Tι ακριβώς κάνει η Μαρίνα Αμπράμοβιτς και είναι τόσο διάσημη;

Όλο και κάπου θα το έχει πάρει το αυτί σας, είναι κάπως talk of the town αυτόν τον καιρό. Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς έρχεται στην Αθήνα. Για πέντε παραστάσεις ενός νέου δικού της πρότζεκτ στην Εθνική Λυρική Σκηνή.

Ξαναέρχεται, δηλαδή. Την άνοιξη του ’16 ήταν η πρώτη φορά που η Γιουγκοσλάβα/ Σέρβα ιέρεια της εικαστικής περφόρμανς ήρθε στα μέρη μας. Επί επτά βδομάδες κόσμος συνέρρεε τότε στο Μπενάκη της Πειραιώς περιμένοντας (ίσως) ότι το πρότζεκτ «As One» θα τους έφερνε κι αυτούς ενώπιος ενωπίω με τα σώψυχά τους, όπως είχε γίνει παλιότερα με εκείνη την άλλη φάση της Αμπράμοβιτς στο ΜοMa της Νέας Υόρκης, που επί τρείς μήνες πάνω από 750.000 άνθρωποι πήγαν και κάθισαν αμίλητοι κι ακούνητοι στην καρέκλα απέναντί της, και κοιτάζονταν ασάλευτοι και εναρμονισμένοι όσο άντεχε ο καθείς (η Μαρίνα αντέχει απάνθρωπα), και τότε κάποιοι έκλαψαν… Τελικά, εκείνο το αθηναϊκό δρώμενο στο Μπενάκη έβαλε απλά τους θεατές να μετράνε… όσπρια (κόκκο-κόκκο, έτσι;).

Το καλοκαίρι του ’19, η πολιτογραφημένη Νεοϋορκέζα Αμπράμοβιτς ήρθε πάλι στην Αθήνα ιδιωτικά, και παρακολούθησε την «Νόρμα» του Μπελίνι στο Ηρώδειο παρέα με τον καλλιτεχνικό διευθυντής της ΕΛΣ, Γιώργο Κουμεντάκη. Κάπου εκεί, πιθανολογεί κανείς, θα μπήκε στα σκαριά το οπερατικό πρότζεκτ «Οι επτά θάνατοι της Μαρίας Κάλλας», που θα παρουσιαστεί σε παγκόσμια πρώτη στις 24, 25, 26, 28 και 29 Σεπτεμβρίου στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» της ΕΛΣ.

Αυτό, λοιπόν, που θα δούνε όσοι εξαφάνισαν στο άψε-σβήσε τα εισιτήριά των πέντε παραστάσεων (με τιμές από 10 έως 100€) είναι ένα έργο-φόρος τιμής στην ελληνίδα ντίβα της όπερας, που η 74χρονη πιά Αμπράμοβιτς ζαχάρωνε εδώ και 25 χρόνια. Στο «7 θάνατοι της Μαρίας Κάλλας» ο θεατής βλέπει επτά ταινιάκια –με συμμετοχή και του Ουίλεμ Νταφόου– στα οποία η Αμπράμοβιτς ερμηνεύει επτά σκηνές θανάτου ηρωίδων από ισάριθμες όπερες (Τόσκα, Βιολέτα, Νόρμα, κλπ) στις οποίες η Κάλλας άφησε ανεξίτηλο στίγμα. Παράλληλα με το βίντεο, επτά γυναίκες-μονωδοί ερμηνεύουν ζωντανά μια-μια την αντίστοιχη άρια, συνοδεία της Ορχήστρας και Χορωδίας της ΕΛΣ. Στο δε τέλος, βγαίνει η Αμπράμοβιτς με σάρκα και οστά στην σκηνή για την απόδοση του πραγματικού θανάτου της Κάλλας το 1977. Αυλαία (μάλλον).

Μια τρελή, τρελή πρωτοπόρος

Δύσκολο να αποφανθεί κανείς πόσο προχώ ή φευγάτη φαντάζει η παραπάνω εικαστική περφόρμανς στ’ αυτιά του μέσου ανθρώπου. Όπως κι αν έχει το πράμα, όμως, η Αμπράμοβιτς θεωρείται πια κάτι σαν θεσμός στον κόσμο της σύγχρονης εικαστικής τέχνης. Κι ας την έχουν πει κατά καιρούς μαζοχίστρια, λωλή, απάτη, υπερβολική, μέχρι και σατανίστρια. Ακόμη και σήμερα, ωστόσο, με νερωμένο το κρασί της και μακριά από τις παλιές θρυλικές περφόρμανς της με αιματηρούς αυτοτραυματισμούς, σωματική βία, και ολικό γυμνό, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς πουλάει. Θεαματικά καλά, μάλιστα. Η περιουσία της, ας πούμε, υπολογίζεται σε 10 εκατομμύρια δολάρια.

Εμ, με τόσα χρήματα, θα πει ο βιαστικός κοντόφθαλμος, μπορεί να κάνει ό,τι ακρότητα θέλει η καλλιτέχνιδα και να βγαίνει αβρόχοις ποσί. Μπα! Ούτε καν. Η αλήθεια είναι πως η Μαρίνα Αμπράμοβιτς είχε την ίδια… εικαστική τρέλα από τα μικράτα της μεγαλώνοντας στο Βελιγράδι της δεκαετίας του ’50 και του ’60. Ήταν, ας πούμε, μια ολότελα άγνωστη εικαστικός το 1970, όταν πήγε σε καλή γκαλερί του Βελιγραδίου και τους πρότεινε το εξής δρώμενο: θα δοκίμαζε, λέει, μπροστά στο κοινό, μεθοδικά, το ένα μετά το άλλο κάτι παλιά της ρούχα (που την πίεζε να φοράει η μητέρα της). Μετά, θα στεκόταν φάτσα στους θεατές, αμίλητη για λίγο, και ύστερα θα έλεγε: «Από την δεξιά τσέπη της φούστας μου βγάζω ένα όπλο. Από την αριστερή, μια σφαίρα. Βάζω την σφαίρα στην θαλάμη και περιστρέφω. Βάζω το όπλο στον κρόταφό μου. Τραβώ την σκανδάλη.» Είναι προφανές πως η περφόρμανς θα μπορούσε να έχει δυο πολύ διαφορετικούς επιλόγους. Η πρόταση δεν έγινε δεκτή…

Πέντε διαβόητα έργα της

Με αφορμή την έλευση της πανέξυπνης, υπερπειθαρχημένης και τολμηρής κυρίας Αμπράμοβιτς, που διατηρεί θεαματικό έλεγχο του νου και του σώματός της, ας θυμηθούμε πέντε έργα της που έκαναν πάταγο. Α, και μια δήλωσή της με νοημα.

• Το 1974 σε γκαλερί της Νάπολι, για την διαβόητη δουλειά της «Rhythm 0» άπλωσε σε ένα τραπέζι 72 αντικείμενα ικανά να δώσουν απόλαυση ή πόνο –καρφίτσες, πούπουλα, μαστίγιο, τριαντάφυλλο, ψαλίδι, μέλι, ελαιόλαδο, ένα όπλο (επιμένει) και μια σφαίρα παροτρύνοντας τους θεατές να κάνουν ό,τι θέλουν με το απαθές σώμα της τις επόμενες έξι (!) ώρες. Ταμπέλες ξεκαθάριζαν πως ό,τι κι αν συμβεί, οι θεατές δεν έχουν καμία ευθύνη. Από την αρχική κόμπλα, ο κόσμος πέρασε προοδευτικά σε… εικαστικές δράσεις που τελικά άφησαν την καλλιτέχνιδα αιμόφυρτη, με σκισμένα ρούχα, μώλωπες και μια μαχαιριά!

• Το 1977, στο Βελιγράδι, μαζί με τον επί χρόνια εικαστικό συνοδοιπόρο και σύντροφό της, Ούλεϊ, παρουσίασαν το «Breathing In/ Breathing Out», κατά το οποίο οι δυο καλλιτέχνες παρέμειναν με τα στόματα κολλημένα επί 17 λεπτά, εκπνέοντας το διοξείδιο του άνθρακα ο ένας μέσα στον άλλον, με αποτέλεσμα να σωριαστούν και οι δυο αναίσθητοι στο 18^ο λεπτό. Η παράσταση επαναλήφθηκε άλλη μια φορά. Οι… λιποθυμίες στην διάρκεια άλλων περφόρμανς, αρκετά περισσότερες.
• Πάλι το 1977, και πάλι με συνεργό τον Ούλεϊ, η Αμπράμοβιτς παρουσίασε το «Light/Dark». Όπου κάθονταν ο ένας απέναντι στον άλλον σε κοντινή, πολύ κοντινή απόσταση και αλληλοχαστουκίζονταν επί 20 λεπτά με κλιμακούμενη ένταση, αλλά διατηρώντας πάντα ένα ανεπαίσθητο, ρυθμικό κενό μεταξύ των σκαμπιλιών. Ήταν ένα έργο για την συντροφικότητα…
• Το 1997, στην Μπιενάλε της Βενετίας παρουσίασε το «Balkan Baroque», το δικό της σχόλιο για τον Πόλεμο της Βοσνίας. Και κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα. Καθισμένη μπρος στο κοινό, τέσσερις ώρες κάθε μέρα επί έξι μέρες, έξυνε με πάθος χιλιάδες αγελαδινά κόκκαλα προσπαθώντας (μάταια) να τους καθαρίσει τα υπολείμματα αίματος… Συγχρόνως, έκλαιγε με αναφιλητά λέγοντας ιστορίες και τραγούδια του τόπου της.
• Ανάμεσα στους διάσημους που το 2010 πήγαν και κάθισαν αμίλητοι-ακούνητοι απέναντι από την Μαρίνα Αμπράμοβιτς στο πλαίσιο της νεοϋορκέζικης περφόρμανς «The Artist Is Present» ήταν ο (φίλος της πια) Τζέιμς Φράνκο, η Σάρον Στόουν, η Ιζαμπέλα Ροσελίνι και η Μπγιόρκ. Παρεμπιπτόντως, το γνωστό έκτοτε σκηνικό, με την Μαρίνα πλάτη στον φακό και τον εκάστοτε «επισκέπτη» της απέναντι, έγινε κορυφαίο meme πέρυσι, με τον Μπέρνι Σάντερς στην γνωστή καθιστή φωτογραφία με τα ζακάρ γάντια, σε ρόλο «επισκέπτη», και την λεζάντα να διατρανώνει «Bernie is present».
• Δήλωση της Μαρίνα Αμπράμοβιτς: «Όταν ο κόσμος κατακρίνει ή κάνει πλάκα με την δουλειά μου, θυμώνω μόνο με τον εαυτό μου, αν ξέρω πως δεν έδωσα το 120% μου. Αλλά αν τα δώσω όλα, μπορείς να με κατακρίνεις, να με κοροϊδέψεις, να κάνεις ο,τιδήποτε, και να μην με αγγίξει. Αν δεν υπήρξα αρκετά δυνατή, ώστε να τους περάσω τελείως την ιδέα μου, τότε ξέρω πως έχω αποτύχει. Κι αυτό είναι χειρότερο από το να μου το πει ο οποισδήποτε»

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις