Κρήτη: Το μυστικό του μυκηναϊκού ανακτόρου και οι σημαντικές ανακαλύψεις στον λόφο Καστέλλι

Η συστηματική ανασκαφή στον λόφο Καστέλλι στην Παλιά Πόλη των Χανίων συνεχίζει να φέρνει στο φως μοναδικά ευρήματα, αποκαλύπτοντας νέες πτυχές της ιστορίας της αρχαίας Κυδωνίας- Τι έφερε στο φως η φετινή έρευνα, υπό τη διεύθυνση της δρος Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη.

ΓΕΩΡΓΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
02 Φεβρουαρίου 2025 07:24

Η ανασκαφική έρευνα στον λόφο Καστέλλι της Παλιάς Πόλης Χανίων συνεχίζεται αποκαλύπτοντας σημαντικά ευρήματα για την ιστορία της Κυδωνίας, μιας από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης. Οι έρευνες του 2024, υπό τη διεύθυνση της δρος Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων, επικεντρώθηκαν στο «οικόπεδο Κατρέ 1» και έφεραν στο φως νέα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τον ανακτορικό χαρακτήρα της περιοχής κατά τα μυκηναϊκά χρόνια.

Ανακάλυψη μνημειώδους υπόστυλης αίθουσας

Ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της φετινής ανασκαφής ήταν η επιβεβαίωση ότι ένας εκτεταμένος υπόστυλος χώρος που είχε ανακαλυφθεί σε προηγούμενες έρευνες ήταν στην πραγματικότητα μία loggia, δηλαδή ένας στεγασμένος χώρος υποδοχής και τελετουργιών. Το δάπεδό του, κατασκευασμένο από χαλικάσβεστο (tarazza), σταματά απότομα στα ανατολικά, υποδεικνύοντας ότι ο χώρος αυτός ήταν ανοιχτός προς τη μία πλευρά. Οι τοίχοι του, χτισμένοι με ογκόλιθους και καλά δουλεμένους λίθους, δείχνουν ότι το οικοδόμημα είχε τουλάχιστον έναν ακόμη όροφο, ενώ ο βόρειος τοίχος ήταν διακοσμημένος με τοιχογραφίες.

Ο ρωμαϊκός τοίχος 8 ρηγματωμένος και κομμένος σε δύο τμήματα, με το νότιο τμήμα κατακρημνισμένο και μετακινημένο προς τα δυτικά από την βιαιότητα του σεισμού. Στην εικόνα 20 διακρίνεται το ανυψωμένο ρωμαϊκό δάπεδο.

Η σημασία της loggia ενισχύεται από την τοποθεσία της, μπροστά από ένα ανακτορικό συγκρότημα. Η αρχιτεκτονική της, σε συνδυασμό με τα ευρήματα, υποδηλώνει ότι λειτουργούσε ως χώρος τελετουργιών και συγκεντρώσεων. Το γεγονός ότι τέμνεται από ένα ενεργό σεισμικό ρήγμα, με καταστροφικά ίχνη μέσα στους αιώνες, ενδεχομένως να συνδέεται με το τελετουργικό πλαίσιο, καθώς πρόκειται για το σημείο όπου πραγματοποιήθηκε μια ανθρωποθυσία κατά τα μυκηναϊκά χρόνια, η μοναδική αποδεδειγμένη θυσία παρθένου στη μυκηναϊκή αρχαιολογία.

βόρειος και βορειοανατολικός τοίχος του υπόστυλου χώρου, από τα δυτικά. Οι λίθοι τους έχουν αφαιρεθεί στην ΥΜ ΙΙΙΓ περίοδο και μόνο υπολείμματα από τον τοιχογραφικό διάκοσμο έχουν αφεθεί κατά χώραν.

Ο υπόστυλος χώρος-loggia, από τα ανατολικά. Διακρίνονται ακόμη στην θέση τους λίγοι ογκόλιθοι πεσμένοι από τον δυτικό εξωτερικό τοίχο και ορισμένες βάσεις κιόνων.

Επιβεβαίωση του ανακτορικού χαρακτήρα της Κυδωνίας

Η φετινή ανασκαφή αποκάλυψε επίσης ένα εξαιρετικά σημαντικό τεκμήριο για τον χαρακτήρα της Κυδωνίας ως ενός μεγάλου ανακτορικού κέντρου της κρητομυκηναϊκής περιόδου (1400-1200 π.Χ.). Πρόκειται για μια πήλινη ενεπίγραφη ετικέτα (clay label) με εγχάρακτη επιγραφή στη Γραμμική Β’ γραφή. Η επιγραφή αναφέρει την ορεινή πόλη της δυτικής Κρήτης o-du-ru-we (Όδρυς ή Όθρυς) και πρόβατα, επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη διοικητικού αρχείου. Αντίστοιχες ετικέτες έχουν βρεθεί μόνο στα ανάκτορα της Κνωσού και της Πύλου, γεγονός που καθιστά την ανακάλυψη εξαιρετικά σημαντική για την ιστορία της Κυδωνίας.

Πήλινες πινακίδες Γραμμικής Α΄ γραφής από την ανασκαφή «Κατρέ 1».

Το εύρημα αυτό ενισχύει την υπόθεση ότι στην περιοχή βρίσκεται το αρχείο του ανακτορικού συγκροτήματος, καθώς σε παλαιότερες ανασκαφές έχουν εντοπιστεί δύο ακόμη πινακίδες Γραμμικής Β’, δύο της Γραμμικής Α’ και ένα πήλινο ενεπίγραφο δισκίο. Η εγγύτητα του «Κατρέ 1» με το σημείο όπου είχε ανακαλυφθεί αρχείο Γραμμικής Α’ επιβεβαιώνει τη διοικητική σημασία της Κυδωνίας κατά την τελική ανακτορική περίοδο (1350-1250 π.Χ.).

Οι δύο όψεις της πήλινης ετικέτας με επιγραφή στην Γραμμική Β΄ γραφή.

Τα ίχνη των μεγάλων σεισμών και η παλαιοσεισμική σημασία της περιοχής

Η φετινή ανασκαφή προσέφερε επίσης νέα δεδομένα για την παλαιοσεισμική ιστορία των Χανίων. Εντοπίστηκε ένα ακόμη μεγάλο σεισμικό γεγονός στο τέλος του 6ου – αρχές του 5ου αι. π.Χ., το οποίο άφησε ισχυρά ίχνη καταστροφής. Στην τάφρο Ζ, που διασχίζεται από το ενεργό ρήγμα, βρέθηκαν εντυπωσιακές ρηγματώσεις στο έδαφος, καθώς και ένας αρχαϊκός τοίχος που είχε κυριολεκτικά καταρρεύσει και διασκορπιστεί σε διαφορετικά επίπεδα.

Γραπτή κεραμεική της υστερομινωικής ΙΙΙΒ2 φάσης (1250-1200 π.Χ.).

Συνολικά, μέχρι σήμερα έχουν αναγνωριστεί ίχνη από τέσσερις μεγάλους σεισμούς στον χώρο της ανασκαφής:

Μέσα 13ου αι. π.Χ. (καταστροφή του μυκηναϊκού ανακτόρου)
Αρχές 6ου αι. π.Χ.
Τέλος 6ου – αρχές 5ου αι. π.Χ.
365 μ.Χ. (σεισμός-«τέρας» άνω των 8 Ρίχτερ)

Ο σεισμός του 365 μ.Χ. προκάλεσε κατακόρυφη ανύψωση και κατάρρευση δαπέδου της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου, ενώ ένας τοίχος κόπηκε κυριολεκτικά στα δύο, με το ένα του τμήμα να έχει βυθιστεί. Οι παρατηρήσεις αυτές καθιστούν την ανασκαφή Κατρέ 1 ένα σπάνιο πεδίο μελέτης για την παλαιοσεισμική έρευνα, καθώς διατηρεί έντονα ίχνη πολλαπλών μεγάλων σεισμών.

Πήλινες πινακίδες Γραμμικής Β΄ γραφής από την ανασκαφή «Κατρέ 1».

Τμήμα του ρωμαϊκού δαπέδου που κατέρρευσε και ταυτόχρονα ανυψώθηκε με έντονη κλίση προς Β., αποτέλεσμα του ισχυρού σεισμού του 365 μ.Χ.

Ανασκαφή που συνεχίζει να αποκαλύπτει την ιστορία των Χανίων

Η φετινή έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση του Ινστιτούτου για την Προϊστορία του Αιγαίου (INSTAP) και τη στήριξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χανίων. Σημαντική ήταν η συμμετοχή εθελοντών, ειδικών επιστημόνων και συνεργατών, καθώς και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων όπως το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Nicolaus Copernicus της Πολωνίας και το ΕΚΠΑ.

Τα ευρήματα της ανασκαφής παρουσιάστηκαν στο Παγκόσμιο Συνέδριο του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αμερικής (AIA) στη Φιλαδέλφεια, όπου προκάλεσαν ενθουσιασμό στο διεθνές επιστημονικό κοινό.

Η σημασία του λόφου Καστέλλι δεν περιορίζεται μόνο στην αρχαιολογία αλλά και στην ίδια την ιστορική ταυτότητα των Χανίων. Σε μια εποχή που η μετατροπή της κορυφής του σε ξενοδοχειακή μονάδα αποτελεί ορατό κίνδυνο, οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις έρχονται να υπογραμμίσουν τον μοναδικό χαρακτήρα της περιοχής. Όπως φαίνεται, ο ίδιος ο λόφος επιμένει να μιλά, αποκαλύπτοντας σιγά-σιγά τη σημασία του μέσα στην ιστορία.