Είδαμε τη “Φιλουμένα Μαρτουράνο” με τη Μαρία Ναυπλιώτου – Και ναι, τα παιδιά είναι παιδιά

Φιλουμένα Μαρτουράνο, η γυναίκα που δεν κλαίει ποτέ. Η γυναίκα που έχει στεγνώσει από τις στενοχώριες και τις λύπες και παλεύει για τη ζωή της. Τη δικιά της και των ανθρώπων που αγαπά. Αναμέσα τους και τα τρία παιδιά της, αυτά για τα οποία θυσίασε τα πάντα. Στις φτωχογειτονιές της Νάπολης, ο ευκατάστατος όμορφος έμπορος Ντομένικο Σοριάνο γνωρίζει σ’ έναν οίκο ανοχής τη νεαρή Φιλουμένα.

Την ερωτεύεται, τη σπιτώνει και αυτή σταδιακά κερδίζει την εμπιστοσύνη του, καθώς τον υπηρετεί με αμέριστη πίστη. Φτάνει στο σημείο να της εμπιστευτεί τη διαχείριση του σπιτιού και της επιχείρησής του. Αλλά δεν τη θεωρεί άξια να γίνει γυναίκα του. Ύστερα, μάλιστα, από είκοσι χρόνια συμβίωσης, ο Σοριάνο ετοιμάζεται να παντρευτεί μια πολύ νεότερή του γυναίκα. Η Φιλουμένα τότε ξεσπά. Με τον τρόπο της. Παριστάνει την ετοιμοθάνατη, κι έτσι τον πείθει να την παντρευτεί. Όταν όμως εκείνος καταλαβαίνει το κόλπο, ακυρώνει τον γάμο. Τότε η Φιλουμένα χρησιμοποιεί τα κρυφά μεγάλα της όπλα. Το παιδί του. Τα παιδιά της

Το εμβληματικό αυτό έργο του Εντουάρντο Ντε Φιλίππο πρωτοανέβηκε το 1947 στη Νάπολη και μάλιστα με πρωταγωνίστρια την αδερφή του συγγραφέα. Έξι χρόνια αργότερα ο Ντε Φιλίππο σκηνοθέτησε το έργο του και έπαιξε ο ίδιος τον ρόλο του Σοριάνο στον κινηματογράφο. Αργότερα, το 1964 ήρθε η κινηματογραφική πρόταση του Βιττόριο Ντε Σίκα με τίτλο «Γάμος αλά Ιταλικά». Ήταν τότε που η Σοφία Λόρεν ταυτίστηκε με την Ναπολιτάνα Φιλουμένα και ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι στον ως Σοριάνο ερμήνευσε έναν από τους ωραιότερους ρόλους της καριέρας του. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1977 ο Φράνκο Τζεφιρέλι σκηνοθέτησε το έργο του Ντε Φιλίππο στο Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου με μεγάλη επιτυχία.

Ογδόντα σχεδόν χρόνια μετά και η Φιλουμένα Μαρτουράνο παραμένει μία γυναίκα- σύμβολο, μία γυναίκα με βροντερό ταμπεραμέντο, σύμβολο μάνας, ερωμένης. Στην Ελλάδα, την περίφημη φράση της Φιλουμένα “τα παιδιά είναι παιδιά”, την έχουν πει πολλές και αξιόλογες ηθοποιοί. Από την Αλέκα Κατσέλη, την Έλλη Λαμπέτη και την Αλίκη Βουγιουκλάκη μέχρι την Λυδία Κονιόρδου, την Σμαρούλα Γιούλη και την Άννα Βαγενά. Τελευταία, το έργο αυτό είδαμε από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή με την Ελένη Ράντου και τον Άλκη Κούρκουλο στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Η σκηνοθετική εκδοχή του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

Τo στοίχημά του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου είναι μεγάλο, καθώς το έργο αυτό είναι ένα από τα πιο γνωστά και αγαπημένα του παγκόσμιου θεατρικού ρεπερτορίου και εξακολουθεί να συγκινεί ακόμη και σήμερα.

Η ματιά του πάνω του είναι ως επί το πλείστον κλασική και γραμμική. Δύο εξαιρετικά ισχυροί και ενδιαφέροντες ήρωες, η Φιλουμένα και ο Ντομένικο, αναμετρώνται -επί ίσοις όροις πια- έχοντας διανύσει μαζί 25 χρόνια σχέσης, εντός της πολυτελούς οικίας του δευτέρου. Η μεταξύ τους σύγκρουση είναι μοιραία. Η Φιλουμένα παίζει το τελευταίο της χαρτί και αποκαλύπτει καλά κρυμμένα μυστικά και μαζί τους όλο το τραγικό της μεγαλείο.

Ωστόσο, ξενίζει η σκηνοθετική επιλογή να εμποτιστούν με ένα υπέρ το δέον φαρσικό στοιχείο πολλές από τις σκηνές του έργου. Αυτό άλλοτε προκαλεί ένα μικρό μειδίαμα, άλλοτε όμως αφαιρεί από την παράσταση ένα μεγάλο σκοτεινό της κομμάτι που έχει να κάνει με το ένστικτο της επιβίωσης και τον σκληρό κοινωνικό ρεαλισμό που επικρατεί (για παράδειγμα στη σκηνή της αναγνώρισης της Φιλουμενα με τα παιδιά της, το ένα πηγαίνει συγκινημένο να αγκαλιάσει τη μητέρα του και σκοντάφτει στον καναπέ και μετά καταλήγει άγαρμπα σε αυτήν, στερώντας από τη σκηνή όλο το δραματικό στοιχείο).

Το κείμενο του Ντε Φιλίππο ακούγεται πιο καθαρά στο δεύτερο μέρος, ίσως γιατί εκεί έχουμε πια εγκλιμαστεί με το γενικότερο ευφρόσυνο αίσθημα της παράστασης και έχουμε συντονιστεί με τον ρυθμό της. Το τέλος της, ευτυχώς, αποζημιώνει τη θέαση χάρη στους δύο δυνατούς πρωταγωνιστές που “παίρνουν” την κατάσταση στα χέρια τους και απογειώνουν τους χαρακτήρες τους.

Οι ερμηνείες

Ο ρόλος της Φιλουμένα δεν είναι εύκολος, καθώς απαιτεί μία ευαίσθητη ισορροπημένη μίξη του εξωστρεφούς ναπολιτάνικου στοιχείου με τη τραγικότητα μίας βαθιά σοφής λαϊκής ηρωίδας. Κόντρα ρόλος αν το σκεφτεί κανείς για τη Μαρία Ναυπλιώτου που, αν μη τι άλλο, αποπνέει μία αστική αύρα. Η αξιόλογη ηθοποιός φαίνεται πως δούλεψε πολύ να προσεγγίσει την ηρωίδα και η προσπάθειά της αυτή απέδωσε καρπούς. Έτσι, ενώ στο πρώτο μέρος η ερμηνεία της ήταν επιτηδευμένα βροντερή και ατσαλάκωτη, με το πέρασμα της ώρας μαλάκωσε και ήρθε στα μέτρα της. Στις δραματικές στιγμές της ηρωίδας και ιδιαίτερα στη λογομαχία της με τον Ντομένικο όταν εκείνος ζητούσε επίμονα να μάθει ποιο είναι το δικό του παιδί ήταν συγκινητική. Η φράση “τα παιδιά είναι παιδιά” ακούγεται από το στόμα της τόσο επίκαιρη που πραγματικά συγκλονίζει με τη μεγάλη του αλήθεια που φέρει μέσα της.

Ο Ηλίας Μελέτης κατάφερε να φέρει εις πέρας τον δύσκολο ρόλο του άτακτου και κακομαθημένου στα πλούτη Ντομένικο Σοριάνο και πείθει απόλυτα ενσαρκώνοντάς τον. Εκπλήσσει μάλιστα με τον άψογο χειρισμό των εκφραστικών του μέσων, καθώς κατάφερε να κινηθεί με ευελιξία ανάμεσα στο απαιτούμενο κωμικό και δραματικό στοιχείο του ρόλου του.

Συμπαθητικοί, αν και σε πολλά σημεία θολοί, οι δεύτεροι ρόλοι της παράστασης με τη Νεφέλη Μαϊστράλη (Λουτσία), τον Κωνσταντίνο Γαβαλά (Αλφρέντο Αμορόζο) και τον Βαγγέλη Δαούση (Μικέλε) να ξεχωρίζουν.

Έξυπνη η σταδιακή αποδόμηση του λειτουργικού σκηνικού της Ηλένιας Δουλαδίρη που στο τέλος φέρει το φως και την ευτυχία στις καρδιές των πρωταγωνιστών. Ένσταση, ωστόσο, έχουμε ως προς τους φωτισμούς της Σοφίας Αλεξιάδου, καθώς αρκετές φορές νιώσαμε πως το σκηνικό ήταν υποφωτισμένο στις άκρες του, και δεν συντονίζονταν με τη γενικότερη ατμόσφαιρα.

Συμπέρασμα

Μία καλοδουλεμένη από όλες τις απόψεις feelgood παράσταση που απευθύνεται στο ευρύ κοινό, αλλά και σε οικογένειες με μεγαλύτερα παιδιά (10+). Καθαρή οπτική από τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο που ήθελε να επικεντρωθεί στο φωτεινό κομμάτι του έργου και καλές ερμηνείες. Ίσως απογοητεύσει ωστόσο τους φανατικά θεατρόφιλους που θα περίμεναν μία λιγότερο εμπορική και προσέγγιση με έντονες αντιθέσεις ανάμεσα στο σκοτάδι και το φως των ηρώων.