Στέλιος Πατσιάς: Ο πολιτισμός της βίας ξεκινά από τη λανθασμένη οριοθέτηση του “εγώ”

Ο Στέλιος Πατσιάς σκηνοθετεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα το έργο «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» του Ματέι Βισνιέκ στο θέατρο Χώρος.

Στο έργο, δύο γυναίκες με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο συναντιούνται στον απόηχο του εθνοτικού πολέμου της Βοσνίας. Η Κέιτ, μια Αμερικανίδα ψυχολόγος γνωρίζει τη Ντόρα, θύμα γενοκτονικού βιασμού. Μέσα από ένα κολλάζ πραγματικών και φανταστικών εικόνων και καταστάσεων ξετυλίγεται η ιστορία των δύο αυτών γυναικών και ο αγώνας τους να ξεπεράσουν τη φρίκη, τα τραύματα του πολέμου καθώς και τα προσωπικά τους αδιέξοδα.

Η κεντρική θεματολογία του έργου είναι ο πόλεμος, και δυστυχώς παραμένει τραγικά επίκαιρη. Παράλληλα ,αναδύονται η εθνικιστική τρέλα, η μισαλλοδοξία, ο βιασμός ως πολεμικό όπλο, ο ρατσισμός, η μετανάστευση, η βία αλλά και η αλληλεγγύη, η πίστη στον άνθρωπο και το θαύμα της ζωής που δεν είναι άλλο από τη γέννηση.

Μέσα από τις δύο αυτές γυναίκες που μπορεί να σώθηκαν από τον πόλεμο σωματικά αλλά παλεύουν να σωθούν και ψυχικά- αντιλαμβανόμαστε ότι στο πλαίσιο μιας βίαιης σύγκρουσης υπάρχει και ένας τύπος βίας εκτός της δολοφονικής, που δεν στοχεύει να επιτύχει τον θάνατο ενός εχθρού ως κύριο σκοπό, αλλά στοχεύει στο να καταστρέψει τον ίδιο τον πυρήνα του ανθρώπινου όντος ενώ κρατά το σώμα ζωντανό.

O Στέλιος Πατσιάς αναφέρει στο NEWS 24/7 τι τον γοήτευσε στο έργο αυτό του Βισνιέκ λέγοντας: “Μέσα από το συγκεκριμένο κείμενο του Βισνιέκ αναδύονται οι συνέπειες μιας εθνοτικής διαμάχης επάνω στα σώματα δύο γυναικών. Ο πόλεμος σε βρίσκει και αποτυπώνεται στο δέρμα σου ακόμη και αν δεν είσαι μέσα στο πεδίο της μάχης. Με γοήτευσε επίσης ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας εισάγει την επιστήμη της ψυχανάλυσης για να αναλύσει τα μεταπολεμικά τραύματα και μάλιστα όχι σε επίπεδο ατόμου αλλά σε επίπεδο εθνών.

Με αυτό το κείμενο συνεχίζεται και κλείνει ο κύκλος της ενασχόλησής μου με τις εμφυλιακές διαμάχες και συγκρούσεις. Στις δύο προηγούμενες σκηνοθεσίες μου (Μute, Η ιστορία του Στρατηγού Καραϊσκάκη- βίοι, πόλεμος και θάνατος αυτού) οι αφηγητές της ιστορίας υπήρξαν άντρες. Αυτή τη φορά είχα την ανάγκη να ακουστεί η γυναικεία φωνή”.

Τι συμβολίζει ο τίτλος του έργου και πόσο επίκαιρο είναι;

Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης. Ο τίτλος του έργου μιλάει για το γυναικείο σώμα το οποίο καταπατείται βίαια, χρησιμοποιείται και μετατρέπεται σε εργαλείο πολέμου. Το γυναικείο σώμα – το μοναδικό σώμα που είναι ικανό να φέρει στον κόσμο ζωή-ποδοπατείται, εργαλειοποιείται, μολύνεται και μεταμορφώνεται σε ένα απέραντο νεκροταφείο εις το όνομα μιας εθνοκάθαρσης.

Δυστυχώς ο τίτλος, όπως και το ίδιο το έργο του Βισνιεκ είναι τρομακτικά επίκαιρο. Τόσο από το γεγονός ότι δίπλα μας μαίνονται πόλεμοι που χρησιμοποιούν τον βιασμό ως στρατιωτική τακτική όσο και από τη συνολικότερη αντιμετώπιση και θεώρηση του γυναικείου σώματος στις κοινωνίες μας σε περιόδους ειρήνης.

Σκιαγραφήστε μας τους χαρακτήρες του. Τι είναι αυτό που ενώνει τις δύο αυτές γυναίκες;

Στο έργο πρωταγωνιστούν δύο γυναίκες με τελείως διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο που συναντιούνται σε μία ψυχιατρική κλινική του ΝΑΤΟ. Η Κέιτ, μια Αμερικανίδα ψυχίατρος που έχει πάει στη Βοσνία ως εθελόντρια σε ομάδες εντοπισμού μαζικών τάφων και η Ντόρα, θύμα ομαδικού βιασμού στον πόλεμο της Βοσνίας. Αυτό που ενώνει τις δύο αυτές γυναίκες είναι μία τεράστια πληγή που φέρει η καθεμία ξεχωριστά και η προσπάθειά τους- βοηθώντας η μία την άλλη- να βρουν τρόπο να την επουλώσουν και να νοηματοδοτήσουν εκ νέου τον κόσμο γύρω τους.

Ο Βίσνιεκ έχει πει σε συνέντευξή του: Πιστεύω ότι οι γυναίκες παίζουν τεράστιο ρόλο προκειμένου η ανθρωπότητα να βγει από αυτό το μεταφυσικό τούνελ που είναι ο πολιτισμός της βίας. Πώς το σχολιάζετε;

Ο πολιτισμός της βίας ξεκινά από τη λανθασμένη οριοθέτηση του εγώ. Όταν το «εγώ» μας καταφέρει να συνυπάρξει με το ανοίκειο και το ξένο τότε θα είμαστε έτοιμοι να εμπιστευτούμε τις γυναίκες…