Στην έκθεση Νταλί Cybernetics με τίγρεις, τρισδιάστατες πατούσες και βολβούς ματιών

Αν είσαι λάτρης της καλλιτεχνικής ματιάς του Νταλί και σε ενδιαφέρει να τον ανακαλύψεις σε τρεις, τέσσερις και περισσότερες… διαστάσεις, τότε η εμπειρία Dali Cybernetics στον Ελληνικό Κόσμο έχει δημιουργηθεί για σένα.

Μια στρατιά επιστημόνων: επιμελητές τέχνης, ιστορικοί, τεχνικοί 3D εικόνας, ηχολήπτες, μουσικοί κλπ. συνεργάστηκαν για να δημιουργήσουν μία έκθεση φαντασμαγορία, αφιερωμένη στη ζωγραφική του Σαλβαδόρ Νταλί όπως αυτή εξακοντίζεται σε ένα cybernetic μέλλον.

Η έκθεση μετά από την παρουσίασή της σε Λονδίνο, Βαρκελώνη, Κοπεγχάγη, Βερολίνο και Θεσσαλονίκη, ήρθε από την Παρασκευή 18 Οκτωβρίου 2024, στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού «Ελληνικός Κόσμος».

Πληθωρικός, εκκεντρικός, ιδιοφυής και αμφιλεγόμενος ο Νταλί (Dalí), ένας από τους πιο διάσημους Ισπανούς ζωγράφους του 20ού αιώνα, έγινε αρχικά γνωστός για την εμπλοκή του με το κίνημα του υπερρεαλισμού, κάτι που όπως διαπιστώσαμε στην έκθεση ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου.

Η αγάπη του για το παράξενο και το ανορθόδοξο τον έκανε διάσημο πέρα από τον κόσμο της τέχνης και σε αυτή την έκθεση σίγουρα θα ανακαλύψεις πολλά που δεν ήξερες για εκείνον.

Νταλί: “Επειδή γίνομαι καμιά φορά ζωγράφος, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είμαι καλλιτέχνης”

Ο Νταλί είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον κόσμο των ονείρων, της φαντασίας και του ασυνείδητου, στοιχεία που αποτυπώθηκαν στα περισσότερα έργα του. Ανέπτυξε μια μοναδική αισθητική που συχνά συνδύαζε σουρεαλιστικές εικόνες με απόλυτη λεπτομέρεια. Και μετά την περιήγησή μας στους χώρους της έκθεσης καταλάβαμε γιατί.

Στην είσοδο το ολόσωμο πορτρέτο του Νταλί με το θρυλικό μουστάκι μας υποδέχεται με τη δήλωση κλειδί: «Επειδή εγώ γίνομαι καμιά φορά ζωγράφος, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είμαι καλλιτέχνης. Το πραγματικό μου ενδιαφέρον είναι οι Κυβερνοεπιστήμες (Cybernetics), η Κβαντική Φυσική και η Βιολογία» λέει ο Σαλβαδόρ Νταλί για καταλάβουμε ότι η έκθεση αυτή δεν είναι άλλη μία μονοδιάστατη παράθεση των έργων του.

“Η εμμονή της μνήμης” (1931), ο πίνακας που απεικονίζει ρευστά, λιωμένα ρολόγια σε ένα ερημικό τοπίο, μας κοιτάζει στα μάτια. Συνεχίζουμε “χορεύοντας” επάνω στη ζωγραφική φαντασία του Νταλί. Πάνω σε έναν διάδρομο όπου προβάλλονται ψηφιοποιημένα επαναλαμβανόμενα στοιχεία από την εικονογραφία του. Ένα παλλόμενο ψηφιακό χαλί με συμπυκνωμένα σύμβολα της ζωγραφικής του, τα οποία όμως είναι τόσο ρευστά που πλέον δεν ορίζονται.

H εμπειρία καταβύθισης σε ένα έργο τέχνης

Όπως διαβάζουμε και στις πληροφορίες της έκθεσης, ο Νταλί και το έργο του έδωσαν μία σημαντική ώθηση σε ιδέες που ακόμα και σήμερα διερευνούμε, σχετικά με την ψηφιακή τέχνη και την εμπειρία καταβύθισης του θεατή σε ένα έργο τέχνης. Κι αυτό είναι ολοφάνερο στο Theatre-Museum στην γενέτειρα πόλη του Νταλί, το Figueres, όπου ο ίδιος σχεδίασε ένα μουσείο σαν ένα μεγάλο και ζωντανό έργο τέχνης. Εκεί όπου ο επισκέπτης νιώθει ότι μπαίνει μέσα στα έργα του δημιουργού. Εκεί που χιλιάδες επισκέπτες επισκέπτονται σήμερα τον τάφο του…

Ο Νταλί ήταν ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που πειραματίστηκαν με τη φωτογραφία, τον κινηματογράφο, τα ολογράμματα και τις κυβερνοεπιστήμες, ήταν παθιασμένος με τους υπολογιστές, μελέτησε τη γραφιστική αναπαράσταση μέσω των pixel και προσπάθησε να κατανοήσει τα μαθηματικά πίσω από τη γλώσσα των υπολογιστών.

Ήταν ένας πρωτοπόρος που αδημονούσε για την ψηφιοποίηση της τέχνης, και όπως έλεγε “τα αληθινά μεγάλα και δημιουργικά πνεύματα θα εμφανιστούν χρησιμοποιώντας νέες φόρμες καταλληλότερες και γονιμότερες που ακόμα δεν μπορούμε να διανοηθούμε θα ξεπερνούν τελείως τα δικά μας όρια και θα είναι σε πλήρη αρμονία με τον καιρό τους”.

Ένα αναλυτικό χρονολόγιο, με φωτογραφίες έργων και τις βασικές ιδέες της ζωγραφικής του μας έδωσε την ευκαιρία να τοποθετηθούμε χρονικά πριν μπούμε στη βασική αίθουσα της έκθεσης όπου ένα οπτικοακουστικό σόου με όλες τις φάσεις και τους πίνακες του Νταλί αποδομούνται και φτάνουν στα μικρότερα δομικά σωματίδια της ύλης.

Ακούγοντας τις υπέροχες μουσικές του Rafel Plana για το ‘Dali Cybernetics’ οι πίνακες του Νταλί χωρίστηκαν σε περιόδους και πεδία ενδιαφερόντων.

Από τον υπερρεαλισμό και την κατάτμηση της γλώσσας του Φρόυντ, μέχρι τους ελέφαντες με πόδια κολεόπτερου, τις φλεγόμενες καμηλοπαρδάλεις, τους τίγρεις πάνω από το γυμνό σώμα της Γκαλά, τις σφαίρες της Γαλάτειας και τα λιωμένα ρολόγια που νικούν τον χωροχρόνο. Ξάφνου μπαίνουμε μέσα σε ένα “όνειρο που προκλήθηκε από το πέταγμα μιας μέλισσας γύρω από ένα ρόδι ένα δευτερόλεπτο πριν από το ξύπνημα”.

Σε οθόνες επιφάνειας πεντακοσίων τ.μ. προβάλλονται: η έκρηξη της πυρηνικής βόμβας, η τρισδιάστατη πατούσα της Γκαλά που στροβιλίζεται στον χώρο, ο εξερευνητικός βολβός του ματιού του Νταλί, οπτικές ψευδαισθήσεις και ένας σουρεαλιστικός Χριστός που αποστρέφει το πρόσωπό του πάνω σε ένα κυβιστικό Σταυρό (πίνακας Crucifixion – Corpus Hypercubus).

Τρισδιάτατο ταξίδι με το πλοίο του Νταλί

Λίγο αργότερα βάζουμε τη 3D μάσκα και τα ακουστικά μας και επιβιβαζόμαστε στο πλοίο του Νταλί – ή μήπως στον κατακόκκινο καναπέ στο σχήμα χειλιών – για να κάνουμε μια βόλτα στον σουρεαλιστικό του κόσμο σε virtual reality.

Ακολουθεί μια ήρεμη βόλτα στη βιβλιοθήκη του Νταλί και το ντοκιμαντέρ του Τζακ Μποντ με την καθημερινότητα του καλλιτέχνη το 1965 στη Νέα Υόρκη, όπου αλληλοεπιδρά με τους ανθρώπους γύρω του και έρχεται σε επαφή με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία απασχολούσε συχνά για την προβολή του.

Όπως ακριβώς θα άρεσε στον Νταλί, η βόλτα μας στην έκθεση δεν είναι καθόλου γραμμική, οπότε ξαναγυρνάμε προς την είσοδο για να κάνουμε κάτι διαδραστικό που αφήσαμε τελευταίο.

Ζωγράφισε τη Γαλάτεια των Σφαιρών και δες τα… μόρια της ζωγραφιάς στο σκάνερ

Η “Γαλάτεια των Σφαιρών” του 1952 είναι ένας πίνακας της πυρηνικής-μυστικιστικής περιόδου του Νταλί, όταν η κβαντική φυσική, το άτομο και η επιστήμη τον είχαν κυριολεκτικά συναρπάσει. Το έναυσμα για τη δημιουργία του πίνακα έδωσε η έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, το 1945. Η Γαλάτεια αφιερωμένη στη δαιμόνια σύντροφό του, Γκαλά, παρουσιάζει το πρόσωπό της μέσα σε κομμάτια, με τη μορφή σφαιρών, δημιουργώντας ένα θαυμάσιο τρισδιάστατο θέαμα – μια παράδοξη μίξη αναγεννησιακής τέχνης και ατομικής θεωρίας.

Στο εργαστήριο της έκθεσης Dali Cybernetics στον Ελληνικό Κόσμο μπορείς να χρωματίσεις με κηρομπογιές το πρόσωπο της Γκαλά και να βάλεις τη ζωγραφιά σου σε ένα σκάνερ στο κέντρο της αίθουσας. Το σκάνερ “διαβάζει” τη ζωγραφιά και την αναπαράγει στον τοίχο – τοποθετώντας τα μόρια των χρωμάτων μέσα στις σφαίρες του πίνακα. Η ζωγραφιά δημιουργεί ένα νέο ψηφιακό έργο – κάθε φορά τελείως μοναδικό – έτσι η Γαλάτεια των Σφαιρών γίνεται με τη βοήθεια όλων μας… cybernetic. Δεν χρειάζεται να αναφέρουμε ότι τα παιδιά κάνουν πάρτι σε αυτή την αίθουσα!

Φινάλε με ξάπλα στον διάσημο αυθεντικό καναπέ Dalilips, της εταιρίας Barcelona Design, και την ιδιοφυή ματιά του καλλιτέχνη πάνω από το κεφάλι μας ό,τι πρέπει για μια αναμνηστική selfie.