Οι πλημμύρες της Θεσσαλίας δήλωσαν βροντερό “παρών” στην Biennale της Bενετίας

Από 16 έως τις 26 Νοεμβρίου, ύστερα από πρόσκληση των επιμελητών Κωστή Πανηγύρη και Ανδρέα Νικολοβγένη, οι βραβευμένες καλλιτέχνιδες Χριστίνα Νάκου και Άννα Παγκάλου παρουσίασαν το “Transiens Nostrum” μία μεγάλης διάρκειας performance στο ελληνικό περίπτερο της 18ης Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.

Το εγχείρημα Transiens Nostrum αναπτύσσεται ως περίπλους σε λιμάνια της Μεσογείου. Σε κάθε σταθμό η εικαστικός Χριστίνα Νάκου και η Sound Performative Artist Άννα Παγκάλου, δημιουργούν μία πρωτότυπη εικαστική και ηχητική εγκατάσταση που εστιάζει στην ιστορία του λιμανιού και των ανθρώπων του. Η σύνθεση της κάθε εγκατάστασης στηρίζεται σε ενδελεχή έρευνα που προηγείται, διαμορφώνεται δε με βάση τον συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό χώρο όπου αυτή παρουσιάζεται.

Στο κλείσιμο της Biennale, οι δύο εκθέσεις ενσωματώθηκαν, αναδεικνύοντας τη μεταμορφωτική, απρόβλεπτη και διαρκώς μεταβαλλόμενη σχέση που υπάρχει μεταξύ των ανθρώπινων κατασκευών και της φύσης, με αναφορά στις πλημμύρες που προκάλεσε η κακοκαιρία Daniel τον περασμένο Σεπτέμβριο. Η παρουσίαση του έργου στο ελληνικό περίπτερο, δίπλα στα κανάλια των Giardini συνέδεσε το εγχείρημα επίσης με το παλιρροϊκό φαινόμενο της Βενετίας (Acqua Alta), επισημαίνοντας τον παγκόσμιο χαρακτήρα του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής.

«Το Transiens Nostrum, είναι το δικό μας πέρασμα»

Οι καλλιτέχνιδες αναφέρουν για το Transiens Nostrum στο NEWS 24/7 πως «Το εγχείρημα αυτό αναπτύσσεται ως περίπλους σε λιμάνια της Μεσογείου παρατηρώντας τις μεταμορφώσεις της ζωής μέσα από μια συνάντηση με την θάλασσα. Σε κάθε σταθμό, δημιουργούμε από κοινού μία πρωτότυπη εικαστική και ηχητική εγκατάσταση που εστιάζει στην ιστορία του λιμανιού και των ανθρώπων του.
Η σύνθεση της κάθε εγκατάστασης στηρίζεται σε ενδελεχή έρευνα που προηγείται και διαμορφώνεται με βάση τον συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό χώρο όπου αυτή παρουσιάζεται κάθε φορά. Σε κάθε σταθμό μας ενδιαφέρει να συνδεθούμε με τους ανθρώπους και να αναπτύξουμε συνέργειες με Ινστιτούτα, Πανεπιστήμια και άλλους φορείς, όπως ο Φορέας Ιστόρημα που ακολουθεί τον περίπλου καταγράφοντας προφορικά ιστορίες που αναδύονται μέσα από τις συγκεκριμένες εκθέσεις.
Στο σύνολό του ο περίπλους αναπτύσσεται ως ο διάλογός μας, καθώς επιχειρούμε τον διάπλου της Μεσογείου, αναζητώντας να γνωρίσουμε την ιστορία της μέσα από την σύνδεση των ανθρώπων και την δυναμική λειτουργία της μνήμης.
Transiens Nostrum, είναι το δικό μας πέρασμα.
Αφετηρία του περίπλου μας ήταν η έκθεση “Συν Παρουσία” στον Προμαχώνα του Αγίου Γεωργίου της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου, και δεύτερος σταθμός η έκθεση “Επιχωματώσεις” στην Δημοτική Πινακοθήκη Κυκλάδων στην Ερμούπολη της Σύρου. Ο τρίτος σταθμός του Transiens Nostrum υπήρξε η “Βενετία”».

Και συνεχίζουν μιλώντας για τη σύνδεση του έργου με τη Θεσσαλία: “Καθώς τον Σεπτέμβριο η Θεσσαλία υπέστη ακραία φαινόμενα βροχοπτώσεων και πλημμυρών με καταστροφικές συνέπειες για την προσωπική και την συλλογική ζωή των κατοίκων της αλλά και ευρύτερα για την οικονομία της χώρας, δεχτήκαμε την προταση των αρχιτεκτόνων Κωστή Πανηγύρη και Ανδρέα Νικολοβγένη, επιμελητών της 18ης Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας να παρουσιάσουμε την εγκατάστασή μας μέσα στο Ελληνικό Περίπτερο.
Η έκθεση ‘Υδάτινα Σώματα’ προσεγγίζει τα φράγματα και τους ταμιευτήρες της χώρας ως αντεστραμμένο αρχιπέλαγος. Εμπνεόμενες από αυτήν την ιδέα εστιάσαμε στην υπερχείλιση των φραγμάτων και στην εκτόνωση του υδάτινου όγκου τους. Οι πρόσφατες πλημμύρες στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, όπου μάζες νερού άλλαξαν τη γεωγραφία τεράστιων εκτάσεων αναγκάζοντας τους κατοίκους τους να επαναπροσδιορίσουν τη ζωή τους, λειτούργησαν ως το έναυσμα αυτής της συνέργειας.
Η Βενετία είναι ένα λιμάνι όπου οι άνθρωποι βρίσκονται σε καθημερινό διάλογο με τη μεταμορφωτική συνθήκη αυξομείωσης του νερού. Προσφέρει λοιπόν έναν τόπο διερώτησης γύρω από την αμοιβαία εξάρτηση των έργων του ανθρώπου και του φυσικού περιβάλλοντος.
Η εγκατάσταση του Transiens Nostrum παρουσιάστηκε μέσα στην έκθεση Bodies of Water ως μια μακράς διάρκειας performance και λειτούργησε ως ένα event λήξης της Biennale. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ημερών δουλέψαμε μπροστά στο κοινό προκειμένου να μεταμορφώσουμε την έκθεση Bodies of Water ωσάν η αίθουσα να είχε υποστεί την δυναμική εκτόνωση μιας υδάτινης μάζας”.

Πώς λοιπόν μεταμορφώσατε την έκθεση “Bodies of Water”;

Βασική συνθήκη της σύνδεσης των δύο έργων αποτελεί η κοινή θέση όλων μας που βλέπει τις ανθρώπινες κατασκευές ως φθαρτές. Μας ενδιαφέρει να δείξουμε με έναν ποιητικό τρόπο ότι υπάρχει μια δυναμική σχέση που συνδέει τις ανθρώπινες δημιουργίες με τη φύση. Ως άνθρωποι επιχειρούμε να διαμορφώσουμε και να ελέγξουμε το φυσικό μας περιβάλλον αλλά πολλές φορές η Φύση επιστρέφει ακόμα πιο δυναμικά μεταμορφώνοντας την γεωμορφολογία του τόπου, τον αστικό ή τον αγροτικό ιστό, ευρύτερα την ζωή μας.

Μέσα από την συνεργασία μας θέλαμε να αναδείξουμε αυτήν την συνθήκη και να επισημάνουμε ότι οι πλημμύρες της Θεσσαλίας ως γεγονός αφορούν όχι μόνον το παρόν ή το παρελθόν – ως μνήμη- αλλά αφορούν καταλυτικά και το μέλλον μέσα από τις επιλογές που κάνουμε στην σχεση μας με το φυσικό περιβάλλον.

Για εμάς, ως Transiens Nostrum η συνεργασία μας με τους Πανηγύρη / Νικολοβγένη επιβεβαιώνει τον βασικό άξονα του εγχειρήματός μας, που είναι η σύνδεση των ανθρώπων και η επικοινωνία. Μας συγκίνησε και θεωρούμε ιδιαίτερα ελπιδοφόρα ως πράξη, την εμπιστοσύνη και το άνοιγμα των δύο αρχιτεκτόνων προς τα εμάς, την επιθυμία να μας επιτρέψουν να αλλάξουμε το έργο τους, ακόμα και με βίαιο τρόπο όπως ήταν η θραύση μίας εκ των κρυστάλλινων επιφανειών με τον βυθομετρικό χάρτη ενός φράγματος.

Η αποδοχή του ότι η ζωή είναι γεμάτη από απώλειες και ότι τα έργα μας παραμένουν προσωρινά, επιτρέπει πιστεύουμε μία βαθύτερη εκτίμηση του παρόντος και έναν μεγαλύτερο χώρο για σύνδεση με τους άλλους.

Με την σειρά μας καλέσαμε ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βενετίας Ca’Foscari να μας μιλήσουν για το πρόγραμμα Aqua Grande που ερευνά την οργανική συνθήκη παλίρροιας της Βενετίας και την προσεγγίζει μέσα από την τέχνη και τις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Επίσης στην είσοδο του Περιπτέρου ακουμπήσαμε μία στήλη από βρεγμένα βιβλία του βιβλιοπωλείου Acqua Alta υπονοώντας τον κατακόρυφο άξονα της κίνησης του νερού στην Βενετία.

Μπορεί η Τέχνη να ανοίξει και να συντηρήσει τον δημόσιο διάλογο σχετικά με τις πλημμύρες στη Θεσσαλία:

Η Τέχνη είχε ανέκαθεν το μεγάλο πλεονέκτημα να γίνεται το έναυσμα για συζήτηση επίκαιρων θεμάτων. Σαφέστατα μπορεί λοιπόν και να μιλήσει για τις πλημμύρες στη Θεσσαλία. Το ζήτημα είναι με ποιο τρόπο το κάνει και τι θέλει να πει – αυτό είναι το διακύβευμα σε επίκαιρα θέματα όπου το τραύμα είναι ακόμα νωπό. Όπως στην περίπτωση που αναφερόμαστε, όπου οι άνθρωποι των περιοχών που επλήγησαν ζουν ακόμα μέσα στην καταστροφή.

Θέλει μεγάλο σεβασμό και σοβαρότητα για να μπορέσει κανείς να εγείρει ερωτήματα σχετικά με το ζήτημα. Εμείς δεν αναζητούμε απαντήσεις ή επιρρίπτουμε ευθύνες, δεν είναι αυτός ο στόχος μας. Αναζητούμε όμως την αποσαφήνιση των αιτιών, την σύνδεση με την ουσία του προβλήματος, την μέριμνα για τους ανθρώπους που πάσχουν, την συνειδητοποίηση της κατάστασης στην οποία βρίσκονται οι πληγέντες και την ευθύνη που έχουμε όλοι μας για να μην το “ξεχάσουμε” επειδή πέρασε από την καυτή επικαιρότητα.

Η αμετροέπεια των ανθρώπων έφερε μια εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στα έργα των ανθρώπων και τη Φύση, που νόμιζαν πως μπορούσαν να ελέγξουν. Η φύση όμως ανακτά το χώρο της. Πώς στεκόμαστε ως κοινωνία, ως άνθρωποι απέναντι στις φυσικές καταστροφές και την αποφυγή ευθύνης; Η Τέχνη μάς δίνει ένα μη ρητό, ποιητικό πεδίο να μιλήσουμε για όλα αυτά. Κυρίως δε, για τον οικουμενικό χαρακτήρα της σχέσης μας με το φυσικό περιβάλλον.

Το έργο σας ξεδιπλώνεται σε όλη τη Μεσόγειο. Ποιος είναι ο στόχος σας;

Με την λήξη της Biennale λύσαμε την εγκατάσταση του Transiens Nostrum αποδεχόμενες με την σειρά μας την προσωρινότητα της διάρκειας της και χαράζουμε πορεία για τον επόμενο σταθμό που σχεδιάζεται να είναι η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, στόχος του περίπλου μας είναι η αναζήτηση της σύνδεσης των ανθρώπων και η επικοινωνία μέσω της ενεργοποίησης της μνήμης.

Σε κάθε σταθμό επιχειρούμε να δημιουργήσουμε έναν ποιητικο χώρο που να επιτρέπει στον θεατή να συνδεθεί με την απώλεια και την μεταμορφωτική δύναμη της ζωής, σεβόμενος τον δικό του προσωπικό ρυθμό. Θέλουμε να παρατηρήσουμε την αλλαγή με ένα θετικό πρόσημο, κοιτάζοντας προς την μεριά της ζωής, την τρυφερότητα, την ομορφιά και την συνεργασία. Οι καιροί μας, πιστεύουμε πως έχουν βαθιά ανάγκη από αυτές τις αξίες.

Αντίθετα από τον Οδυσσέα, στο δικό μας ταξίδι, μας ενδιαφέρει να κρατάμε ζωντανές και ζεστές τις σχέσεις που μας προσφέρει ο περίπλους μας και να τις τροφοδοτούμε μέσα στο ανάπτυγμα του χρόνου. Μας ενδιαφέρουν τα λιμάνια, γιατί εκεί κάθε αναχώρηση εγκυμονεί και μια επιστροφή.