Δημήτρης Χαραλαμπόπουλος: “Υπάρχουν εκεί έξω και κραυγές και ψίθυροι που σου ζητούν να τους ακούσεις”

Στις 29 Οκτωβρίου του 1772, ο Carl Wilhelm Jerusalem αυτοκτονεί στην επαρχιακή πόλη του Wetzlar της Γερμανίας. O νεαρός τότε Goethe ξαφνιάζεται και αναστατώνεται από το θάνατο εκείνου τον οποίο αποκαλούσε χαμογελώντας «ο ερωτευμένος», όταν τον συναντούσε να περιπλανιέται στο φεγγαρόφωτο. Η απροσδόκητη σύνδεση του Goethe με τον Jerusalem ως προς την περιφρονητική στάση της κοινωνίας στο πρόσωπό τους, την κακή σχέση που και οι δύο είχαν με τους προϊσταμένους τους καθώς και τη σύμπτωση, του να ερωτευτούν χωρίς ανταπόκριση, οδηγούν τον έναν στην αυτοκτονία και τον άλλον στη συγγραφή του επιστολογραφικού μυθιστορήματος «Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου».

Το νεανικό επιστολογραφικό μυθιστόρημα του Γκαίτε (1749- 1832), Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου, από την πρώτη του κιόλας έκδοση, το 1774, γνώρισε τεράστια επιτυχία και επηρέασε έντονα τα ήθη της εποχής. Θεωρήθηκε σύμβολο του κινήματος Sturm und Drang (Θύελλα και Ορμή), πρόδρομου του κινήματος του ρομαντισμού και άσκησε έντονη επιρροή στην τέχνη και τη φιλοσοφία.

Με το έργο “Βέρθερος ή έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα” επιλέγει να κάνει την πρώτη της εμφάνιση στο κοινό, η νεοσύστατη ομάδα 400 lbs, χωρίς να επικεντρώνεται στην αυτοκτονία του Βέρθερου που αποτελεί γνωστή μυθιστορηματική λύση, αλλά στην υπαρξιακή του αγωνία πριν από την πράξη αυτή. Ο Βέρθερος είναι μία ιστορία σκληρότητας, μία ιστορία επιβολής της λογικής της ευρύτερης κοινωνίας πάνω σε έναν απέραντα ευαίσθητο άνθρωπο που φυλλοροεί. Σε μία αφήγηση σαν εξομολόγηση, που ακολουθεί πιστά το ίδιο το επιστολογραφικό μοτίβο του μυθιστορήματος η ομάδα προσπαθεί να αφηγηθεί αυτήν ακριβώς την ιστορία.

“Απ’ την πρώτη στιγμή ένιωσα πως ανάμεσα σε εμένα και αυτόν τον ήρωα υπάρχει μια συγγένεια. Σαν να γνώριζα για τι πράγμα μιλάει, σαν να τον ήξερα αυτόν τον άνθρωπο. Μ’ έναν περίεργο τρόπο, σαν να πρόκειται για μια συνεκδοχή του εαυτού μου.

Όταν πρωτοδιάβασα αυτή την ιστορία δεν είχα αποτύχει ακόμα στον έρωτα με τέτοιο τρόπο. Αυτή η ιστορία ωστόσο δεν αφορά μόνο αυτό. Όπως και στη ζωή, έτσι και εδώ τα πράγματα είναι πολυσήμαντα. Μπλέκονται. Ας πούμε, ο Βέρθερος παλεύει να βρει έναν τόπο να κουρνιάσει. Και δεν τα καταφέρνει. Κι ύστερα ψάχνει και πάλι έναν τέτοιο «τόπο», πρώτα μέσα του και ύστερα σ’ έναν “άλλον” άνθρωπο. Και αποτυγχάνει ξανά. Επί παντός. Ε, αυτό του είναι τρομερά πληγωτικό. Αυτή η μοναξιά ξαφνικά, σχεδόν ισούται με την ίδια την ανυπαρξία.

Με συγκινεί η προσπάθεια που καταβάλει να πάει κόντρα στο αναπόφευκτο. Θέλει να βρει μια εξήγηση σε όλο το παράλογο της ζωής. Στη βία του να υπάρχεις. Προσδοκά το αδύνατο. Δεν σταματά να «πιστεύει»- μέχρι τέλους. Εκεί με συναντώ κάπως, νομίζω. Και φυσικά ένα στοίχημα της παράστασης είναι κάπου, κάπως, να συναντήσει και ο καθένας τον εαυτό του σε μια ανάλογη στιγμή του” αναφέρει στο NEWS 24/7 o σκηνοθέτης της παράστασης, Δημήτρης Χαραλαμπόπουλος, που έχει συμβάλλει και στη δραματουργία της.

Πόσο η πορεία του Βέρθερου μοιάζει με την πορεία των σύγχρονων νέων.
Όταν ο Βέρθερος καταλαβαίνει ότι «έχει όλη τη ζωή μπροστά του»,  δεν μπορεί να σηκώσει τον εαυτό του άλλο στις πλάτες του. Αυτό δεν συμβαίνει και με τους νέους σήμερα; Η φράση έχεις “όλη τη ζωή μπροστά σου” ακούγεται πια σαν μια άσκηση αντοχής. “Να μάθεις να υπομένεις τη ζωή που είναι σκληρή- σχεδόν μόνο σκληρή είναι δηλαδή”: μας το είπαν και με τον χριστιανισμό αυτό και με κάθε άλλη ευκαιρία, γενικότερα.

Πλαισιωμένοι από ένα τέτοιο αφήγημα, είναι παράλογο να σκεφτόμαστε ότι επιθυμούμε να μην υπάρχουμε άλλο έτσι, ειδικά σ’ αυτή τη χώρα; Οι νέοι, σήμερα, είτε συνεχίζουμε είτε σταματούμε να αγωνιζόμαστε, βουλιάζουμε στην απογοήτευση και τον κυνισμό. Αυτή στην ουσία είναι μια διαφορά του Βέρθερου με πολλούς ανθρώπους της γενιάς μου. Εκείνος παραδίνεται οριστικά ενώ εμείς συνεχίζουμε. Επιλέγει την ανυπαρξία από το να υπάρχει «στο περίπου». Η αφετηρία του και η δική μας ωστόσο είναι κοινή. Μια κοινωνία που προκαλεί απόλυτη δυσφορία.

Σήμερα αγωνίζεσαι με ό,τι έχεις ή πείθεις τον εαυτό σου πως αγωνίζεται για να αντέξεις. Γιατί αυτό είναι που θες να κάνεις. Να λοιπόν κι ένα κοινό στοιχείο της νιότης που ταξιδεύει στο χρόνο. Όταν είσαι νέος, θες. Θες πολύ. Ό,τι κι αν είναι αυτό που θες. Επιθυμείς. Και το ότι επιθυμείς πραγματικά σημαίνει ότι πιστεύεις. Το ζήτημα είναι για πόσο ακόμα θα αντέχεις να πιστεύεις.

Μπορούμε τελικά να διατηρήσουμε τον ρομαντισμό της νεανικής μας ηλικίας ή μοιραία θα υπακούσουμε στις κοινωνικές επιταγές;
Αυτό εξαρτάται από το πώς θες να ζήσεις. Υπάρχουν και οι δύο δρόμοι. Ο ένας είναι σίγουρα πιο δύσκολος. Υπάρχει πολύς φόβος εκεί έξω. Από παιδιά μάς προετοιμάζουν μεθοδικά. Σου λένε: «Δεν έχει νόημα να θες, να ελπίζεις, να εμπιστεύεσαι». Ή σου λένε για παράδειγμα, «Κάνε μας περήφανους», «Βγάλε λεφτά» και άλλα τέτοια ωραία. Το να παραμείνεις λοιπόν ρομαντικός είναι ο δύσκολος δρόμος. Σημαίνει ότι παραμένεις αντιδραστικός και άρα επαναστατικός. Αυτό είναι ρομαντισμός. Αυτό που πάντοτε ενοχλεί.

Από οποιαδήποτε ηλικία κι αν προέρχεται μια αντιδραστική συμπεριφορά, πάντα θα ενοχλεί. Για μένα όμως αν θες έστω και λίγο να μετατοπιστείς- και ύστερα να μετατοπίσεις και τον άλλον- ε δεν γίνεται. Κάτι πρέπει να τσιγκλήσεις και μέσα σου και μέσα του. Θέλουμε να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά πρέπει πρώτα να αλλάξουμε εμάς. Και αυτό είναι ενοχλητικό. Γιατί είναι επώδυνο. Από την άλλη, οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα δεν επιθυμούν να μετακινηθούν ούτε λίγο. Κι’ αυτό είναι ηλίθιο εκ μέρους τους. Ξεχνάς ας πούμε πόσο σύντομη είναι η ζωή και θεωρείς τον εαυτό σου παντοδύναμο. Με περίσσεια αυτοπεποίθηση λες σε κάποιον: «Χαιρετώ προσώρας». Όποιος λέει «προσώρας» βουλιάζει στην αλαζονεία του· θεωρεί τον εαυτό του ισχυρότερο από τον χρόνο. Στο επόμενο τετράγωνο, όλο το σύμπαν συνωμοτεί εναντίον του και με κάθε ευκαιρία του κλείνει το μάτι υπενθυμίζοντάς του ότι, ανά πάσα στιγμή, μπορεί να γίνει παρελθόν.

Όλα θα συνεχίσουν να υπάρχουν, κι αυτός δε θα έχει υπάρξει ουσιαστικά στιγμή, νικημένος απ’ τον φόβο και τη μοναξιά. Το να νικάς τον φόβο (πρώτα μόνος και μετά με κάποιον μαζί) σε κάνει να εξαπατάς έστω και για λίγο τον θάνατο. Ίσως τότε ναι, μπορεί να γίνεις και λιγάκι παντοδύναμος. Να ζεις με μια μικρή δόση άγνοιας κινδύνου, ρε παιδί μου. Με γενναιοδωρία. Να ‘σαι καλοπροαίρετος κι ας σου “γυρίσει μπούμερανγκ”. Δεν πειράζει. Και τι το τόσο σημαντικό έχεις να χάσεις, δηλαδή; Να ταπεινωθείς, χάνοντας την αξιοπρέπειά σου; Όχι! Τον έλεγχο στην πραγματικότητα δε θες να χάσεις. Και πάνω απ’ όλα, δεν αντέχεις να μάθεις τον εαυτό σου. Και καταλήγεις να τον πετάς πίσω σου.

Να μη θες να πετάξεις τον εαυτό σου, τη ζωή σου, στα σκουπίδια. Αυτό είναι ωραίο. Πάντως πιστεύω πως δεν είναι ζήτημα ηλικίας (μόνο). Είναι και στάση ζωής. Όσο πιο ασφαλής προσπαθείς να είσαι τόσο πιο έκθετος στον κίνδυνο γίνεσαι τελικά. Μπορείς κοινώς να είσαι ογδόντα οκτώ χρονών και να αντιστέκεσαι ακόμη, ή μπορείς να είσαι ένα πλάσμα φοβισμένο ετών δεκαεννιά, εικοσιοκτώ, τριανταεπτά. Και το αντίστροφο.

“Πώς θα ακουμπήσουμε ο ένας στον άλλο άμα δεν ακουμπήσουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι μέσα μας;” αναρωτιέστε στο σημείωμά σας. Πόσο εύκολο είναι με όλες αυτές τις σειρήνες να ακουμπήσουμε μέσα μας;
Μα όλα αυτά, τα σημαντικά υποτίθεται στη ζωή πράγματα, φαντάζουν τόσο δύσκολα σε μια τόσο εύκολη εποχή. Όσο εύκολα πετάς τον εαυτό σου στο καλάθι των αχρήστων, άλλο τόσο εύκολα πετάς εκεί τους άλλους. Εκλογικεύεις επί παντός. Αδιαφορείς. Είναι δύσκολο,ξέρετε, να στραφείς προς τα μέσα σου και ύστερα να επιστρέψεις «έξω σου» πιο καθαρός και ολόκληρος. Αλλά είναι απαραίτητη διεργασία αυτή. Το να φέρεις την αλήθεια σου έτσι όπως είναι, σημαίνει ότι ξέρεις να αναλαμβάνεις πραγματικά την ευθύνη του εαυτού σου. Κι εμείς ζούμε σε μια απολύτως ευθυνόφοβη εποχή. Θέλει θάρρος να μπορείς να εκτεθείς. Αν εκτεθείς, τότε μοιράζεσαι.

Μα δε βλέπετε την τσιγκουνιά γύρω μας; Παρατηρείς όσα συμβαίνουν στον δρόμο, στις συγκεντρώσεις φίλων, στα οικογενειακά τραπέζια. Και βλέπεις κάτι περιφερόμενα, απαθή, λυπηρά όντα που λέγονται άνθρωποι. Δεν μας αξίζει όλο αυτό. Το να μη ζεις έτσι είναι βαθιά απελευθερωτικό. Εγώ κάνω προσπάθεια ως προς αυτό. Αποτυγχάνω κι εγώ διαρκώς. Υπεκφεύγω ενίοτε επίσης. Όσο όμως με ταλαιπωρεί αυτή η προσπάθεια, άλλο τόσο μου ‘χει δώσει πίσω. Πρέπει η ακοή μας να καλλιεργηθεί, να οξυνθεί ώστε να μπορεί να αντιληφθεί κι άλλα, όχι μόνο τις «σειρήνες». Υπάρχουν εκεί έξω και κραυγές και ψίθυροι που σου ζητούν να τους ακούσεις.

Η ομάδα 400 lbs είναι δείγμα μιας γενιάς ανθρώπων του θεάτρου που θέλουν …
..κάτι, αλλά δεν ξέρουν ακόμη τι είναι αυτό ακριβώς. Η συνύπαρξή τους για αρχή ήταν πολύ σημαντική.. Δουλέψαμε και αναμετρηθήκαμε με τους εαυτούς μας, τις αλήθειες και τους φόβους μας. Συγκρουστήκαμε και ταυτόχρονα επιδιώξαμε να δώσουμε απλόχερα ο ένας στον άλλο. Ως άνθρωποι πρώτα, και ως καλλιτέχνες και συνάδελφοι ύστερα. Εξίσου. Αυτό ήταν ανεκτίμητο. Δεν μπορώ να φανταστώ αυτή τη δουλειά χωρίς όλα ανεξαιρέτως τα μέλη αυτής της ομάδας! Για εμένα ο Βέρθερος ήταν όλοι τους και όλοι μας- χωρίς καμία εξαίρεση.

Μελλοντικά σχέδια;
Μέχρι το τέλος της χρονιάς αυτής θα είναι έτοιμη η πρώτη μικρού μήκους ταινία μου, που λέγεται «Η μεγαλύτερη μέρα του κόσμου». Πρόκειται για ένα γράμμα που γράφτηκε κατά το θερινό ηλιοστάσιο του 2020 και δεν έφτασε ποτέ στα χέρια του παραλήπτη του. Νιώθω απέραντη ανυπομονησία και χαρά γι’ αυτό το project, γιατί νομίζω ότι είναι ό,τι πιο ολοκληρωμένο και ειλικρινές έχω μοιραστεί μέχρι στιγμής μέσα από την τέχνη μου.