Όταν τα πεζά καθημερινά αντικείμενα γίνονται αγάλματα

Μια άδεια κούτα, στραπατσαρισμένη απ’ την χρήση και την υγρασία. Δυο κομμάτια φελιζόλ, καρφωμένα σε ένα παράθυρο που χάσκει χωρίς κούφωμα. Ένα σπασμένο ελενίτ. Καμιά 15αριά άσπρα και μαύρα γάντια, από κείνα που φοράμε όταν κάνουμε βαριές δουλειές, πεταμένα βιαστικά σε ένα κιτρινωπό χαρτόνι –μερικά έχουν ακόμα τα δάχτυλά τους γυρισμένα προς τα μέσα. Είναι μερικά από τα χρηστικά, ευτελή υλικά που έχουν απομείνει στην αρχαιολογική ανασκαφή που εξελίσσεται δίπλα στο ανοιχτό θέατρο στο Παλαιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας.

Μόνο που υπάρχει μια… λεπτομέρεια. Μια παράμετρος που καθιστά αυτά τα ευτελή αντικείμενα –που κανονικά δεύτερη ματιά δεν θα τους ρίξεις–, όχι μόνο ξεχωριστά, αλλά κανονικά έργα τέχνης. Γιατί είναι όλα τους φτιαγμένα από μάρμαρο. Και από τα χέρια του γνωστού γλύπτη Ανδρέα Λόλη.

Ξεγελώντας το μάτι

Πριν από λίγες μέρες, παρουσία του καλλιτεχνικού διευθυντή του Elevsis 2023, Μιχαήλ Μαρμαρινού, ο 51χρονος καλλιτέχνης μάς ξενάγησε σε αυτήν την νέα του γλυπτική εγκατάσταση με τον τίτλο «Πίσω από το θέατρο». Και είναι όντως τελείως πίσω από το θέατρο, όπως επισήμανε και ο κ. Μαρμαρινός, μια και το έργο βρίσκεται κυριολεκτικά πίσω από το λυόμενο μεταλλικό θέατρο του Παλαιού Ελαιουργείου, αλλά και μεταφορικά κοιτάζει πίσω από την σκηνή, στα μετόπισθεν, εκεί όπου τα παραπεταμένα κι ανάξια λόγου καθημερινά αντικείμενα αποκτούν το κύρος των αγαλμάτων χάρη στην τέχνη του Λόλη.

Στις 12 στάσεις που έχουν σχεδιαστεί στην διαδρομή του επισκέπτη, καλείσαι να ανακαλύψεις, σχεδόν τυχαία, όσα σμίλεψε ο γλύπτης και κατόπιν εναπόθεσε εξίσου αριστοτεχνικά μέσα στον φυσικό χώρο. Τα γάντια, που λέγαμε παραπάνω, φτιαγμένα από λευκό μάρμαρο Σερβίας και μαύρο μάρμαρο Εδέσσης κείτονται πάνω σε ένα κομμάτι μπεζ μάρμαρου Αιγύπτου. Ένας «ξύλινος» φράχτης από μάρμαρο California φυλάσσει ένα μικρό ορθογώνιο σκάμμα –θα μπορούσε να είναι ένας μικρός τάφος χωρίς κτερίσματα, ας πούμε. Μια κλασική «ψάθινη» καρέκλα καφενείου, επίσης από καλιφορνέζικο μάρμαρο, στέκει δίπλα στον τοίχο από τον οποίον κρέμεται το ταλαιπωρημένο τι-σερτ κάποιου εργάτη, κι αυτό από μαύρο μάρμαρο Εδέσσης. Τα δυο καρφωμένα κομμάτια φελιζόλ από ολόλευκο μάρμαρο Θάσου…

Είναι αδύνατο να περιγραφεί με λόγια το πόσο αληθοφανή είναι τα έργα του Λόλη. Πόσο ξεγελάνε το μάτι ακόμη κι όταν τα κοιτάς από πολύ κοντά. Συνήθως, η αφή λύνει τον γρίφο –ο δημιουργός τους, άλλωστε, σε παροτρύνει να τα πιάσεις, να τα αισθανθείς επιτείνοντας έτσι την ψευδαίσθηση που ούτως ή άλλως σου δημιουργούν. «Μέσα από την αλήθεια φτάνω στην ψευδαίσθηση,» μας λέει ο Λόλης χαμογελώντας κάτω από μια μπλε τούφα γενειάδας στο κέντρο του πηγουνιού του. Κάποιες στιγμές, πάντως, ακόμη και η αφή σε ξεγελάει. Η επιφάνεια μιας «ξύλινης» παλέτας, λόγου χάρη, έχει δουλευτεί τόσο αψεγάδιαστα έτσι ώστε οι μικροσκοπικές αυλακώσεις της να θυμίζουν ξύλο παραπλανώντας ακόμη και τα ακροδάχτυλα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, επιστρατεύεις την ακοή: αυτό το τοκ-τοκ που ακούγεται, όταν το χτυπάς, δεν είναι, βέβαια, από ξύλο…

Γλυπτική, ένα με το φυσικό τοπίο

Γεννημένος και μεγαλωμένος στο Αργυρόκαστρο, ο Λόλης μοιάζει άνθρωπος εξοικειωμένος με την φύση και την σοφία της. Φαίνεται, άλλωστε, στον τρόπο με τον οποίον δουλεύει τα υλικά της. Κυρίως, όμως, στον τρόπο με τον οποίον ενσωματώνει την τέχνη του στον φυσικό χώρο. Γιατί, βέβαια, ακόμη και στο αστικό τοπίο η φύση είναι πάντα παρούσα. Πόσο μάλλον στην Ελευσίνα, όπου το μυστικιστικό μακρινό παρελθόν και ο ανεξάντλητος αρχαιολογικός χώρος συνυπάρχουν με τα πρώιμα βιομηχανικά κουφάρια και με μια πόλη σύγχρονη μα σε ανθρώπινη κλίμακα έχοντας για φόντο ατέλειωτη θάλασσα, ψηλά δέντρα, πουλιά, χορταριασμένα χαλάσματα, χώμα, ανοιχτό ουρανό και ορίζοντα.

Οι 12 γλυπτικές εγκαταστάσεις που συναποτελούν την παροπλισμένη ανασκαφή του «Πίσω από το θέατρο» δεν βρίσκονται σε αντίστιξη ή σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με το φυσικό τοπίο που τις περιβάλλει. Είναι ενταγμένες για τα καλά σε αυτό –εξάλλου ο ίδιος ο καλλιτέχνης το φρόντισε ποτίζοντας μεθοδικά επί κάνα δίμηνο το χέρσο χώμα γύρω από τα γλυπτά του «μέχρι να βγει χορτάρι και ζιζάνια», που πλέον αγκαλιάζουν διακριτικά τα έργα που ακουμπούν καταγής.

Μιας τέχνης δεξιοτεχνικής, εξωστρεφούς κι επικοινωνιακής, η οποία τυπικά εντάσσεται στο κίνημα του hyperrealism –μετεξέλιξη του φωτορεαλισμού που άνθισε διεθνώς στα μέσα του ’70. Τα γλυπτά του Λόλη είναι αψεγάδιαστα αντίγραφα πραγματικών αντικειμένων της πεζής καθημερινότητας, αναδίδουν αναντίρρητη νεωτερικότητα, αλλά έχουν πάντα το βλέμμα στραμμένο στους μεγάλους δασκάλους του εικαστικού παρελθόντος. Μάρτυς μου, το κλασικό γλυπτό του Τζαν Λορέντζο Μπερνίνι (1598-1680) που φιγουράρει στην οθόνη έναρξης στο κινητό του…

Πληροφορίες: Γλυπτική έκθεση-εγκατάσταση «Πίσω από το θέατρο» στο Παλαιό Ελαιουργείο (Κανελλόπουλου 1, Ελευσίνα, 210-556512) μέχρι τις 21 Οκτωβρίου, είσοδος ελεύθερη.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις