Πώς είναι να περπατάς μέσα σε ένα “ζωντανό” έργο του Γκούσταφ Κλιμτ

Εν μέσω μιας ξαφνικής “βροχής” από χρυσά φύλλα ή μέσα σε ένα ολάνθιστο λιβάδι βρίσκεται ο επισκέπτης μόλις ξεκινάει τη βόλτα του στο εικαστικό και μουσικό υπερθέαμα της βίντεο-έκθεσης “Phoenix des Lumières”.

Χάρη στους 110 βιντεοπροβολείς, έργα διάσημων αυστριακών ζωγράφων, ιδίως του Κλιμτ και του Χούντερτβάσερ, διαχέονται σε όλο τον χώρο, στους τοίχους και το πάτωμα.

Πρόκειται για ένα μεγαλειώδες οπτικοακουστικό θέαμα, καθώς τις τρισδιάστατες προβολές συνοδεύει μέσα από τα 28 μεγάφωνα και τα 10 ηχεία χαμηλών συχνοτήτων η μουσική του Βάγκνερ, του Μπετόβεν, του Στράους, του Μάλερ και του Σοπέν.

Οι λεγόμενες “εμβυθιστικές” τεχνολογίες θολώνουν τα όρια μεταξύ του ψηφιακού και του πραγματικού κόσμου, βοηθούν τον επισκέπτη να καταδυθεί στα έργα, τον εμπλέκουν και τον συγχωνεύουν με τους πίνακες. Έτσι, μετατρέπονται και οι ίδιοι σε τμήμα του έργου. Μια -περίπου- τέτοια εμπειρία ζήσαμε με τα έργα του Βαν Γκογκ, όταν το 2018 φιλοξενήθηκε η μεγάλη πολυμεσική έκθεση “Van Gogh Alive – the experience” στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Για να στεγάσει την “Phoenix des Lumières” κατάλληλη κρίθηκε -από την εταιρεία και τον δήμο του Ντόρτμουντ- μια αίθουσα 3.000 τμ και ύψους 13 μέτρων στην πτέρυγα του “Δυτικού Φοίνικα” στο παλιό εργοστάσιο παραγωγής αερίου. Η γερμανική αυτή πόλη, όπως άλλωστε και ολόκληρη η περιοχή τού -πάλαι ποτέ αμιγώς βιομηχανικού- Ρουρ, έπρεπε να «επανεφευρεθεί» μετά το τέλος της εποχής του χάλυβα και του άνθρακα. Γι αυτό και πολλά εργοστάσια μετατράπηκαν σε χώρους ανοιχτούς στην τέχνη. Έτσι, ο “Δυτικός Φοίνικας” αναγεννήθηκε -καλλιτεχνικά αυτήν τη φορά- από την τέφρα του.

Η πανδαισία χρωμάτων, η συνεχής εναλλαγή ασύμμετρων σχημάτων ή επιχρυσωμένων αισθησιακών μορφών δημιουργεί ένα νέο σύμπαν μέσα στο οποίο καλείται να “περπατήσει” ο επισκέτης.

Επειδή η συγκεκριμένη προσέγγιση των έργων τέχνης δεν έχει καμία σχέση με τις συνήθεις εκθέσεις ζωγραφικής αναμένεται να προσελκύσει ακόμα και εκείνους οι οποίοι δεν θα πήγαιναν ποτέ σε αυτές, μισό εκατομμύριο κατά τους διοργανωτές.

Στο επίκεντρο της έκθεσης βρίσκονται κυρίως τα έργα του Γκούσταβ Κλιμτ (1862–1918) και κατόπιν του Φρίντενσράιχ Χούντερτβάσερ (1928–2000). Οι χώροι της έκθεσης μεταμορφώνονται σε μια διαδρομή ψηφιοποιημένων εικόνων.

Το “Φιλί” του Γκούσταβ Κλιμτ

Ο Αυστριακός καλλιτέχνης Γκούσταβ Κλιμτ έγινε στις αρχές του 20ού αιώνα η κινητήρια δύναμη του καλλιτεχνικού κινήματος «Ζετσεσιονισμός» ή «Απόσχιση της Βιέννης» (Wiener Secession). Είχε σημαντική συμβολή στη διεθνή αναγνώριση της αυστριακής τέχνης και υπήρξε από τους πρώτους που κατάφεραν να συνδυάσουν την εικονιστική με την αφηρημένη ζωγραφική.

Πρόθεσή του ήταν να απομακρυνθεί από την παραδοσιακή ακαδημαϊκή τέχνη δημιουργώντας ένα νέο, μοντέρνο εξαιρετικά διακοσμητικό και περίτεχνο στυλ. Έτσι, έφερε επανάσταση στη βιεννέζικη αλλά και τη σύγχρονη εν γένει ζωγραφική. Η χρήση φύλλων χρυσού στους πίνακές του και τα αισθησιακά θέματα που χαρακτηρίζουν το έργο του συμβολίζουν αυτή την καλλιτεχνική επανάσταση.

Το 1909 ταξίδεψε στο Παρίσι και ανακάλυψε το έργο των φωβιστών και του Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ τον επόμενο χρόνο συμμετείχε με επιτυχία στην 9η Μπιενάλε της Βενετίας. Τον Ιανουάριο του 1918, ένα εγκεφαλικό επεισόδιο τον κατέστησε παράλυτο από τη δεξιά πλευρά του σώματός του. Πέθανε στις 6 Φεβρουαρίου 1918 από αποπληξία αφήνοντας πολλά έργα ημιτελή. Η ταφή του έγινε τέσσερις ημέρες αργότερα, στο κοιμητήριο Χίτσινχ (Hietzing).

Αναγνωρίστηκε ευρέως ως ένας από τους πιο καινοτόμους και σημαντικούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα, ενώ τα ρομαντικά και μυστικιστικά έργα του Κλιμτ είναι παγκοσμίως γνωστά. Οι επισκέπτες καλούνται να δουν εμβληματικά του έργα υπό νέες οπτικές γωνίες όπως λχ έναν από τους πιο διάσημους πίνακες όλων των εποχών, «Το φιλί», στο οποίο μια γυναίκα και ένας άντρας μοιάζουν να συγχωνεύονται και περιβάλλονται από χρυσό και φως.

Στο κέντρο του πίνακα, αναπαριστάται ένα ζευγάρι που είναι έτοιμο να φιληθεί. Κατά κάποιους, τα μοντέλα στον πίνακα είναι ο ίδιος ο Κλιμτ και η αγαπημένη του, Emilie Flöge. Το υπόβαθρο είναι σε σκούρο χρυσό χρώμα, ενώ τα δύο σώματα καλύπτονται από χρυσά ενδύματα, διακοσμημένα με γεωμετρικά σύμβολα. Το ζευγάρι στέκεται πάνω σε ένα βράχο γεμάτο λουλούδια, ο οποίος κόβεται απότομα στα δεξιά του πίνακα, ενώ λουλούδια υπάρχουν και στα μαλλιά των δύο προσώπων. Ο πίνακας ανήκει σήμερα στην πινακοθήκη Μπελβεντέρε της Βιέννης, η οποία αγόρασε το έργο αμέσως μετά την πρώτη του εμφάνιση. “Το φιλί” έκτοτε έχει αναπαραχθεί πολλές φορές.

Χουντερτβάσερ και εκρήξεις χρώματος

Στην έκθεση, οι επισκέπτες μπορούν να “εμβυθιστούν” και στο έργο του κληρονόμου της “Απόσχισης της Βιέννης”, του ζωγράφου Φρίντενσράιχ Χουντερτβάσερ (1928–2000), γνωστού όμως περισσότερο από τα αρχιτεκτονικά του έργα με τις καμπύλες, ένα από τα οποία υπάρχει και στο Ντόρτμουντ. Ο Χουντερτβάσερ ενσάρκωσε μια καλλιτεχνική αναβίωση της «Απόσχισης» επηρεασμένος από την επανάσταση που υποκίνησε ο Κλιμτ.

Οι πίνακές του είναι εκρήξεις χρώματος που ενσωματώνουν τα τέσσερα στοιχεία της φύσης τον αέρα, τη φωτιά, το νερό και τη γη και χαρακτηρίζονται από τον βαθύ σεβασμό του για τη φύση και τους ανθρώπους. Αγαπούσε τα χρώματα και τα σχήματα, αλλά χωρίς γωνίες και ακμές. Επιπλέον, έκανε εκστρατεία για την προστασία των θαλασσών και των φαλαινών. Γι’ αυτό μερικές από αυτές πετούν μέσα από τους προβαλλόμενους πίνακές του ως χαριτωμένα κινούμενα σχέδια.

Όπως ο Κλιμτ και άλλοι καλλιτέχνες της “Απόσχισης” εγκατέλειψε στα έργα του την προοπτική υπέρ της διαδοχής μιας σειράς επιπέδων. Προτιμά τις εκφραστικές πινελιές που δημιουργούν ακανόνιστα σχήματα και δεν χρησιμοποιεί την ευθεία γραμμή, η οποία κατά την άποψή του «δεν υπάρχει στη φύση και είναι ένας ανθρωπογενής κίνδυνος, είναι ξένη προς τα ανθρώπινα όντα, τη ζωή, προς όλη τη δημιουργία».

Το καλλιτεχνικό του έργο ερμηνεύεται εκ νέου με τη χρήση γραφικών υπολογιστή και τεχνικές βίντεο κινούμενων σχεδίων. Η ιδανική πόλη του καλλιτέχνη αναδύεται σταδιακά στις επιφάνειες των εκθεσιακών χώρων σε μια μεγάλη δυναμική τοιχογραφία η οποία αποτελείται από σχήματα και χρώματα που εμφανίζονται με την υπόκρουση μουσικής. Τα παράθυρα με ακανόνιστο σχήμα ζωντανεύουν πολύχρωμους πίνακες και οι γραμμές δημιουργούν έναν ουτοπικό κόσμο.

Τη βίντεο-έκθεση “Phoenix des Lumières” διοργάνωσε η εταιρεία “Culturespaces”, στόχος της οποίας είναι η παρουσίαση εξαιρετικής τέχνης σε εξαιρετικούς χώρους, δηλαδή της διοργάνωσης “ψηφιακών εκθέσεων με έργα διάσημων καλλιτεχνών σε ασυνήθιστες τοποθεσίες με τεχνικά πολύπλοκο και καινοτόμο τρόπο”.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις