Cyber bullying: Μετά από ένα εφηβικό πάρτυ στο Εθνικό όλα αλλάζουν

Η Γιολάντα Μαρκοπούλου σκηνοθετεί το “Μετά το πάρτι“, μια ιστορία ενηλικίωσης στην ψηφιακή μας εποχή και όσα αυτή έχει επιβάλει: τα «likes», τις κόκκινες καρδούλες, την ανωνυμία, την παραβίαση της ιδιωτικότητας αλλά και τα δικαιώματα στο διαδίκτυο. Εσείς, αλήθεια, πόσο ασφαλείς νιώθετε;
Η παράσταση αυτή για τον ψηφιακό εκφοβισμό και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η νέα γενιά παρουσιάζεται από τις 8 Νοεμβρίου στο Εθνικό Θέατρο, στο θέατρο Rex – Σκηνή «Ελένη Παπαδάκη».

Ένα εφηβικό πάρτι αρχίζει. Η γενιά των social media, που κατακλύζεται από την τεχνολογία, έρχεται αντιμέτωπη με τους κινδύνους του ψηφιακού κόσμου. Τίποτα δεν είναι πια αθώο. Τίποτα δεν είναι πια κρυφό. Έφηβοι, γονείς και εκπαιδευτικοί καλούνται να πάρουν θέση σε ένα περιστατικό διαδικτυακού εκφοβισμού (Cyber bullying). Μια αλυσιδωτή αντίδραση αποκαλύπτει τη φύση της συνενοχής και τον ρόλο που παίζει η σιωπή στην ενίσχυση της βίας. Το σχολείο, τα εφηβικά δωμάτια και ο ελεύθερος χρόνος μετατρέπονται σε φυλακές. Ποιος λέει αλήθεια και ποιος ψέματα; Τα όρια μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας θολώνουν. Και η αλήθεια συνεχώς ξεγλιστρά.

Η Γιολάντα Μαρκοπούλου αναφέρει στο NEWS 24/7 πως: «Το φαινόμενο του bullying, ειδικά ανάμεσα στους νέους -αλλά όχι μόνο- αποτελεί ένα διαχρονικό ζήτημα που μας αφορά όλους, είτε επειδή το έχουμε βιώσει προσωπικά είτε επειδή επηρεάζει τα παιδιά μας, κοντινούς μας ανθρώπους, τους φίλους μας. Οι νέοι σήμερα ζουν μόνοι τους στον κυβερνοχώρο – μια αχαρτογράφητη περιοχή, ένα ψηφιακό περιβάλλον με πολλές νέες δυνατότητες που παράλληλα όμως ελλοχεύει και πολλούς κινδύνους, καθώς ουσιαστικά εκεί δεν υπάρχουν οι ίδιοι κανόνες για όλους.

Θυμάμαι, για παράδειγμα, την πρώτη φορά που διάβασα τον “Άρχοντα των Μυγών” του William Golding, όταν ήμουν στο σχολείο. Οι εικόνες και τα συναισθήματα που μου δημιούργησε αυτό το βιβλίο έχουν μείνει στη μνήμη μου μέχρι σήμερα. Ο τρόπος που απεικονίζει τον εκφοβισμό και τη βία ανάμεσα στα παιδιά που ζουν μόνα τους σε ένα ερημικό νησί, μέσα στη φύση –που αρχικά ξεκινούν από μικρές διαφορές ή παρανοήσεις, σιγά σιγά κλιμακώνονται και τελικά καταλήγουν σε σκληρότητες και βεβαίως τον θάνατο– με είχε στιγματίσει.

Η ανωνυμία που προσφέρει ο ψηφιακός κόσμος πίσω από κάθε «κλικ» δίνει σε κάποιους την ψευδαίσθηση της ατιμωρησίας. Μια λάθος φωτογραφία, μια αδέξια ανάρτηση ή ακόμα και μια ψευδής φήμη μπορούν να αλλάξουν τη ζωή ενός παιδιού μέσα σε δευτερόλεπτα, εκθέτοντάς το σε αδυσώπητο διαδικτυακό κανιβαλισμό.

Σε μια εποχή όπου ο εκφοβισμός έχει πάρει νέες μορφές, κυρίως λόγω της τεχνολογίας και των κοινωνικών δικτύων, πώς μπορεί αλήθεια να σπάσει αυτός ο κύκλος βίας; Μπορεί; Μπορεί ακόμη να σπάσει και ο κύκλος της σιωπής; Ο εκφοβισμός είναι συνήθως διπλός καθώς πολλές φορές εκφοβίζονται ακόμη και οι έμμεσα εμπλεκόμενοι, εκείνοι που γίνονται μάρτυρες ενός τέτοιου περιστατικού, που κάθονται στην άκρη και βλέπουν».

Τι σημαίνει όμως εφηβική παράσταση για τη Γιολάντα Μαρκοπούλου;

Η ίδια απαντά «δεν ξέρω αν μπορώ να το απαντήσω με ακρίβεια. Θα πω ότι οι χαρακτήρες του έργου είναι στην εφηβεία – ό,τι αυτό συνεπάγεται. Θα πω ότι φτιάχνοντας την παράσταση όλοι μας, συντελεστές και ηθοποιοί θυμηθήκαμε την εποχή εκείνη, μοιραστήκαμε πολλές προσωπικές ιστορίες. Προσπαθήσαμε να ξαναμπούμε στη θέση των εφήβων που ήμασταν τότε, να ξαναθυμηθούμε τα βιώματά μας. Διόλου εύκολο αλλά πολύ ευχάριστο ταυτόχρονα.

Παράλληλα, μάθαμε πολλά για το τι συμβαίνει σήμερα μεταξύ των παιδιών, ειδικά στο θέμα της επικοινωνίας μεταξύ τους. ‘Έγινε εκτενής έρευνα για να γραφτεί το έργο. Η συγγραφέας Μαρία Ζαβάκου βασίστηκε κυρίως σε αληθινές μαρτυρίες εφήβων (ανηλίκων) που έχουν βιώσει εκφοβισμό. Παρόλα αυτά, η αλήθεια που προσπαθούμε να βρούμε και να μοιραστούμε μέσα από την ιστορία που αφηγούμαστε, δεν αφορά μόνο τη νεολαία. Αφορά όλους μας, πρωτίστως ως ρόλους που πλαισιώνουν τη ζωή των παιδιών και των εφήβων αλλά δευτερευόντως και όλους σαν ενήλικές, καθώς ο εκφοβισμός και κυρίως ο διαδικτυακός, ουσιαστικά δεν έχει ηλικία».

Πόσο εύκολο/δύσκολο είναι να αγγίξει κανείς τον παλμό των εφήβων που είναι εθισμένα σε video reels, tik tok και ψηφιακές πλατφόρμες τύπου NETFLIX;

Γιολάντα Μαρκοπούλου: Είναι πολύ δύσκολο. Προσπαθούμε – και τονίζω τη λέξη προσπαθούμε – να ανοίξουμε έναν διάλογο. Έναν διάλογο που προσεγγίζει τους νέους όχι απλώς σαν θεατές αλλά σαν συνομιλητές. Επίσης, να θυμηθούμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό του περιεχομένου που παρακολουθούν τα παιδιά δεν είναι φτιαγμένο από συνομήλικούς τους, αλλά από ενηλίκους. ‘Εχουμε, πιστεύω, μια ελπίδα να λάβουμε θετική απάντηση από τους νεότερους, όταν τους προσκαλούμε στο θέατρο… Άλλωστε η πρόσκληση είναι για ένα πάρτι!

Το γεγονός ότι είμαι μητέρα και έρχομαι αντιμέτωπη καθημερινά με το φαινόμενο αυτό σίγουρα με έχει επηρεάσει και προσπαθώ να «πιάσω» το θέμα αυτό και από τις δυο πλευρές, αρχικά να το καταλάβω. Είναι άνιση η μάχη του θεάτρου με τον κόσμο της οθόνης.

Και βέβαια, ας θυμηθούμε όταν ήμασταν παιδιά, πάντα θέλαμε να δούμε την απαγορευμένη ταινία, όχι την παιδική… Αυτό και στο θέατρο είναι σημαντικό, να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τους νέους όχι μόνο ως παιδιά. Να μιλήσουμε ανοιχτά και να τους εμπνεύσουμε το αίσθημα της ευθύνης των πράξεών τους.
Για μένα η παράστασή μας είναι μία ευκαιρία να βρεθούμε μικροί και μεγάλοι στον ίδιο χώρο και με αφορμή την παράσταση να μιλήσουμε ανοιχτά και ειλικρινά.

Αληθινές μαρτυρίες νέων παιδιών που έχουν πέσει θύματα cyber bullying στο Εθνικό

Το νέο αυτό πρωτότυπο έργο της Μαρίας Ζαβάκου μετατρέπεται σε ζωντανή, θεατρική εμπειρία, που αφορμάται από αληθινές μαρτυρίες νέων παιδιών που έχουν πέσει θύματα cyber bullying. Καρπός πολύμηνης έρευνας και συνεργασίας με ειδικούς όπως εγκληματολόγους, ψυχιάτρους, δημοσιογράφους, επιστήμονες τεχνητής νοημοσύνης, το έργο καταπιάνεται με το ακανθώδες ζήτημα του ψηφιακού και σχολικού εκφοβισμού, της ψυχικής υγείας, της πρόληψης και της αντιμετώπισης του φαινομένου της βίας. Πού έγκειται η έρευνα που έγινε στο πλαίσιο της συγγραφής;

Η Μαρία Ζαβάκου εξηγεί πως “Η έρευνα γύρω από την ασφάλεια στο διαδίκτυο είχε ξεκινήσει από το τελευταίο μου παιδικό βιβλίο Ζωή και Μάρκος εναντίον Χάκερς, από τις εκδόσεις Petita Demas. Στις παρουσιάσεις στα σχολεία άκουγα τους μαθητές δημοτικού να λένε πράγματα όπως: «Εμένα κάποιος παρίστανε την καλύτερή μου φίλη και μου έπαιρνε πληροφορίες». Έπειτα ήρθε το Μετά το Πάρτι και η έρευνα επεκτάθηκε σε μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, συνεντεύξεις με ψυχιάτρους, εγκληματολόγους, δημοσιογράφους, καθηγητές και γονείς. «Πήραν μια φωτογραφία μου με μαγιό από το Instagram και έβαλαν γυμνό σώμα. Η φωτογραφία ανέβηκε στο Discord. Τη στέλνει ο ένας στον άλλο. Δεν μπορείς πια να το σταματήσεις αυτό».

Παρενόχληση, χλευασμός, παραβίαση προσωπικών δεδομένων, συκοφαντία, εκδίκηση, όλα αυτά εκφράζονται με μια λέξη: Βία. Στο Μετά το Πάρτι ένα εκδικητικό συμβάν φέρνει μια χιονοστιβάδα αποκαλύψεων, αντιδράσεων και εκδίκησης τόσο στον πραγματικό όσο και στον ψηφιακό κόσμο. Τον κύκλο της βίας συντηρούν απωθημένα, κρυφά κίνητρα, η αντίληψη ότι πρέπει να απαντάς διπλά στην προσβολή γιατί διαφορετικά: «είσαι το κορόιδο της υπόθεσης». Προσπαθώντας να περιγράψουμε αυτόν τον μηχανισμό της βίας, επιχειρούμε και να τον κατανοήσουμε. Μέσα σ’ αυτή την αναγνώριση βρίσκεται και η πρόληψη του φαινομένου.

Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις ήταν ότι έπρεπε να σεβαστώ την ιδιωτικότητα και το απόρρητο των αληθινών μαρτυριών. Το έργο δεν κάνει άμεση αναφορά στα βιώματα κανενός, αλλά συνδέεται και εμπνέεται από αυτά. Μέσα από τη θεατρική πολυπρόσωπη αφήγηση αναδεικνύονται τα κίνητρα και ο ψυχισμός του καθενός και πώς αυτά αλλάζουν ανάλογα με τη θέση στην οποία βρίσκονται οι χαρακτήρες την εκάστοτε στιγμή. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου κάποιος που είναι θύμα γίνεται θύτης και αντίστροφα. Το έργο ήταν σαν κομμάτια ενός παζλ που έπρεπε να ενωθούν και ο καθένας ένα αίνιγμα που έπρεπε να λυθεί. Έρευνα και θεατρικό κείμενο”.

Οι ηθοποιοί της παράστασης μας ξεναγούν στην παράσταση και εξομολογούνται τι σκέψεις και συναισθήματα τους προκάλεσε η συμμετοχή τους στην παράσταση; Άραγε, ανακίνησε κάτι από τη δική τους εφηβεία;

Βιβή Φωτοπούλου

Η παράσταση αυτή πραγματεύεται τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, είτε αυτές είναι φιλικές, είτε ερωτικές, είτε ακόμα και οικογενειακές. Παρουσιάζει χαρακτήρες που είναι δυναμικοί αλλά και ταυτόχρονα ευάλωτοι, ανεξάρτητοι, αλλά και εξαρτημένοι τόσο από την ίδια τους την εικόνα, όσο και από τους γύρω τους.

Αναπόφευκτα, όλοι οι συντελεστές ανατρέξαμε στα εφηβικά μας χρόνια και αναβιώσαμε στιγμές από εκείνη την ηλικία, που μας καθόρισαν στους ανθρώπους που είμαστε σήμερα. Προσωπικά, πιστεύω ότι μπορεί ο ψηφιακός κόσμος να έχει φέρει πολλές αλλαγές στις ζωές των εφήβων και όχι μόνο, αλλά με σιγουριά θα πω ότι η εφηβεία ακολουθεί μία κοινή γραμμή για όλους και όλες, ανεξαρτήτως του σε ποια γενιά ανήκουν.

Μιχαήλ Μελίσσης

Η συμμετοχή μου στο Μετά το πάρτι ήταν σαν να γύρισα πίσω, στα δικά μου εφηβικά χρόνια – μια εποχή έντασης, αναζήτησης και συχνά… αμηχανίας. Μέσα από την παράσταση ξαναθυμήθηκα τις παρέες, τους φίλους που είμαστε μαζί από παιδιά, τις βόλτες μας, τους δυνατούς εφηβικούς έρωτες – και ένιωσα πραγματικά σαν να ξαναγινόμουν έφηβος. Σαν να ξαναζούσα εκείνα τα συναισθήματα και να συναντήθηκα με αυτήν την πτυχή του εαυτού μου, που είχα αφήσει πίσω όσο μεγάλωνα.

Οι νέοι σήμερα ζουν πολύ διαφορετικά. Ο ψηφιακός κόσμος τους προσφέρει απίστευτες δυνατότητες, αλλά και τρομακτική πίεση. Στα δικά μου χρόνια, τα λάθη και οι αμηχανίες μένανε μέσα στην παρέα· τώρα, ένα λάθος μπορεί να γίνει δημόσιο μέσα σε δευτερόλεπτα. Κι αυτό είναι βαρύ για έναν νέο που ακόμα αναζητά τον εαυτό του.

Για μένα, το Μετά το πάρτι είναι μια υπενθύμιση να δίνουμε στους νέους χώρο να είναι ο εαυτός τους και να μαθαίνουν, χωρίς να τους βαραίνει η ανάγκη για την τέλεια εικόνα.

Ελένη Μιχαηλίδου

Στο έργο «Μετά το πάρτι», οι έννοιες της φιλίας, της αγάπης και της προδοσίας συνυπάρχουν με τη μοναξιά, τα μυστικά και την εκδίκηση. Μέσα από τη δυναμική μιας παρέας φίλων, αποκαλύπτεται ένας κόσμος σε σύγχυση, που αλλάζει συνεχώς.

Ο καθρέφτης του δικού μας κόσμου. Μια φωτογραφία, ένα προφίλ ή ακόμα και ένα fake προφίλ μπορούν να γίνουν ταυτότητες που καθορίζουν τις σχέσεις μας. Τα likes και τα comments γίνονται η νέα γλώσσα της αποδοχής και της μη αποδοχής, ενώ οι followers συμβολίζουν τη δημοτικότητα και την αξία. Με σοκάρει κάθε φορά που συνειδητοποιώ πόσο έχει αλλάξει η ζωή μας μέσω των social media, οι σχέσεις, τα βλέμματα, αλλά και πόσο εύκολα επικίνδυνος μπορεί να γίνει αυτός ο digital κόσμος. Ζούμε στο όριο.

Στην εφηβεία μου θυμάμαι να έχουμε ακόμα λευκώματα ή γράμματα που ανταλλάσσαμε με τις φίλες μου το καλοκαίρι. Σήμερα εάν το μήνυμα μείνει στο “διαβάστηκε” είναι αιτία για παρεξήγηση. Αναλύουμε μηνύματα, profiles, τσεκάρουμε views, προσωπικά μου προκαλεί άγχος και σύγχυση. Αγαπώ την αλήθεια και τους ανθρώπους πολύ. Οσο μπορώ, αντιστέκομαι στις ψηφιοποιημένες σχέσεις και αναζητώ την αληθινή επαφή.

Θεμιστοκλής Μαλεσάγκος

Από την πρώτη πρόβα άρχισε να ανοίγει μέσα μου το κουτάκι με τις εφηβικές αναμνήσεις. Όσο περισσότερο ψηλαφούσαμε τους χαρακτήρες τόσες περισσότερες εικόνες ξεπετάγονταν. Ενεργοποιήθηκε εκείνο το κομμάτι του εγκεφάλου και άρχισα να θυμάμαι στιγμές του Γυμνασίου και του Λυκείου καθ’όλη τη διάρκεια της ημέρας. Διαγωνίσματα, έρωτες, παιχνίδια στην αυλή.

Αυτό που σκέφτομαι τις τελευταίες μέρες είναι πως στην νεαρή αυτή ηλικία τα πράγματα τείνουν να φαίνονται πολύ μεγαλύτερα απ’ ό,τι είναι ή απ’ ό,τι μοιάζουν τώρα. Μια παρεξήγηση, μια λάθος πληροφορία, ένα συναίσθημα, μια σκέψη μπορεί να διογκωθεί σε τέτοιο βαθμό και να καταλάβει ολόκληρο τον κόσμο σου, να σε απογειώσει, να σε πνίξει, να σε τρελάνει.

Ας τη χαρακτηρίσω την εποχή των μεγάλων, ανεξέλεγκτων, δυσανάλογων συναισθημάτων, αντιδράσεων και συμπεριφορών. Αλλά όπως κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάτι καινούργιο ή που συστηνόμαστε σε κάτι καινούργιο, ο χρόνος επεκτείνεται και η ζωή μοιάζει μακρύτερη. Κάθε εποχή φέρει τους καρπούς της. Είναι πολύ όμορφο αυτό και χαίρομαι που μέσω της παράστασης κάνω αυτήν την ανάδρομη στον πρότερο εαυτό μου.

Ακόμη μια σκέψη που τριβελίζει το μυαλό μου είναι πώς μια απόφαση μπορεί αλλάξει τα πάντα. Πώς μια στιγμή μπορεί να γιγαντωθεί. Πώς κάθε στιγμή σου δίνεται η δυνατότητα να αποφασίσεις εκ νέου, γεγονός που μπορεί να μην αλλάξει τις συνέπειες μια σου πράξης, αλλά μπορεί να αλλάξει την αιτία που προκάλεσε μια συμπεριφορά σου. Κάθε μας πράξη δηλαδή, καθορίζει αυτό που είμαστε αλλά δεν χρειάζεται να παρεμποδίζει αυτό που μπορούμε να γίνουμε.

Ασημίνα Αναστασοπούλου

Το έργο είναι γραμμένο σε μια γλώσσα αρκετά κοντά σε αυτή που μιλάνε οι έφηβοι σήμερα.Αυτό ήταν κάτι που στην αρχή μου φάνηκε πολύ δύσκολο,να κάνω αυτή τη γλώσσα δικιά μου. Ασχολούμαι με το εφηβικό θέατρο αρκετά χρόνια αλλά παρ’ όλα αυτά πάντα κάτι με εκπλήσσει.

Το έργο αυτό ασχολείται παρά πολύ με τη χρήση της τεχνολογίας στον κόσμο του εφήβου και τι σημαίνει αυτός ο ψηφιακός κόσμος. Πράγματα που ήθελαν πολλή έρευνα, καθώς πολλοί από μας στον θίασο δεν είμαστε γνώστες. Πέραν όμως από τα τεχνικά θέματα της εποχή, κατά τη διάρκεια των προβών,ξύπνησαν μέσα μας μνήμες από την εφηβεία, πράγματα που είχαμε ξεχάσει, παλιούς έρωτες, απογοητεύσεις, τρέλες, αυθορμητισμός. Κι αυτό ήταν ένα πολύ ευχάριστο ταξίδι.

Πάρα πολλά πράγματα έχουν αλλάξει σε σε σχέση με το ντύσιμο, την ομιλία, τη χρήση κινητών αλλά από την άλλη πλευρά, οι ανθρώπινες σχέσεις πιστεύω θα μένουν πάντα ίδιες. Δεν μπορώ να γνωρίζω με σιγουριά αν αυτός ο ψηφιακός κόσμος είναι επικίνδυνος αλλά σίγουρα αυτό που προβάλλουν οι νέοι σήμερα δεν είναι η πραγματικότητά τους αλλά κάτι που εκείνοι φτιάχνουν για τον γύρω κόσμο.

Πιο πολύ με τρομάζει που είναι πια τόσο μεγάλη η ανάγκη μας να είμαστε αρεστοί και να ξέρει όλος ο κόσμος τι κάνουμε στην προσωπική μας ζωή,να δείχνουμε σε όλους κάθε μας προσωπική στιγμή παρά ο ψηφιακός κόσμος αυτός καθ’ αυτός. Η χρήση βέβαια κάποιας φωτογραφίας ή βίντεο ενός άλλου ανθρώπου από λάθος χέρια, αυτό ναι είναι επικίνδυνο.Το cyberbullying είναι επικίνδυνο και με αυτό ασχολείται η παράστασή μας.

Ταυτότητα παράστασης

Κείμενο: Μαρία Ζαβάκου
Σκηνοθεσία: Γιολάντα Μαρκοπούλου
Σκηνικά-Κοστούμια: Αριστοτέλης Καρανάνος, Αλεξάνδρα Σιάφκου
Κίνηση: Πατρίσια Απέργη
Μουσική-Ηχητικός σχεδιασμός: David Blouin
Σχεδιασμός βίντεο: Ερατώ Τζαβάρα
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Δραματολόγος παράστασης: Ειρήνη Μουντράκη
Βοηθός σκηνοθέτριας: Στέλλα Παπακωνσταντίνου
Βοηθός σκηνογράφων-ενδυματολόγων: Αφροδίτη Ψυχούλη
Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Ασημίνα Αναστασοπούλου, Θεμιστοκλής Μαλεσάγκος, Μιχαήλ Μελίσσης, Ελένη Μιχαηλίδου, Βιβή Φωτοπούλου