5 λόγοι για να δείτε την “Καρδιά του Σκύλου” με τον Άρη Σερβετάλη

H “Καρδιά του Σκύλου” της Έφης Μπίρμπα και του Άρη Σερβετάλη θα συνεχίσει να χτυπά δυνατά για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Κιβωτός φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με τον ίδιο μας τον εαυτό και με τα πιο βαθιά και υπαρξιακά ερωτήματα.
Πρόκειται για ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της σοβιετικής λογοτεχνίας, μια σάτιρα επιστημονικής φαντασίας, γραμμένη το 1925, η οποία διερευνά τις επιπτώσεις της ανθρώπινης παρέμβασης στη φύση.

Στην ιστορία, ο καθηγητής Πρεομπραζένσκι, ένας διάσημος γιατρός, πραγματοποιεί ένα πείραμα που μετατρέπει έναν αδέσποτο σκύλο, τον Σάρικ, σε άνθρωπο μέσω μεταμόσχευσης ανθρωπίνων οργάνων. Το αποτέλεσμα είναι ένα πλάσμα που ενσαρκώνει τα χειρότερα στοιχεία της ανθρώπινης φύσης.

Το στοιχείο της μεταμόρφωσης αποτελεί το κομβικό σημείο του πριν και του μετά της ιστορίας. Η μεταμόρφωση του Σάρικ από έναν απλό σκύλο σ’ ένα ακατέργαστο, ειλικρινές ανθρώπινο υβρίδιο δείχνει αφενός μεν την επίδραση του περιβάλλοντος στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ανθρώπου, αφετέρου δε αναδεικνύει έξοχα τον παραλογισμό της βίαιης αλλαγής της ανθρώπινης φύσης και αποκαλύπτει τους κινδύνους της απόλυτης συμμόρφωσης του ανθρώπου στις κοινωνικές επιταγές.
Μέσω αυτής της αλληγορίας, ο Μπουλγκάκοφ ασκεί δριμεία κριτική στην κοινωνική μηχανική, τη σοβιετική ιδεολογία και την ανθρώπινη ματαιοδοξία που συχνά οδηγεί σε ανεξέλεγκτες συνέπειες.

Εμείς είδαμε την παράσταση αυτή και σας την προτείνουμε για τους παρακάτω λόγους:

Η ματιά της Έφης Μπίρμπα

Η Έφη Μπίρμπα προσεγγίζει το έργο του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ με στοχαστικό και διεισδυτικό τρόπο, φωτίζοντας τις σύνθετες δυναμικές των χαρακτήρων και τις έντονες αντιφάσεις της ανθρώπινης φύσης.
Στηριζόμενη στην υπερρεαλιστική σάτιρα του συγγραφέα, σκηνοθετεί μια βαθιά εμβυθιστική παράσταση με το ξεχωριστό της ιδιοσυγκρασιακό ύφος. Παράλληλα, εξερευνά την κωμικοτραγική πλευρά της ανθρώπινης ταυτότητας και ηθικής, αναδεικνύοντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο στην αναζήτηση της ελευθερίας του σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που υπαγορεύεται από συλλογικές ιδεολογίες και κανόνες. Μέσα από τη δουλειά της, η σκηνοθέτιδα εμβαθύνει στην ουσία του έργου, κάνοντάς μας να σκεφτούμε τη διαρκή σύγκρουση μεταξύ ατομικότητας και κοινωνικής επιβολής.

Οι φιλοσοφικές προεκτάσεις του έργου

Στην Καρδιά του Σκύλου, η Έφη Μπίρμπα επικεντρώνεται λιγότερο στο πολιτικό πλαίσιο της μετεπαναστατικής Μόσχας και περισσότερο στις φιλοσοφικές προεκτάσεις του έργου. Η πολιτική διάσταση του μυθιστορήματος λειτουργεί ως διακριτικό υπόβαθρο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ειρωνική απεύθυνση του Σάρικ προς τον Καθηγητή ως «πατερούλη» — ένας υπαινιγμός για τον Ιωσήφ Στάλιν.

Η Μπίρμπα αναδεικνύει περισσότερο τη βαθιά κριτική του Μπουλγκάκοφ στην επιστημονική αλαζονεία και στα ηθικά διλήμματα του πειραματισμού, παρά στις συγκεκριμένες πολιτικές εξελίξεις. Άλλωστε και ο ίδιος ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη σάτιρα για να σχολιάσει τις σοβιετικές φιλοδοξίες περί δημιουργίας του «νέου σοσιαλιστή ανθρώπου», θέτοντας ταυτόχρονα ερωτήματα σχετικά με τα όρια της επιστήμης και την ανθρώπινη φύση.

Οι ερμηνείες του Άρη Σερβετάλη και του Αντώνη Μυριαγκού

Ο Άρης Σερβετάλης στον ρόλο του Σάρικ εντυπωσιάζει με μια σωματική ερμηνεία που αποκαλύπτει την μεταμόρφωση ενός σκύλου σε ένα τερατώδες ον, ενσαρκώνοντας τις ωμές πτυχές της ανθρώπινης φύσης και τη σύγχυση της ηθικής που συνοδεύει την επιστημονική πρόοδο. Η τραχιά του συμπεριφορά αναδεικνύει τη διάβρωση των αξιών σε μια κοινωνία που προσπαθεί να δημιουργήσει “σκύλους” μέσω της πολιτικής επιβολής.

Από την άλλη, ο Αντώνης Μυριαγκός αποδίδει τον καθηγητή Πρεομπραζένσκι με εξαιρετική ερμηνεία, έναν άνθρωπο που πιστεύει ότι μπορεί να δημιουργήσει έναν ανώτερο άνθρωπο, αλλά τελικά συνειδητοποιεί ότι το μόνο που κατάφερε ήταν να δημιουργήσει μια παραμόρφωση.

Η χημεία μεταξύ των δύο ηθοποιών είναι υποδειγματική, με τις συγκρούσεις τους να αντανακλούν την αιώνια μάχη μεταξύ διάνοιας και ένστικτου, λογικής και παρόρμησης, φέρνοντας στην επιφάνεια την ευθραυστότητα των κοινωνικών κανόνων απέναντι στις πρωτόγονες ορμές. Και οι δύο δε έχουν άρτια εξασκημένα τα κινησιολογικά τους μέσα και, υπό την επιμέλεια κίνησης του Μιχάλη Θεοφάνους, κάνουν “θαύματα”.

Η εικαστικότητα της παράστασης

Στην Καρδιά του Σκύλου, η μεταμόρφωση είναι ο πυρήνας της αφήγησης και η Έφη Μπίρμπα το αποτυπώνει σκηνογραφικά με μια έντονη αντίθεση. Το σκηνικό είναι διχοτομημένο: από τη μία πλευρά, υπάρχει η αυστηρή, “επιστημονική” τάξη του γιατρού, σε μπλε αποχρώσεις και ένα λαμπερό, λουστρινένιο πάτωμα. Από την άλλη, η πιο χαοτική και φυσική πλευρά του Σάρικ, με γήινα χρώματα και ένα δάπεδο σε χρώματα σημύδας. Αυτή η αντίθεση τονίζει τη μετάβαση από το «ζώο» στον «άνθρωπο» και τον έλεγχο που σταδιακά αποκτάται πάνω στον Σάρικ. Στο βάθος της σκηνής, προβάλλεται το χειρουργείο μεταμόρφωσης, με κοντινά πλάνα που υποδηλώνουν τη χειραγώγηση και τον έλεγχο της νέας του φύσης.

Η μουσική υπόκρουση

Σε όλη τη διάρκεια της παράστασης, η κλασική μουσική παίζει καθοριστικό ρόλο, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα μυστηρίου και έντασης. Η συγκλονιστική φωνή της Μαρία Κάλλας στην όπερα Υπνοβάτιδα του Μπελίνι, το μελαγχολικό Θλιμμένο Βαλς του Σιμπέλιους, το ρομαντικό The Consolations του Λιστ και μία δραματική άρια από τα Κατά Ματθαίον Πάθη του Μπαχ, δένουν με τα όσα διαδραματίζονται στη σκηνή. Αυτές οι μουσικές επιλογές δεν υπογραμμίζουν απλώς την αφήγηση αλλά ενισχύουν το απόκοσμο κλίμα, δημιουργώντας έναν διαχρονικό και ταυτόχρονα προφητικό τόνο που μοιάζει να περιγράφει την αβέβαιη πορεία του μέλλοντος.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία-Δραματουργία-Σκηνογραφία: Έφη Μπίρμπα
Μετάφραση: Ελένη Μπακοπούλου
Διασκευή: Έφη Μπίρμπα, Άρης Σερβετάλης
Μουσική σύνθεση-επιμέλεια ήχου: Vangelino Currentzis
Σχεδιασμός φωτισμού: Σάκης Μπιρμπίλης
Σχεδιασμός κοστουμιών: Έφη Μπίρμπα, Βασιλεία Ροζάνα
Επιμέλεια κίνησης: Μιχάλης Θεοφάνους
Κινηματογράφηση, video projection, VFX: Γρηγόρης Πανόπουλος

Ερμηνευτές: Άρης Σερβετάλης, Αντώνης Μυριαγκός, Ηλέκτρα Νικολούζου, Μιχάλης Θεοφάνους, Χαρά-Μάτα Γιαννάτου, Αλεξάνδρα Καζάζου, Σπύρος Δέτσικας.