Από τα μπουρδέλα στα Βούρλα στη σκοτεινή θεατρική Σατωβριάνδου

Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον χρονικό “μετά μουσικής”, ένα κεράκι μνήμης για κάποιες προσφυγοπούλες του 1922 παρουσιάζεται στο Αγγέλων Βήμα.

Οι “Πόρνες στα Βούρλα” είναι μία μουσική παράσταση -βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο της Τέτης Σώλου– αφιερωμένη με τρυφερότητα στη μνήμη των κοριτσιών που πέρασαν από το “τεράστιο δημόσιο μπορντέλο στη Δραπετσώνα που έφτιαξε ο Δήμος του Πειραιά και λειτούργησε υπό την προστασία του κράτους και την περιφρούρηση της αστυνομίας” από το 1873 που χτίστηκε μέχρι την τελική κατεδάφισή του εκατό χρόνια μετά, επί δικτατορίας των συνταγματαρχών.

Ένα μπουρδέλο-στρατώνας

Η συγγραφέας Τέτη Σώλου μιλά στο NEWS 24/7 για το τι ήταν αυτό που την ώθησε να γράψει το βιβλίο αυτό: “Γνώριζα από παλιά την ύπαρξη των Βούρλων, λόγω του ποιήματος της Γαλάτειας Καζαντζάκη «Αμαρτωλό» και λόγω της αναφοράς του Ηλία Πετρόπουλου στο βιβλίο του «το μπουρδέλο», ο οποίος χαρακτήριζε τα Βούρλα μπουρδέλο-στρατώνα.

Όταν θέλησα να μάθω περισσότερα για τα Βούρλα, διαπίστωσα πως οι πληροφορίες είναι λιγοστές. Γιατί άραγε; Γνωρίζουμε για την Μπάρα της Θεσσαλονίκης, που υπήρξε μπουρδελογειτονιά, για την οποία έχουμε και πληροφορίες και φωτογραφίες. Γνωρίζουμε για την Τρούμπα του Πειραιά, ακόμα και από ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου.

Το μπορντέλο των Βούρλων, με τα εβδομήντα δύο καμαράκια, ήταν μαντρωμένο με ψηλό τοίχο είχε μία και μοναδική είσοδο-έξοδο και φρουρούταν από αστυνομική δύναμη, η οποία μάλιστα κατοικοέδρευε εκεί.

Πώς γίνεται για τα Βούρλα να ξέρουμε ελάχιστα πράγματα; Αυτή η απορία και παράλληλα το ενδιαφέρον μου για την τραγική δεκαετία του ’30 (που σήμαινε κρίση, άνοδο φασισμού και παραμονές παγκοσμίου πολέμου) με έφερε μπροστά στο θέμα και άρχισα να ψάχνω. Όσο έψαχνα, η μία έκπληξη διαδεχόταν την άλλη. Το μπορντέλο των Βούρλων, με τα εβδομήντα δύο καμαράκια, ήταν μαντρωμένο με ψηλό τοίχο είχε μία και μοναδική είσοδο-έξοδο και φρουρούταν από αστυνομική δύναμη, η οποία μάλιστα κατοικοέδρευε εκεί.

Εκεί συντελέστηκε ένα διαρκές έγκλημα κατά των έγκλειστων γυναικών, που οργανώθηκε από νόμιμη κερδοσκοπική εταιρεία, στην οποία συμμετείχαν πολιτικοί, εργολάβοι και ο δήμος του Πειραιά. Επί εξήντα χρόνια, δηλαδή από το 1875 που χτίστηκε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’30 που άλλαξε χρήση το ακίνητο κι έγινε φυλακή, ένας επιφανής κόσμος «υπεράνω πάσης υποψίας» έβγαζε χρήμα με ουρά εκμεταλλευόμενος τα σώματα και τη δυστυχία αναλώσιμων γυναικών. Άρα τα Βούρλα όφειλαν να είναι ένας αόρατος κόσμος.

Η έρευνα κράτησε κάποιους μήνες και δημοσιεύτηκε σε τρία άρθρα στη HuffPost το 2017. Τα σχόλια των αναγνωστών μού έδειξαν ότι το ενδιαφέρον ήταν μεγάλο και αυξανόμενο. Στη συνέχεια εκδόθηκε το βιβλίο. Η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε αμέσως. Η δοκιμασία της πανδημίας ανέστειλε πολλές δραστηριότητες, οπότε η δεύτερη έκδοση κυκλοφόρησε φέτος.

Επί εξήντα χρόνια, δηλαδή από το 1875 που χτίστηκε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’30 που άλλαξε χρήση το ακίνητο κι έγινε φυλακή, ένας επιφανής κόσμος «υπεράνω πάσης υποψίας» έβγαζε χρήμα με ουρά εκμεταλλευόμενος τα σώματα και τη δυστυχία αναλώσιμων γυναικών.

Στις ομιλίες μου και στις συζητήσεις που τις ακολουθούν έχει πολύ ενδιαφέρον το ερώτημα τι έχει αλλάξει από τότε μέχρι σήμερα. Το «εμπόριο λευκής σαρκός», η σωματεμπορία, σήμερα λέγεται trafficking. Πέρα όμως από την ορολογία, τι έχει ουσιαστικά αλλάξει;

Οι πόρνες των Βούρλων ήταν γυναίκες που εργάζονταν από ανάγκη για να επιβιώσουν, θύματα ενός πατριαρχικού συστήματος που λειτουργούσε και λειτουργεί με διπλή αντίληψη της ηθικής. Δεν είχαν την πολυτέλεια της επιλογής. Όπως οι αγρότισσες ή οι εργάτριες των εργοστασίων ή της πένας, όπως κάθε εργαζόμενη γυναίκα, δούλευαν σκληρά κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, αλλά ήταν καταδικασμένες να μην είναι ανεξάρτητες. Εκτός ίσως από τις μορφωμένες. Αυτοί οι όροι άρχισαν να μεταβάλλονται στον τόπο μας μόλις μετά την μεταπολίτευση».

Συγγραφέας στον ρόλο της αφηγήτριας

Στην παράσταση αυτή κρατάτε τον ρόλο της αφηγήτριας…

Η ιδέα ήταν της σκηνοθέτιδας, στην οποία οφείλεται και η διασκευή του βιβλίου σε θεατρικό. Δεν σας κρύβω ότι στην αρχή η πρότασή της με προβλημάτισε. Η αφήγηση είναι και αυτή ρόλος, όπως είπατε. Η δική μου επαφή με το κοινό ήταν μόνο μέσω ομιλιών και σεμιναρίων. Μπορούσα άραγε ή ξεπέρναγε τις δυνατότητές μου; Αυτό είναι κάτι που το μαθαίνει κανείς, αν το τολμήσει. Εμπιστεύτηκα την εμπειρία και την κρίση της σκηνοθέτιδας, καθώς και τη δυναμική της ομάδας που είχαμε σχηματίσει και που λειτουργεί με αμεσότητα και ανιδιοτέλεια.

Συνεργάστηκα με τη σκηνοθέτιδα και τη μουσικό, χωρίς να έχουμε γνωριστεί στην πραγματικότητα, εν μέσω καραντίνας και διαδικτυακά. Διαδικτυακά γίνονταν οι συναντήσεις μας, τακτικότατα κάθε εβδομάδα. Αυτός ήταν ο αρχικός πυρήνας. Είχαμε όλο το χρονικό περιθώριο να ψηλαφίσουμε πώς θα διαμορφωθεί αυτό που σήμερα είναι το θεατρικό έργο που παίζεται στο «Αγγέλων Βήμα». Η τελική διαμόρφωση έγινε όταν βρεθήκαμε από κοντά και μέσα από τη γνωριμία και τη στενή συνεργασία με τις άλλες συντελέστριες της παράστασης.

Οι πόρνες των Βούρλων ήταν γυναίκες που εργάζονταν από ανάγκη για να επιβιώσουν, θύματα ενός πατριαρχικού συστήματος που λειτουργούσε και λειτουργεί με διπλή αντίληψη της ηθικής. Δεν είχαν την πολυτέλεια της επιλογής.

Η δημιουργική πνοή, η αμοιβαία εμπιστοσύνη και ενθάρρυνση, τα χαρίσματα και η προσωπική δουλειά μας, τα εμπόδια αλλά και η επιμονή μας, δημιούργησαν ένα σύνολο όπου η καθεμιά μας είναι αναπόσπαστο κομμάτι του. Και οπωσδήποτε έχει τη σημασία του ότι η παράσταση έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά από γυναίκες.

Ο αόρατος κόσμος των Βούρλων γίνεται ορατός…

Με ποια συναισθήματα και σκέψεις θέλετε να βγαίνουν οι θεατές;

Θα σας μεταφέρω τη δική μου εμπειρία από τις πρόβες, τότε που άρχισαν να ζωντανεύουν μπροστά μου οι αυθεντικές ιστορίες των έγκλειστων γυναικών. Έβλεπα αυτές τις γυναίκες να παίρνουν σάρκα και οστά, να παίρνουν ζωή και να αποκτούν φωνή (αυτό που ήταν ο μεγάλος τους καημός). Με συγκινούσε μέχρι δακρύων. Αυτό νομίζω ότι εισπράττουν και οι θεατές. Ο αόρατος κόσμος των Βούρλων γίνεται ορατός.

Κάποιοι από τους θεατές έχουν διαβάσει το βιβλίο. Κάποιοι άλλοι ξέρουν μέσες-άκρες για τα Βούρλα ως μπορντέλο – οι περισσότεροι τα έχουν συνδέσει με την ιστορική απόδραση. Η παράσταση συγκλονίζει, γιατί ενώνει το τότε με το τώρα ζωντανεύοντας τις τραγικές ζωές αυτών των γυναικών, αλλά και αποτίνοντας φόρο τιμής και μνήμης στη θρυλική απόδραση των 27 κομμουνιστών, που έγινε το 1955 όταν τα Βούρλα ήταν πλέον φυλακή. Στα συγχαρητήρια των περισσότερων θεατών υπάρχει και η δικαίωση της ιστορικής μνήμης.

Οι νέοι άνθρωποι που έρχονται για να δουν την παράσταση, δεν γνωρίζουν, σχεδόν δεν πιστεύουν ότι γίνονταν τέτοια πράγματα, μαθαίνουν και καταγράφουν, και είναι αυτοί που θα εμπνευστούν και θα δημιουργήσουν μια καλύτερη ζωή χωρίς διακρίσεις και ανισότητες.

Συντελεστές- Ιnfo

Βιβλίο – βάση: Τέτη Σώλου/Θεατρική διασκευή, στήσιμο παράστασης: Μαργαρίτα Δαλαμάγκα-Καλογήρου/Επιλογή τραγουδιών, ενορχηστρώσεις, πιάνο επί σκηνής: Υβόνη Σιέμου/Αφηγήτρια: Τέτη Σώλου/Κορίτσια – Παίζουν και τραγουδούν: Κατερίνα Σκορδαλάκη, Αμαλία Αυγουστάκη, Ρουμπίνη Χονδρουδάκη

Κάθε Κυριακή, 20:30 (εκτός από 20/11) στο Αγγέλων Βήμα – Τόπος Συνάντησης Ανατολής-Δύσης/ Διεύθυνση: Σατωβριάνδου 36, Ομόνοια (πίσω από το Εθνικό Θέατρο Τσίλλερ)

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις