Για πρώτη φορά στο Εθνικό: Αγαρτζίδης – Αναστάσογλου ανεβάζουν τα “Γενέθλια” της Ζωρζ Σαρή

Από τις 19 Οκτωβρίου, o Δημήτρης Αγαρτζίδης και η  Δέσποινα Αναστάσογλου σκηνοθετούν “Τα Γενέθλια” της Ζωρζ Σαρή στο Θέατρο Rex – Σκηνή «Ελένη Παπαδάκη». Τα μάτια ενός 8χρονου κοριτσιού θα οδηγούν μικρούς και μεγάλους σε μια διαδρομή στην επταετία που σημάδεψε τη χώρα μας. Μια παράσταση για τη συλλογική μνήμη, την αξία της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, μα και για το τίμημα που πληρώνουν όσοι μάχονται για τα ιδανικά τους ενάντια σε ένα ανελεύθερο καθεστώς.

Η ιδέα της παράστασης

Τα Γενέθλια της Ζωρζ Σαρή είναι ένα νεανικό μυθιστόρημα που επικεντρώνεται στη ζωή της Άννας, μιας 14χρονης κοπέλας που ζει στην Αθήνα. Η ιστορία εξελίσσεται γύρω από τα γενέθλιά της, όπου αναμένει να ζήσει μια ιδιαίτερη ημέρα, γεμάτη χαρές και εκπλήξεις. Ωστόσο, τα γεγονότα που ακολουθούν δεν είναι όπως τα φανταζόταν, καθώς διάφορες καταστάσεις στην οικογένειά της και στο ευρύτερο κοινωνικό της περιβάλλον φέρνουν ανατροπές.

Μέσα από τα μάτια της Άννας, η Σαρή παρουσιάζει τα συναισθήματα της εφηβείας, τη σύγκρουση των ονείρων και της πραγματικότητας, την αναζήτηση της ταυτότητας, αλλά και τις οικογενειακές δυσκολίες που επηρεάζουν την ηρωίδα. Το έργο καταγράφει τις μεταβάσεις της εφηβικής ζωής, καθώς η Άννα πρέπει να διαχειριστεί τις αλλαγές γύρω της, να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις της και να ανακαλύψει νέες πτυχές της ενηλικίωσης.

Η Δέσποινα Αναστάσογλου αναφέρει πως “όταν μπήκαμε στη διαδικασία να ψάξουμε για κείμενα, η πρώτη σκέψη ήταν να βρούμε ένα κείμενο που θα μπορούσε να συνομιλήσει με τα παιδιά σήμερα και να συνομιλήσει, επίσης, με τις τωρινές ανάγκες τους. Και επειδή η εποχή είναι σύνθετη, όταν στρέψαμε την προσοχή μας στα Γενέθλια της Ζωρζ Σαρή, συνδεθήκαμε αμέσως.

Είναι ένα κείμενο που αποκαλύπτει στους μικρούς τον κόσμο των μεγάλων και στους μεγάλους τον κόσμο των μικρών. Επίσης, είναι ένα κείμενο που φέρνει σε επαφή τα παιδιά με την πρόσφατη ιστορία μας και τα βοηθάει να αντιληφθούν καλύτερα αυτό που συμβαίνει τώρα, αυτό που βιώνουν αυτή τη στιγμή. Και αυτό είναι μια πολύ μεγάλη δυνατότητα”.

Και ο Δημήτρης Αγαρτζίδης συνεχίζει: “Πολλές φορές γίνονται οι γιορτές του σχολείου, όπως η γιορτή του Πολυτεχνείου, τα παιδιά παίρνουν κάποιες πληροφορίες για το τι ήταν το Πολυτεχνείο, αλλά δεν συνειδητοποιούν τι πραγματικά συνέβη τότε και τι αντίκτυπο είχαν εκείνα τα γεγονότα στη ζωή που ζούμε εμείς τώρα.

Έτσι, όταν πάρθηκε η οριστική απόφαση για αυτό το κείμενο η χαρά ήταν πραγματικά πολύ μεγάλη. Να πούμε, επίσης, ότι πολλές φορές μετά την επιλογή του κειμένου σε συζητήσεις με φίλους όταν λέγαμε ότι επιλέξαμε αυτό το κείμενο μας έλεγαν πολύ συχνά ότι είναι μια πολύ μεγάλη ευκαιρία να φέρουν τα παιδιά τους στην παράσταση για να γνωρίσουν μέσα από την παράσταση το κείμενο, για να τους κινηθεί έτσι περιέργεια να διαβάσουν και το ίδιο το μυθιστόρημα και αυτό, αν συμβεί, θα είναι πραγματικά είναι πολύ μεγάλο κέρδος. Για μικρούς και μεγάλους”.

Γιατί είναι αυτό το έργο επίκαιρο;

Ο Δημήτρης Αγαρτζίδης λέει: “Το έργο γράφτηκε μετά το τέλος της Επταετίας, με νωπά ακόμα τα σημάδια της καταπίεσης και της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που είχαν προηγηθεί. Και επειδή η ιστορία κάνει κύκλους και η βία επαναλαμβάνεται με διαφορετικές μορφές και την βλέπουμε και μέσα από το διαδίκτυο να μας πλησιάζει και πολλές φορές να γίνεται ασφυκτική υπάρχει πάντα πολύ μεγάλη ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε τη βαθιά ανάγκη μας να είμαστε ελεύθεροι, να μπορούμε να λέμε τη γνώμη μας, να μπορούμε να αντιδράμε”.

Και η Δέσποινα Αναστάσογλου συνεχίζει: Μέσα στο μυθιστόρημα και στην παράσταση παρακολουθούμε ένα κορίτσι οχτώ χρονών να φτάνει στην ηλικία των 15, να αλλάζει εξωτερικά αλλά και να ωριμάζει το πνεύμα και η ψυχή του. Νομίζω και σήμερα υπάρχει απόλυτη ανάγκη να συνειδητοποιούμε αυτό που μας συμβαίνει, να μπορούμε να το εκφράζουμε αυτό που αισθανόμαστε και να μπορούμε να λέμε όχι σε αυτά που μας στερούν τη δυνατότητα να ζούμε ελεύθερα.

Η σκηνοθετική προσέγγιση

Πώς το προσεγγίσατε σκηνοθετικά;

“Η παράσταση βλέπει τον κόσμο των μεγάλων μέσα από τα μάτια της Άννας. Βλέπουμε πόσο ρευστά μοιάζουν τα πράγματα σε ένα παιδί και πόση ανάγκη έχει να κρατηθεί από μία σταθερότητα, την οποία αποζητά από τους μεγάλους, ακόμα και όταν αυτοί κάποιες φορές δεν μπορούν να του την παρέχουν. Θέλαμε και θέλουμε πολύ αυτή η αφήγηση να είναι συναρπαστική και καθόλου διδακτική, γιατί το περιεχόμενο διαθέτει μια τέτοια μεγάλη ψυχική δόνηση, που ο στόχος είναι πραγματικά τα παιδιά να μπορέσουν να συνδεθούν με την ψυχή αυτού που εκφράζει η γραφή της Σαρή” σημειώνει η Δέσποινα Αναστάσογλου.

Και ο Δημήτρης Αγαρτζίδης συνεχίζει: “Δημιουργήσαμε ένα σύμπαν που ανατρέπεται συνέχεια, είναι χρωματιστό αλλά και μονόχρωμο και μέσα από την μουσική τον ρυθμό και τον υπέροχο λόγο της συγγραφέως προσπαθεί να ξυπνήσει στα παιδιά την ανάγκη για μαθαίνουνε όσο γίνεται περισσότερα πράγματα για τον εαυτό μας, να καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας για να μπορούμε να βοηθήσουμε τόσο τον ίδιο τον εαυτό μας όσο και τους ανθρώπους που δίπλα μας”.

Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής και του χιούμορ;

Ο Δημήτρης Αγαρτζίδης απαντά πως “από την αρχή που καταπιαστήκαμε με τη διασκευή του μυθιστορήματος και επειδή απευθύνεται σε μια μεγάλη ηλικιακή γκάμα, θελήσαμε να επικεντρωθούμε όχι στη σκοτεινιά της επταετίας αλλά στο πως αυτή η δύσκολη συνθήκη μεταφράζεται μέσα στην ψυχή ενός παιδιού. Και επειδή στην ψυχή του παιδιού η μουσική και το χιούμορ υπάρχουν από την ίδια τους τη φύση, ήταν αδύνατον να μην τα βάλουμε μέσα στη συνθήκη της παράστασης”.

Και η Δέσποινα Αναστάσογλου παίρνει τη σκυτάλη λέγοντας: ”Γιατί το χιούμορ μας βοηθάει και να εμβαθύνουμε τα πράγματα και να τα αντιλαμβανόμαστε καλύτερα όπως και η μουσική μας δίνει τον χώρο και τον χρόνο να αφομοιώνουμε τα πράγματα και να αναλογιζόμαστε τις έννοιες και τα γεγονότα που έχουν συμβεί. Και νομίζουμε ότι πραγματικά τα παιδιά έχουν την ανάγκη και να αισθανθούν μέσα από το ρυθμό και το γέλιο και να δονηθούν από τη συγκίνηση που προσφέρει η ίδια η ιστορία των Γενεθλίων”.

Σε ποιες ηλικιακές ομάδες θα λέγατε ότι απευθύνεται;

Η Δέσποινα Αναστάσογλου σημειώνει: “Θα μπορούσαμε να πούμε από 6 μέχρι 106. Προσπαθήσαμε πραγματικά να κάνουμε τα γεγονότα απλά και κατανοητά, ταυτόχρονα όμως και βαθιά για να μπορέσουν να γίνουν κατανοητά σε παιδιά πολύ μικρής ηλικίας αλλά ακόμα και σε εφήβους και ενήλικες που έχουν ζήσει τα ίδια τα γεγονότα και ακόμα και στους παππούδες που τον καιρό του πολυτεχνείου αγωνιούσαν για τα παιδιά τους. Για εμάς είναι μια πολύ το συγκινητική συνθήκη γιατί και ως γονείς έχουμε την επιθυμία να φτιάξουμε κάτι που θα θέλαμε να δουν τα δικά μας τα παιδιά, τα παιδιά των φίλων μας και τα παιδιά όλα που θα έρθουν στην παράσταση”.

Και ο Δημήτρης Αγαρτζίδης καταλήγει: “Ταυτόχρονα νιώθουμε πολύ μεγάλη ευθύνη και πολύ μεγάλη χαρά γνωρίζοντας ότι χιλιάδες παιδιά πρόκειται να παρακολουθήσουν την παράσταση γιατί θα έχουν την ευκαιρία να δουν αυτό που συνέβη στους γονείς τους και διαμορφώνει εντέλει την τωρινή μας ιστορία. Και επειδή μια παράσταση μπορεί να χαραχτεί για πάντα στο μυαλό και στην ψυχή ενός παιδιού θέλουμε να δώσουμε τον καλύτερο εαυτό μας, το ίδιο και όλοι οι συντελεστές της παράστασης”.

Λίγα λόγια για τη Ζωρζ Σαρή

«Μ΄ αρέσει να γράφω τη ζωή μου, να περιγράφω την αλήθεια μου.»

Η Ζωρζ Σαρή γεννήθηκε στις 22 Αυγούστου 1923 στην Αθήνα, σε μια «διαφορετική» και πολυπολιτισμική οικογένεια, γεγονός που καθόρισε την προσωπικότητα, τη ζωή και το έργο της. Η μητέρα της ήταν Γαλλίδα από τη Σενεγάλη και ο πατέρας της από το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας. Έζησαν μαζί στην Κωνσταντινούπολη, στην Οδησσό και στην Αθήνα και έκαναν τρεις κόρες, τη Νινέτ, την Ειρήνη και τη Ζωρζ, τις οποίες μεγάλωσαν με ελεύθερο πνεύμα, ανεξαρτησία, δύναμη και πείσμα στη συντηρητική ελληνική κοινωνία του 1930.

Η Ζωρζ τα παιδικά της χρόνια τα έζησε στην Ελλάδα. Στη διάρκεια του πολέμου συμμετείχε στην Αντίσταση και στην ΕΠΟΝ, ενώ στην Κατοχή παρακολούθησε τη Δραματική Σχολή του Δημήτρη Ροντήρη. Το 1947, αναγκάστηκε να φύγει εξόριστη για το Παρίσι όπου γνώρισε σημαντικούς ανθρώπους, όπως τον Κώστα Αξελό, τη Μελίνα Μερκούρη, τον Μαρσέλ Μαρσό αλλά και τον μετέπειτα άντρα της, Μαρσέλ Καρακώστα, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά, τον Αλέξη και τη Μελίνα Καρακώστα.

Το 1962 επέστρεψε στην Ελλάδα και συνέχισε να παίζει στο θέατρο μέχρι την εποχή της δικτατορίας, οπότε μαζί με φίλους της ηθοποιούς αποφάσισαν να κάνουν παθητική αντίσταση και να μην ξαναπαίξουν στο θέατρο. Το καλοκαίρι εκείνο, στερημένη από κάποια μορφή έκφρασης, άρχισε να γράφει το πρώτο της μυθιστόρημα, τον Θησαυρό της Βαγίας. Μετά τη μεγάλη επιτυχία του πρώτου της βιβλίου, η Ζωρζ Σαρή αποφάσισε να αφιερωθεί στο γράψιμο, το οποίο υπηρέτησε πιστά ως το τέλος της ζωής της τον Ιούνιο του 2012. Υπήρξε πολυγραφότατη. Έγραψε 21 μυθιστορήματα για παιδιά και νέους αλλά και πολλές παιδικές ιστορίες και παραμύθια, μυθιστορήματα για μεγάλους και ένα παιδικό έργο για το θέατρο. Το όνομα της Ζωρζ Σαρή έχει συνδεθεί με τη λογοτεχνία του τόπου μας και έχει σφραγίσει τη σύγχρονη ελληνική παιδική λογοτεχνία.

Εργαστήριο «Επτά γενέθλια ή 2651 ημέρες»

Η παράσταση Τα Γενέθλια, όπως όλες οι παραγωγές της παιδικής και εφηβικής σκηνής του Εθνικού Θεάτρου τη θεατρική περίοδο 2024-25, πλαισιώνεται από ανοιχτό εργαστήριο. Με τίτλο «Επτά γενέθλια ή 2651 ημέρες» – Δραματοποιώντας την Ιστορία/Θέατρο και Ιστορία Μέσης Εκπαίδευσης, το εργαστήριο ανοίγει έναν διάλογο τόσο με το εμβληματικό μυθιστόρημα όσο και με την ομώνυμη παράσταση, πάνω στις θεματικές της συλλογικής μνήμης, της ελευθερίας και του μέλλοντος της δημοκρατίας. Ένα συναρπαστικό θεατρικό ταξίδι στην πρόσφατη ελληνική Ιστορία και συγκεκριμένα στη δύσκολη επταετία της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, για μαθητές Α’, Β΄ και Γ’ Γυμνασίου. Συντονίζει ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Άρης Λάσκος.

Συντελεστές

Διασκευή-Σκηνοθεσία: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου
Σκηνικά-Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού
Μουσική-Φωνητική διδασκαλία: Χρίστος Θεοδώρου
Κίνηση: Βιτόρια Κωτσάλου
Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας
Δραματολόγοι παράστασης: Μαρία Καρανάνου, Ευτυχία Χαραλαμπάκη
Βοηθός σκηνοθετών: Φαίδρα Φασούλα
Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου: Ξένια Παπατριανταφύλλου
Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Δημήτρης Αγαρτζίδης, Διαμαντής Αδαμαντίδης, Σταυριανός Γκάτζιος, Μαρίνα Μάλλιου, Κατερίνα Πέκη, Τατιάνα-Άννα Πίττα, Ανδρομάχη Φουντουλίδου