Μόνα Λίζα: 5 φορές που βανδάλισαν τον πίνακα και η επίθεση που κανείς δεν περίμενε στο Τόκιο

Η Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι είναι ένα από τα πιο γνωστά και αγαπημένα έργα τέχνης στον κόσμο. Το αινιγματικό της μειδίαμα αποτελεί σημείο συζήτησης και διαξιφισμών εδώ και αιώνες.

Εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο επισκέπτονται το Λούβρο για να φωτογραφηθούν μπροστά από το εμβληματικό πορτραίτο της Αναγέννησης που εικονίζει την Λίζα Γκεραρντίνι, γνωστή και ως Τζιοκόντα. Θεωρείται δικαίως το πολυτιμότερο κόσμημα της συλλογής του γαλλικού μουσείου και ένας πίνακας που είναι αδύνατο να αποτιμηθεί, αφού θεωρείται από καλλιτεχνικής άποψης ανεκτίμητος.

Η πιο πρόσφατη επίθεση κατά του πίνακα (που είναι προστατευμένος πίσω από αλεξίσφαιρο γυαλί) έγινε χθες έγινε από δύο διαδηλώτριες που πέταξαν σούπα στη Μόνα Λίζα, όμως αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά.

Ο Λεονάρντο ξεκίνησε να ζωγραφίζει τη Μόνα Λίζα το έτος 1503 ή το 1504 στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Το άφησε ημιτελές και συνέχισε να ασχολείται με την ολοκλήρωσή του αφότου εγκαταστάθηκε στη Γαλλία. Την τελείωσε λίγο πριν πεθάνει το 1519. Αφού πέρασε πιθανότατα μέσω των κληρονόμων του βοηθού του Λεονάρντο ντα Βίντσι, από το παλάτι της Fontainebleau, στην κατοχή του Λουδοβίκου ΙΔ΄ στο Παλάτι των Βερσαλλιών, κατέληξε στο Λούβρο μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Ο Ναπολέοντας τοποθέτησε το έργο στο δωμάτιό του, στο Παλάτι του Κεραμεικού, ενώ αργότερα ο πίνακας επεστράφη στο Μουσείο του Λούβρου, όπου και παρέμεινε.

Υπήρξαν διάφορα περιστατικά στα οποία η Μόνα Λίζα κινδύνεψε κάθε φορά όμως “αναδύθηκε” χωρίς ζημιές. Και χωρίς να υπολογίσουμε τους διάφορους τρόπους με τους οποίους άλλοι καλλιτέχνες έχουν αλλοιώσει την εικόνα της, μεταξύ οποίων ο Marcel Duchamp, που το 1919 ζωγραφίζει ένα μουστάκι σε μια φωτογραφία της και στο κάτω μέρος γράφει την περίφημη επιγραφή “L.H.O.O.Q.” (Elle a chaud au cul).

Η Μόνα Λίζα έχει αντιμετωπίσει τόσους κινδύνους που ακόμη και ο Σαλβαδόρ Νταλί συγκινήθηκε με το δράμα της και ασχολήθηκε με το γιατί ένα “απλό πορτρέτο” ζωγραφισμένο από τον πιο περίπλοκο και διφορούμενο καλλιτέχνη είχε μια τέτοια δύναμη, μοναδική σε όλη την ιστορία της τέχνης· μια δύναμη να προκαλεί τις πιο βίαιες και διαφορετικές μορφές επιθετικότητας.

Πέντε φορές κατά τις οποίες η Μόνα Λίζα βανδαλίστηκε ή εκλάπη

1911: Κλέβουν τη Μόνα Λίζα και την παραχώνουν κάτω από σανίδες στο πάτωμα

Ένας από τους λόγους για τους οποίους η Μόνα Λίζα έγινε διάσημη είναι η κλοπή της το 1911 από τον Ιταλό τεχνίτη Vincenzo Peruggia, που δούλευε στο μουσείο. Εκείνη τη χρονιά, ο Peruggia και δύο άλλοι κρύφτηκαν σε μια ντουλάπα του Λούβρου, παρέμειναν εκεί μέχρι να κλείσει το μουσείο και στη συνέχεια πήραν μαζί τους τον πίνακα, ο οποίος σε εκείνη τη χρονική στιγμή θεωρούνταν ένα μικρό έργο του Λεονάρντο. Μπήκαν σε ένα τρένο και έφυγαν από το Παρίσι.

Καθώς η κλοπή γινόταν κεντρικο θέμα στον Τύπου της εποχής, εντός όσο και εκτός Γαλλίας, (μάλιστα συνέλαβαν ακόμη και τον συγγραφέα Guillaume Apollinaire και τον φίλο του Pablo Picasso, πιστεύοντας ότι είχαν οργανώσει τη ληστεία) ο Peruggia κράτησε το έργο, και κάποια στιγμή το έκρυψε κάτω από τις σανίδες του πατώματος του διαμερίσματός του στο Παρίσι. Λίγο περισσότερο από δύο χρόνια μετά την κλοπή, ο Peruggia αποπειράθηκε να πουλήσει το έργο σε έναν έμπορο στη Φλωρεντία, σε μια προσπάθεια, όπως πίστευε, να φέρει πίσω στην Ιταλία έναν χαμένο θησαυρό. Η πώληση απέτυχε όταν ο έμπορος τηλεφώνησε στον διευθυντή των γκαλερί Ουφίτσι, ο οποίος έλαβε το έργο και κάλεσε την αστυνομία. Ο Peruggia πέρασε έξι μήνες στη φυλακή και ο πίνακας επέστρεψε στο Λούβρο.

1956: Μια πέτρα εκσφενδονίζεται στο αριστούργημα του Λεονάρντο

Το 1956, η Μόνα Λίζα βανδαλίστηκε όχι μία αλλά δύο φορές. Πρώτα, ένας επισκέπτης προσπάθησε σύμφωνα με δημοσιεύματα με ρίξει οξύ στον πίνακα, αν και τελικά δεν προκλήθηκαν ζημιές. Στη συνέχεια, ένας Βολιβιανός ονόματι Hugo Unjaga Villegas πέταξε μια πέτρα στον πίνακα. “Είχα μια πέτρα στην τσέπη μου και ξαφνικά μου ήρθε στο μυαλό η ιδέα να την πετάξω“, δήλωσε τότε.

Ευτυχώς, ο πίνακας ήταν ήδη πίσω από γυαλί, πράγμα που σήμαινε ότι ο Villegas δεν προκάλεσε μόνιμη ζημιά στον πίνακα. Η πέτρα κατάφερε να ξεκολλήσει μια κηλίδα μπογιάς σε ένα σημείο, η οποία όμως επιδιορθώθηκε εύκολα από ειδικούς του γαλλικού κράτους, οι οποίοι αποκατέστησαν τον πίνακα και τον κρέμασαν ξανά στη θέση του μπροστά στο φιλότεχνο κοινό.

1974: Στο Τόκιο 1,15 εκατομμύρια άνθρωποι κάνουν ουρές για ένα της βλέμμα

Ο πίνακας σπάνια έχει φύγει από το Λούβρο, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει γιατί 1,15 εκατομμύρια άνθρωποι φέρεται να τον είδαν όταν ταξίδεψε στο Εθνικό Μουσείο του Τόκιο.Ένας από αυτούς τους ανθρώπους ήταν η Tomoko Yonezu, μια 25χρονη Γιαπωνέζα που προσπάθησε να βάψει με κόκκινο σπρέι τον καμβά, την πρώτη ημέρα της έκθεσης.

Τις ημέρες πριν από τα εγκαίνια, η παρουσίαση είχε γίνει αντικείμενο συζήτησης μεταξύ ακτιβιστών για θέματα αναπηρίας, οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι το Εθνικό Μουσείο, αρνούμενο την πρόσβαση σε όσους είχαν θέματα κινητικότητας με στόχο τον έλεγχο του πλήθους, έκανε διακρίσεις εις βάρος των ατόμων με αναπηρία. Η Yonezu πήρε τότε την κατάσταση στα χέρια της με κάποια επιτυχία – αφού αρκετές σταγόνες μπογιάς με σπρέι έφτασαν πάνω στον πίνακα του Λεονάρντο.

Τελικά το έργο σώθηκε, ωστόσο η Yonezu αντιμετώπισε τις συνέπειες και οδηγήθηκε στο δικαστήριο. Υπήρξαν μάλιστα διαδηλώσεις από ομάδες για τα δικαιώματα των γυναικών έξω από το δικαστήριο. Τελικά, το 1975, η Yonezu καταδικάστηκε για πλημμέλημα και υποχρεώθηκε να πληρώσει πρόστιμο 3.000 γιεν. Να πούμε όμως ότι η πράξη της απέδωσε καρπούς, καθώς το Εθνικό Μουσείο έκτοτε είχε ορίσει συγκεκριμένη ημέρα κατά την οποία τα άτομα με ειδικές ανάγκες μπορούσαν να επισκέπτονται αποκλειστικά τη Μόνα Λίζα.

2009: “Τρώει” στο κεφάλι ένα φλιτζάνι τσαγιού

Ήταν μια κατά τα άλλα συνηθισμένη μέρα στο Λούβρο όταν, το 2009, μια Ρωσίδα ήρθε στην γκαλερί που φιλοξενούσε τότε τη Μόνα Λίζα και έσπασε ένα φλιτζάνι τσαγιού πάνω στον πίνακα. Είχε έρθει στο μουσείο με το φλιτζάνι κρυμμένο μέσα στην τσάντα της, και οι εκπρόσωποι του Λούβρου είπαν ότι είχε ξεσπάσει στον πίνακα τα νεύρα της επειδή της είχαν αρνηθεί τη γαλλική υπηκοότητα. Χαρακτηρίζοντας τη γυναίκα “σαφώς διαταραγμένη”, εκπρόσωπος του Λούβρου είχε δηλώσει στους New York Times ότι “η θέαση διαταράχθηκε μόνο όσο χρόνο χρειάστηκε για να μαζέψουμε τα κομμάτια”.

Χάρη και πάλι στη γυάλινη θήκη της, η Μόνα Λίζα δεν έπαθε ζημιά. Παρόλα αυτά, κάποιοι εξέλαβαν την απόπειρα βανδαλισμού ως απόδειξη ότι  πίνακας χρειάζεται μεγαλύτερη ασφάλεια. “Η αλήθεια είναι ότι το Λούβρο πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να μεταφέρει τη Μόνα Λίζα στη δική της γκαλερί, σε ασφαλή απόσταση από άλλα έργα“, έγραψε ο Τζόναθαν Τζόουνς στον Guardian. Τελικά, το Λούβρο έκανε ακριβώς αυτό, εν μέρει σε μια προσπάθεια να αναχαιτίσει τις ουρές του κόσμου που είχαν ξεχυθεί, και το 2019, το γυαλί στη Μόνα Λίζα αναβαθμίστηκε.

2022: Ήθελε λίγη… τάρτα αλά κρεμ

Περισσότερο από έναν αιώνα μετά την κλοπή της Μόνα Λίζα, η Τζοκόντα παραλείφθηκε με κέικ, στο πλαίσιο διαμαρτυρίας για την κλιματική αλλαγή. Ο 36χρονος άνδρας που πραγματοποίησε αυτή την παρέμβαση είχε έρθει στο μουσείο σε αναπηρικό καροτσάκι ντυμένος γυναίκα. Κάποιοι κατέγραψαν τα επακόλουθα του γεγονότος σε βίντεο και τα ανέβασαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. “Υπάρχουν άνθρωποι που καταστρέφουν τη Γη”, είπε ο άνδρας σε ένα βίντεο, μιλώντας στα γαλλικά. “Όλοι οι καλλιτέχνες, σκεφτείτε τη Γη. Γι’ αυτό το λόγο το έκανα αυτό. Σκεφτείτε τον πλανήτη“. Ο άνδρας συνελήφθη αμέσως, ενώ το Λούβρο υπέβαλε μήνυση για ποινικό αδίκημα.

2024: Διαδηλωτές για το κλίμα ρίχνουν σουπίτσα στον πίνακα

Μετά τον πουρέ πατάτας σε πίνακα του Γάλλου ιμπρεσιονιστή Κλοντ Μονέ, την τοματόσουπα στα «Ηλιοτρόπια» του Βαν Γκογκ και το chic-to-chic ενός άνδρα με το «Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι» του Γιοχάνες Βερμέερ, δύο γυναίκες με μπλουζάκια που έγραφαν “food response”  πέταξαν σούπα στο αλεξίσφαιρο γυαλί που περιβάλλει τον πίνακα του Λεονάρντο.

Οι διαδηλωτές φάνηκε να συνδέονται με την Riposte Alimentaire, μια περιβαλλοντική ομάδα που επικεντρώνεται στη βιώσιμη γεωργία. Λίγο πριν απομακρυνθούν από τους φρουρούς ασφαλείας, ένας από τους ακτιβιστές ρώτησε, μιλώντας στα γαλλικά: “Τι είναι πιο σημαντικό; Η τέχνη ή το δικαίωμα σε ένα υγιές και βιώσιμο σύστημα διατροφής; Το γεωργικό μας σύστημα είναι άρρωστο”. Και δεν είναι το μόνο.