Είδαμε την παγκόσμια πρεμιέρα του “Οιδίποδα” του Οστερμάιερ στην Επίδαυρο

Ο Τόμας Οστερμάιερ και η Μάγια Τσάντε μάς είχαν προετοιμάσει. Ο Οιδίποδάς τους είναι προϊόν μιας καινούριας δραματουργίας. Δεν είναι ο κλασικός. Στηρίζεται μεν πάνω στον θεματικό άξονα του Σοφοκλή, αλλά προσπαθεί να μιλήσει και να συνομιλήσει με το σήμερα. Και σ΄αυτό το σήμερα θέση δεν έχουν οι Θεοί και η μοίρα, αλλά οι ιδέες, οι πεποιθήσεις και οι επιλογές που κάνει ένας άνθρωπος για τη ζωή του.

Κακά τα ψέματα. Δεν είναι και εύκολο να επιχειρείς να αναμετρηθείς με τον Σοφοκλή. Η Μάγια Τσάντε το τόλμησε και μας χάρισε μία διαφορετική οπτική του “Οιδίποδα” σ’ ένα σύγχρονο έργο δωματίου για τέσσερα πρόσωπα που αφορμάται από την ελληνική τραγωδία, πατά πάνω στον σοφόκλειο μύθο και αξιοποιεί πολύ δημιουργικά μοτίβα και θεματικές του. Η ματιά της άκρως επίκαιρη, πολιτική, ριζοσπαστική και πάνω από όλα φεμινιστική.

Πρωταγωνιστές είναι τέσσερις άνθρωποι που δε συνθέτουν μία βασιλική, αλλά μία σύγχρονη οικογένεια Γερμανών που έρχονται στην Ελλάδα για διακοπές, αφήνοντας για λίγο πίσω τους την κραταιά τους εταιρεία. Τη διοίκηση της εταιρείας αυτής έχει αναλάβει μετά τον θάνατο του ιδρυτή της, η γυναίκα του Κριστίνα (αντιστοιχεί στην Ιοκάστη). Έχοντας στο πλευρό της τον αδελφό της Ρόμπερτ (τον αντίστοιχο του Κρέοντα) και τον νεαρό σύντροφο και πατέρα του παιδιού που κυοφορεί, Μίχαελ (αντίστοιχο του Οιδίποδα) προσπαθούν να δουν τι θα κάνουν με το “μίασμα”, δηλαδή τις επιπτώσεις που μπορεί να είχε η διαρροή ζιζανιοκτόνου σε μία περιοχή της Γερμανίας στο περιβάλλον και στους κατοίκους. Χαρακτήρας- κλειδί η Τερέζα, φίλη της Κριστίνα που διαθέτει πολλά από τα χαρακτηριστικά του Τειρεσία και των δούλων.

Κυρίαρχη στο έργο είναι η μορφή της Ιοκάστης. Η ηρωίδα εδώ βγαίνει από τις σκιές που την έχουμε συνηθίσει. Πρόκειται για μία γυναίκα ατσάλινη με ισχυρό το ένστικτο της επιβίωσης, μία γυναίκα που αδυνατεί να παραδεχθεί τα λάθη της και που ρίχνει ένα πέπλο λήθης μπροστά στις επιλογές και τις πράξεις του παρελθόντος. Είναι μία γυναίκα που έχει πέσει θύμα βιασμού, που έχει πληγωθεί τόσο πολύ από τον κακοποιητικό άντρα της που για να τον εκδικηθεί έδωσε το μωρό- καρπό του βιασμού της σε υιοθεσία με το που γεννήθηκε.Είναι μία γυναίκα που πήρε τη ζωή της στα χέρια της και δε δίστασε να ερωτευτεί έναν νεαρό που θα μπορούσε να είναι ο γιος της. Αυτή η Ιοκάστη επιβιώνει, δε συνθλίβεται από τις αποκαλύψεις και τα γεγονότα. Γι΄αυτό και όταν όλα έχουν καταρρεύσει, ζητά να πιει έναν χυμό με ζάχαρη, ενδεικτικό του ότι θέλει να αναγεννηθεί από τις στάχτες της.

Δραματουργικά το έργο της Τσάντε είχε συγκεκριμένη και σαφή οπτική, ωραία κλιμάκωση, αλλά και αρκετές αδυναμίες, που επειδή δεν μπορούσε να ξεφύγει από τη βασική θεματική της αιμομιξίας και της πατροκτονίας, μπορούν να δικαιολογηθούν. Αδυναμίες που αρκετές φορές έφεραν ένα αμήχανο γέλιο στα χείλη πολλών θεατών τη στιγμή των μεγάλων αποκαλύψεων και έδωσαν μία – αναπόφευκτη- εσάνς σαπουνόπερας στους διαλόγους. Αυτό που, επίσης, μπερδεύει και ξενίζει εφόσον πρόκειται για ένα τελείως νέο έργο, είναι ο ομώνυμος με την τραγωδία του Σοφοκλή τίτλος.

Λειτούργησε το σύγχρονο αυτό έργο δωματίου μέσα στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου;

Η απάντηση είναι πως όχι. Χάθηκε μέσα στην τεράστια αργολική ορχήστρα. Δεν ήταν λίγες οι φορές μάλιστα που παρόλο που καταλαβαίναμε τη σκηνοθετική λογική, αισθανόμασταν πως βούλιαζε εντός της. Και ήταν πολύ περισσότερες οι φορές που σκεφτόμασταν πόσο καθαρότερο θα ήταν το έργο αυτό σ΄έναν κλειστό και πιο διαχειρίσιμο χώρο, όπως αυτός της Πειραιώς 260. Όχι, στην Επιδαύρια παγκόσμια πρεμιέρα του έργου δε λειτούργησαν ούτε τα κοντινά πλάνα στα πρόσωπα των ηθοποιών που προβάλλονταν στο video wall που ήταν τοποθετημένο στη σκηνή (στην ορχήστρα έμπαιναν σε τακτά διαστήματα άνθρωποι με κάμερες στο χέρι και βιντεοσκοπούσαν κοντινά προσώπων) ούτε το drone που σηκώθηκε και απεικόνισε όλο το θέατρο της Επιδαύρου από ψηλά.

Αξίζει, ωστόσο, να μείνει κανείς στη σκηνοθετική οπτική του έργου, βάζοντας στην άκρη την αστοχία του χώρου. Στον κατά Οστερμάιερ Οιδίποδα δε σταματά να αιωρείται το ερώτημα τού αν ο άνθρωπος είναι υποχείριο των επιλογών του και του τι τελικά ορίζει την τραγικότητά του. Οι ήρωες είναι κλεισμένοι και παγιδευμένοι σ΄ένα ανοιχτό παραλληλόγραμμο οικοδόμημα που τα όριά του ορίζουν φώτα νέον και μέσα του βρίσκεται ο πάγκος μιας σύγχρονης κουζίνας. Μοιάζουν φυλακισμένοι στο κελί των επιλογών και των επιπτώσεών τους.

Οι Θεοί εδώ είναι απόντες, το ίδιο και οι κατάρες των γενεών, δεν ισχύει το “αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα”. Και αυτό που στην αρχαιότητα αποκαλούσαν “μοίρα” αντιστοιχεί σήμερα σ΄αυτό που ονομάζουμε “συνείδηση” ή ίσως να το περιγράφαμε ακόμη και ως τη λογική κατάληξη όσων έχουμε οδηγηθεί να κάνουμε με βάση τα συναισθήματα και την ψυχοσύνθεσή μας.

Η Κριστίνα, ο Μίχαελ, ο Ρόμπερτ και η Τερέζα είναι τα τραγικά πρόσωπα του σήμερα. Δε φορούν χλαμύδες, ζουν μέσα σε μία χλιδάτη εξοχική βίλα, είναι ωραία ντυμένοι, κάνουν τζόκινγκ για να χαλαρώσουν, φτιάχνουν δυναμωτικά smoothie στους αποχυμωτές τους και κάνουν μπάρμπεκιου στον κήπο τους. Είναι εγκλωβισμένοι μέσα στον ίδιο τους εαυτό, είναι έρμαια των ίδιων τους των επιλογών και προσπαθούν να επιρρίψουν ευθύνες ο ένας στον άλλον για τα δεινά τους ζώντας φυλακισμένοι μέσα σ΄ένα σύννεφο άγνοιας και λήθης. Ο Μίχαελ όταν συνειδητοποιεί πως η Κριστίνα είναι η μητέρα του, την κατηγορεί γιατί του αποκάλυψε την αλήθεια. Προτιμούσε να ζει ευτυχισμένος στην άγνοιά του. Η δε Κριστίνα κατηγορεί την Τερέζα γιατί έβαλε στο καλάθι του μωρού το φυλαχτό της και έφτασε αυτή η στιγμή της αναγνώρισης. Κανείς δε θέλει να αναλάβει τις ευθύνες του, θέλει μόνο να τις επιρρίψει. Κανείς δεν ορίζει τον εαυτό του ως υπεύθυνο. Όλοι θεωρούν πως είναι θύματα των άλλων.

Αόρατη η μουσική

Άποψη για τη μουσική δεν μπορούμε να εκφέρουμε γιατί στο μεγαλύτερο μέρος της παράστασης ίσα που την ακούγαμε. Άλλοτε ακούγαμε κάποιους αδιευκρίνιστους ήχους σαν ένα σιγανό μουσικό υπόστρωμα που δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε αν προέρχονταν από κάπου έξω ή από το ίδιο το θέατρο και άλλοτε η μουσική έμπαινε εκκωφαντικά δυνατά στις βιντεοπροβολές της παράστασης.

Το ατυχές αποδυναμωμένο τέλος

Η παράσταση αυτή είχε ένα από τα πιο αποδυναμωμένα φινάλε που έχουμε δει. Μετά τις αποκαλύψεις, βλέπουμε τον Μίχαελ/Οιδίποδα τρελαμένο και ανεβασμένο σ΄ένα ψηλό μέρος στο πίσω μέρος της σκηνής να μας κοιτά θλιμμένος και πέφτει στο κενό. Ατυχής σκηνή που θα μπορούσαμε πολύ καλύτερα να τη “χτίσουμε” με τη φαντασία μας. Ακολούθως, οι ήρωες καλούν την αστυνομία, ακούμε ήχους ασθενοφόρων και ένα ασθενοφόρο σταθμεύει στο πίσω μέρος της ορχήστρας. Βγαίνουν από αυτό δυο διασώστες, κοιτούν το μέρος όπου υποτίθεται πως βρίσκεται ο νεκρός και αποχωρούν. Αυτή η σκηνή δυστυχώς απορρόφησε μέσα της με λάθος τρόπο όλη την τραγικότητα των όσων είχαν μέχρι τότε διαδραματιστεί. Μπροστά οι υπόλοιποι τρεις ήρωες κοιτούν παγωμένοι και αφού υποχωρούν οι διασώστες έρχεται η τελευταία σκηνή με την Ιοκάστη να ζητά χυμό με ζάχαρη. Ένα έξοχο τέλος, ιδωμένο με τόσο λάθος τρόπο δυστυχώς.

Σπάνιες ερμηνείες

Οι ερμηνείες που έδωσαν οι τέσσερις ηθοποιοί της παράστασης ήταν υποδειγματικες, σχεδόν σπάνιες και ήταν αυτές που διατήρησαν στο ακέραιο την προσοχή μας στη σκηνή. Έξοχη η Caroline Peters στον ρόλο της Κριστίνα. Άτεγκτη, αγέρωχη, δυνατή. Στο πρόσωπό της αντικατοπτρίζεται όλο το φεμινιστικό κίνημα. Στιβαρός ο Christian Tschirner στον ρόλο του υπερφιλόδοξου και ζηλόφθονα Ρόμπερτ στο πρόσωπο του οποίου απεικονίζεται όλη η παλιά τάξη πραγμάτων. Εξαιρετικός ο Renato Schuch ως ιδεαλιστής και αμφισβητίας Μίχαελ, καθώς κατάφερε να αποτυπώσει με την ερμηνεία όλη την τραγική γκάμα των συναισθημάτων του ήρωα. Στο ίδιο μήκος κύματος και η ερμηνεία της Isabelle Redfern ως Τερέζα.

Συμπέρασμα

Η παράσταση αυτή της Σάουμπινε απέδειξε πως η αρχαία τραγωδία χωρά πειραματισμούς και μάλιστα πολλούς, καθώς τα αρχαία κείμενα μπορούν να συνομιλήσουν εξαιρετικά γόνιμα με το παρόν. Αυτός που δε χωρά μεγάλους πειραματισμούς είναι ο χώρος της Επιδαύρου αυτός καθεαυτός, γιατί μπορεί και “καταπίνει” ακόμη και γερές δραματουργίες όταν ο σκηνοθέτης δεν ξέρει πώς να τον χειριστεί.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις