνευμονική εμβολή που παραλίγο να τη σκοτώσει.

Έμεινε στην εντατική για έξι εβδομάδες, έκανε τρεις επεμβάσεις, εννέα μεταγγίσεις αίματος και πέρασε κάποιο διάστημα σε κώμα. Όμως εδώ δεν μιλάμε για έναν … κανονικό άνθρωπο. Η Abramović έχει ξαπλώσει γυμνή πάνω σε κομμάτια πάγου και ανάμεσα σε αιματοβαμμένα κόκκαλα ζώων, έχει περάσει δώδεκα ημέρες σε μια υπερυψωμένη πλατφόρμα χωρίς φαγητό, έχει προκαλέσει σκόπιμα την απώλεια των αισθήσεών της, έχει αυτοχαστουκιστεί και χτενιστεί “μέχρι θανάτου” και έχει σχεδόν καεί ζωντανή.

Κι όμως το νοσοκομείο ήταν ένα σοκ.

Από τη δοκιμασία αυτή βγήκε πιο δυνατή και πολύ πιο σοφή. Βλέποντας συνεχώς μια ακτινογραφία με τους θρόμβους αίματος που αφαιρέθηκαν από τους πνεύμονές της η Abramović γελάει και δηλώνει ότι την έσωσε η πρακτική της αντοχής. Αυτή που έχει αιματηρά εξασκήσει για να την εφαρμόζει στην τέχνη της. Σε μία από τις πιο διάσημες ίσως παραστάσεις της με τίτλο “The Artist Is Present”, καθόταν ακίνητη έξι ώρες την ημέρα, επί τρεις μήνες, ενώ χιλιάδες άνθρωποι έκαναν ουρά για να βρεθούν στην καρέκλα απέναντί της και να την κοιτάξουν στα μάτια. Πολλοί έβαζαν τα κλάματα.

Έχοντας αντέξει τον πόνο και δίνοντας στο σώμα της τον χρόνο να αναρρώσει χρησιμοποιώντας και τη δύναμη του μυαλού, η Abramović είναι εξαιρετικά χαρούμενη που ζει, αν και δεν πάει πολύ καιρός που είχε βαλθεί να πεθάνει… και μάλιστα 7 φορές. Μιλάμε φυσικά για την οπερατική περφόρμανς με τους θανάτους της Μαρίας Κάλλας που είχαμε την ευκαιρία να δούμε και εμείς στην Εθνική Λυρική Σκηνή το καλοκαίρι του 2021.

Όταν της λένε να ξεκουραστεί απαντάει: “Πας καλά; Είμαι 76, τον Νοέμβριο θα γίνω 77. Τι να κάνω; Να κάτσω σπίτι να περιμένω τη σύνταξη;” Σε καμία περίπτωση για έναν ακόμα λόγο. Αυτό το διάστημα το όνομά της είναι πάλι στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας λόγω της νέας της αναδρομικής έκθεσης στη Royal Academy.

Εκεί 42 “re-performers” και ηθοποιοί, απόφοιτοι ή σπουδαστές του Ινστιτούτου της, αναπαράγουν τα 4 πιο θρυλικά της έργα. Σε ένα από αυτά, με τίτλο “Imponderabilia”, ένας άνδρας και μία γυναίκα ολόγυμνοι στέκουν στην είσοδο του σόου, έτσι ώστε όταν ένας επισκέπτης περάσει, να πρέπει να ακουμπήσει τα σώματά τους και να αντικρύσει πολύ κοντά τον έναν από τους δύο.

Πώς θα περάσεις ανάμεσα σε δύο γυμνούς ανθρώπους

Το BBC αφιερώνει ένα αναλυτικό ρεπορτάζ στις αντιδράσεις των επισκεπτών της έκθεσης της Abramović, που πρέπει να στριμωχτούν ανάμεσα σε δύο γυμνά μοντέλα για να μπουν σε αυτήν. Βέβαια υπάρχει ξεχωριστή είσοδος για όσους δεν νιώθουν άνετα να στριμωχτούν ανάμεσα στις γυμνές περφόρμερ, αλλά η χρήση της θα αποτελούσε “προδοσία” για τον επισκέπτη μιας τέτοιας ρετροσπεκτίβας..

Κατά τα άλλα, η έκθεση έχει λάβει ανάμεικτες κριτικές από τους κριτικούς – ο Guardian τη χαρακτήρισε “ζωτικής σημασίας”, αλλά οι Times την θεώρησαν “ανελέητη”. Η είσοδος ανάμεσα στους δύο γυμνούς καλλιτέχνες αναγκάζει όσους έχουν εισιτήρια σε μια “αντιπαράθεση μεταξύ της γύμνιας και του φύλου, της σεξουαλικότητας, της επιθυμίας“, δήλωσε η επικεφαλής των εκθέσεων της Βασιλικής Ακαδημίας, Andrea Tarsia.

Το ασυνήθιστο έργο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1977 από την Abramović και τον τότε Γερμανό σύντροφό της, Ulay. Το ζευγάρι στεκόταν κοντά το ένα στο άλλο σε μια πόρτα, υποχρεώνοντας τους επισκέπτες να περάσουν ανάμεσά τους. Το vintage στιγμιότυπο έχει κάνει repost στην πλατφόρμα Χ ο επίσημος λογαριασμός του Ινστιτούτου της Abramović.

 

Ο κριτικός της Telegraph, Alastair Sooke, δήλωσε ότι ήταν “πολύ απασχολημένος με το να μην πατήσει τα δάχτυλα των ποδιών τους” και έτσι δεν μπόρεσε να αιστανθεί κάποια ανατριχίλα. “Δεν χρειάζεται να περάσετε από τις ‘γυμνές πύλες’. Υπάρχει μια παράκαμψη, αλλά συνιστά εξαπάτηση“, πρόσθεσε η Laura Freeman των Times. “Πέρασα στριμωγμένη, ρουφώντας το στομάχι μου, προσπαθώντας να μην πατήσω τα δάχτυλα κανενός ή να μην ακουμπήσω τίποτα“.

Η αναδρομική έκθεση καλύπτει την πολυετή καριέρα της Abramović, που είναι η πρώτη γυναίκα καλλιτέχνις της οποίας τα έργα έχουν εκτεθεί στις κύριες αίθουσες της Βασιλικής Ακαδημίας, στα 255 χρόνια της ιστορίας της.

Λιγότερος ήταν όμως ο ενθουσιασμός του Sooke της Telegraph. Σε μια κριτική με δύο αστέρια, είπε: “Αυτές οι παραστάσεις από τις δεκαετίες του ‘70 και του ‘80 – πολλές από τις οποίες ήταν συνεργασίες με τον τότε σύντροφό της, τον Γερμανό καλλιτέχνη Ulay – εξακολουθούν να φαίνονται ριζοσπαστικές και θαρραλέες και έχουν κάτι σημαντικό να πουν. Για παράδειγμα, κάποια έργα μιλούν για τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών ή για τους έμφυλους ρόλους που μας αναγκάζει η κοινωνία να παίζουμε“.

Ο Sooke πρόσθεσε, όμως, ότι η τέχνη της Abramović κατέληξε να γίνει αυτοαναφορική, ναρκισσιστική, χωρίς ρίσκο, και χωρίς την αυστηρή, σπλαχνική, αιματοβαμμένη σκληρότητα του παρελθόντος. “Ο τελετουργικός καθαρισμός, με τη μορφή του τρίψιμου των οστών, είναι ένα από τα μοτίβα της – αλλά, τελικά, η Αμπράμοβιτς κατέληξε να απολυμαίνει τον εαυτό της” είπε ο συντάκτης της Telegraph.

Ο Freeman των Times ήταν εξίσου χλιαρός, δίνοντας δύο αστέρια και λέγοντας ότι “οι τρεις νεαρές γυναίκες που είδα να ερμηνεύουν το ‘Imponderabilia’, το ‘Nude with Skeleton’ και το ‘Luminosity’ έμοιαζαν αμήχανες και καταπονημένες”. Αλλά ο Adrian Searle του Guardian ήταν πιο θετικός, αποκαλώντας την παράσταση της Abramović “τρομακτική και ζωτική” στην τεσσάρων αστέρων κριτική του. “Τη βλέπουμε να πλέκει, να καπνίζει, να κρατάει ένα κερί και να περπατάει με άπειρη βραδύτητα, κρατώντας ένα μπολ με γάλα“, είπε.

“Εδώ βρίσκεται γυμνή κάτω από έναν σκελετό σε ένα είδος βιντεοσκοπημένης σαρκοφάγου, πάνω στην οποία ένας γυμνός ζωντανός περφόρμερ επαναλαμβάνει την ίδια στάση. […] Άλλοι περφόρμερς αναπαριστούν τα πρώιμα έργα της, καθώς περπατάμε από δωμάτιο σε δωμάτιο. Υπάρχουν πολλές Μαρίνες εδώ, αλλά μόνο μία Αμπράμοβιτς, σε όλες τις πολλαπλές της μορφές.”