Βιασμοί, γυναικοκτονίες και Ηλέκτρες του Κόσμου

Πυρήνας νέων αφηγήσεων γίνεται ο αρχαΐκός μύθος της Ηλέκτρας και αυτή τη φορά εμπνέει και καθοδηγεί το χέρι καλλιτεχνών που εκφράζονται μέσα από τα κόμικς. Στην έκθεση “Ηλέκτρες του Κόσμου”, που ήταν αρχικά προγραμματισμένο να διαρκέσει ως τις 10 Μαΐου, ωστόσο πήρε παράταση μέχρι και τις 13 Μαΐου, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, σύγχρονοι καλλιτέχνες δημιουργήσαν πρωτότυπες ιστορίες, εμπνευσμένες από τη μορφή και τον “χαρακτήρα” της Ηλέκτρας.

Οι ιστορίες τους τοποθετούν τον μύθο σε ένα σύγχρονο κοινωνικο-πολιτικό περιβάλλον ή στον κόσμο της φαντασίας, τον ανατρέπουν και λειτουργούν ως μέσο επανεξέτασης των άρρηκτα αλληλένδετων εννοιών που πραγματεύεται, όπως η απόδοση της Δικαιοσύνης, η εκδίκηση, η προσωπική και συλλογική ευθύνη και η ηθική συνέπεια.

Στο NEWS 24/7 μίλησε η Καλλιτεχνική Σύμβουλος Καλλιόπη Λιαδή για το πώς επιλέχθηκε η “Ηλέκτρα” σαν κεντρικό πρόσωπο-σύμβολο της έκθεσης στο Ίδρυμα Κακογιάννης.

“Τα τελευταία χρόνια και ειδικά την περίοδο της πανδημίας και του εγκλεισμού αυξήθηκαν τα περιστατικά έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας και κοινωνικού ρατσισμού, κυρίως κατά των γυναικών αλλά και των non- binary ατόμων. Αυτό συνέβη όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Θελήσαμε, λοιπόν, μέσα από την έκθεση να αναδείξουμε το φαινόμενο αυτό αλλά και τι είδους αντιδράσεις κι ενέργειες μπορεί να πυροδοτήσει η ανάγκη για απόδοση δικαιοσύνης και κοινωνική κάθαρση.

Η Ηλέκτρα δέχεται αυτή τη βία και μάλιστα από την ίδια της τη μητέρα. Πρόκειται για μια γυναικεία μορφή που υφίσταται συναισθηματική και ψυχολογική βία, υποβιβάζεται κοινωνικά και μπαίνει στο περιθώριο.

Η ίδια δεν μπορεί να βρει λύτρωση εάν δεν εκδικηθεί για τα φρικτά εγκλήματα που έχουν προηγηθεί (τη δολοφονία του πατέρα της, τη μοιχεία της μητέρας της, το σφετερισμό της εξουσίας και τη βεβήλωση του θρόνου). Ζει για να αποκαταστήσει το δίκαιο και να αποδώσει δικαιοσύνη.

Ο μύθος του Οίκου των Ατρειδών έδωσε την έμπνευση και για την προηγούμενη έκθεση κόμικς του Προγράμματος, με τίτλο Oresteia Reversed. Eίναι μια οικογένεια γεμάτη πάθη και τραγικές μορφές και η Ηλέκτρα, ανάμεσα τους, με τα δικά της πάθη και τραγικότητα, ως αρχέτυπο, διατηρεί τη διαχρονική της δύναμη”.

Ποιες είναι οι “Ηλέκτρες του Κόσμου”; Από ποιους συμβολισμούς/τραγωδίες εμπνεύστηκαν οι καλλιτέχνες;

Είναι γυναίκες της διπλανής πόρτας, γυναίκες εργαζόμενες ή νοικοκυρές, κόρες που ζουν μέσα σε μια πατριαρχική ανδροκρατούμενη και τοξική κοινωνία και νοοτροπία ή και προεκτάσεις τους. Άτομα που δεν έχουν ενσωματωθεί ή δεν γίνονται αποδεκτά, που δέχονται καθημερινά επιθέσεις με λόγια και με πράξεις.

Ήρωες ή αντιήρωες που είτε εμμονικά ζητούν εκδίκηση για το άδικο που έχει διαπραχθεί, ή αμφισβητούν τα θέσφατα και, αρκετές φορές, τιθασεύοντας τα πάθη τους επιλέγουν τη φυγή προς τη συναισθηματική και πνευματική τους απελευθέρωση.

Έναυσμα για τη δημιουργία των ιστοριών ήταν οι τραγωδίες «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη και του Σοφοκλή και «Χοηφόροι» του Αισχύλου.

Πόσο αγγίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο οι ιδέες που πραγματεύεται η θεματική της έκθεσης;

Τα θέματα που εγείρουν τα έργα της κλασικής δραματουργίας παραμένουν οικουμενικά και διαχρονικά ακόμα και αν διαβαστούν αυστηρά με αναφορά τα πολιτισμικά πλαίσια στα οποία δημιουργήθηκαν.

Θα πρόσθετα ότι, από τη στιγμή που η θανατική ποινή ισχύει ακόμα σε κάποια σημεία του πλανήτη όχι μακρινά ή απρόσιτα, εφόσον υπάρχουν άνθρωποι που μέσα στην απόγνωση τους στρέφονται στον φαύλο κύκλο της βίας για να δικαιωθούν, και καθημερινά διαπράττονται εγκλήματα από θέση ισχύος, η θεματική αγγίζει κάθε άτομο με ενσυναίσθηση και ανθρωπισμό.

Τι αντιπροσωπεύει για εσάς προσωπικά η “Ηλέκτρα”;

Τον άνθρωπο θύμα του τραύματος και της οδύνης του. Το άτομο που, αν και ξεκινά με καθαρή συνείδηση και πίστη στις ηθικές του αξίες, γίνεται έρμαιο του πάθους του να τις επιβάλει και να επαναφέρει την ηθική τάξη που υπηρετεί με κάθε μέσο με αποτέλεσμα να εγκλωβίζεται σε αυτό και να δυσχεραίνεται η εσωτερική του εξέλιξη.

Υπάρχουν κάποια έργα της έκθεσης που θα ξεχωρίζατε και για ποιον λόγο;

Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο έργο. Το καθένα προσφέρει μια μοναδική οπτική και νοηματική εμπειρία και πρόταση πάνω στις ιδέες που πραγματεύεται ο μύθος, λειτουργούν συμπληρωματικά το ένα με το άλλο και συνυφαίνουν ένα σύγχρονο, πολυεπίπεδο μύθο ή και ανατροπή του αρχαϊκού. Το να επικεντρωθεί κανείς σε κάποια από αυτά μεμονωμένα θα σήμαινε ότι αφαιρεί μέρος των «επεισοδίων» του μύθου του σήμερα.

Υπάρχει κάποια ιδιαίτερη ιστορία πίσω από κάποιο έργο που μπορείτε να μας αναφέρετε;

Πίσω από κάθε έργο τέχνης υπάρχει κάποια ιδιαίτερη ιστορία, οπότε, για να απαντήσω στην ερώτηση σας, καθώς την έκθεση διοργανώνει και παρουσιάζει το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, θα αναφέρω ως παράδειγμα ότι η ιστορία “Κλυταιμνήστρες” της Αγγελικής Σαλαμαλίκη είχε ως σκηνική έμπνευση στιγμιότυπα από την ταινία “Το κορίτσι με τα μαύρα” του σκηνοθέτη.

Γυναικοκτονίες, βεντέτες, κατάχρηση εξουσίας… δεν ανήκουν μόνο στο παρελθόν

Τη θεματική σχολίασε και η ιστορικός τέχνης Αθηνά Εξάρχου στον κατάλογο της έκθεσης λέγοντας: “Με αφορμή το δραματοποιημένο μύθο των Ατρειδών και τον τρόπο που διαπλέκονται χαρακτήρες και γεγονότα στο πλαίσιο της αρχαίας αφήγησης, τίθεται το ερώτημα αν παρόμοια ψυχικά τοπία επιβιώνουν στη σημερινή εποχή και τη σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή.

Οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, τα ήθη κλειστών κοινωνιών, οι γυναικοκτονίες, οι βεντέτες, τα ψυχολογικά αδιέξοδα, η κατάχρηση εξουσίας και η καταφυγή στην αυτοδικία δεν ανήκουν μόνο στο παρελθόν, αλλά συνεχίζουν να γίνονται πρωτοσέλιδα και να συγκλονίζουν την κοινή γνώμη χωρίς πάντα να επέρχεται κάποιο είδος κάθαρσης.

Τα δράματα αυτά καταγράφονται συχνά από τα ΜΜΕ όχι απλώς σαν αυτοτελή περιστατικά, αλλά σαν επεισόδια μιας ιστορίας: ο θεατής/αναγνώστης ακολουθεί την πλοκή από την αρχή μέχρι την κλιμάκωση της δράσης και την όποια κατάληξή της. Ακριβώς αυτή η αφηγηματική δομή, η σύγκρουση των χαρακτήρων και η πορεία μέχρι τη λύτρωση είναι στοιχεία που συναντά κανείς και στα κόμικς: την εικονογραφική απόδοση ιστοριών μέσα από τις οποίες ο αναγνώστης (κοιτά)ζει πάθη, καταστάσεις οικείες και ανοίκειες, φιγούρες κωμικές και τραγικές.

Στην παρούσα έκθεση, η Ηλέκτρα ανάγεται σε πρόσωπο-σύμβολο της εκδίκησης και του ηθικού χρέους, γίνεται θύμα και θύτης, και αξιοποιείται από τους δημιουργούς για να αποδοθούν σύγχρονα διλήμματα, ιστορικά γεγονότα και κοινωνικές ανισότητες.”

Στην έκθεση συμμετέχουν οι καλλιτέχνες:

Ρενέ Αγγελίδου (Fokshee), Νίκος Αγάθος, Δήμητρα Αδαμοπούλου, Ιάκωβος Βάης, Θωμάς Βαλιανάτος – Ιώ Αρματά, Μελινα Βλάχου, BLEΣΣΕD – Λίδα Ζαχοπούλου, Γιάννης Γαλαίος, Dimitri Chevet, Conan Nanco, Γεωργία Καλογεροπούλου, Aris Hathaway, Βάλια Καπάδαη, Θανάσης Καραμπάλιος, Θωμάς Κεφαλάς, Nίκος Κουρκουτάς, Kristanz, Χρύσα Λαμπρακοπούλου, Γιώργος Μικάλεφ, Μάριος Μπόρας, No Budget Epics, Κάλλη Ντολτσέτη, Παύλος Παυλίδης, Δημήτρης Παπούλιας, Αγγελική Σαλαμαλίκη, Ελευθερία Σαρρή, Δημήτρης Τρακόσας – Αφροδίτη Ρίζου, Νίκος Τσουκνίδας – Μαρία Καραζάνου.

Η έκθεση πραγματοποιείται υπό την ομπρέλα του προγράμματος για το Αρχαίο Δράμα και Λαϊκή Παράδοση στο πλαίσιο του θεσμού “Αρχαίο Δράμα: Διεπιστημονικές και Δια-καλλιτεχνικές Προσεγγίσεις” και είναι η τέταρτη φορά που υλοποιείται. Κάθε φορά επιλέγεται μια θεματική, μια τραγωδία και μια επιστήμη βάσει της οποίας αναπτύσσεται το κάθε πρόγραμμα. Προηγήθηκαν η μελέτη του αστικού χώρου (urbanism) (2017), η ψηφιακή τεχνολογία κι επιστήμες (2018), οι πολιτικές επιστήμες (2019).

Στόχος, μέσα από μια ποικιλία δράσεων που προσφέρονται κάθε φορά – σεμινάρια, εργαστήρια, ένα διεθνές forum, μια θεατρική παράσταση και την έκθεση -, είναι η ενδυνάμωση και ο εμπλουτισμός της πρόσληψης του αρχαίου δράματος μέσα από τις παραστατικές και εικαστικές τέχνες στη σύγχρονη εποχή.

Info: Είσοδος Ελεύθερη – Μέχρι 13 Μαΐου στο Ίδρυμα Κακογιάννης, Ώρες λειτουργίας: καθημερινά και Σαββατοκύριακα 18:00-22:00. Είσοδος Ελεύθερη. Επιμέλεια: Καλλιόπη Λιαδή, Καλλιτεχνική Σύμβουλος του Προγράμματος. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.ancientdrama.gr.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις