Είδαμε τον περιστρεφόμενο “Αγαμέμνονα” του Ούρλιχ Ράσε – Και αγγίξαμε τον πυρήνα του πολέμου

Το “μηχανικό” θέατρο του Ούρλιχ Ράσε κάνει αμέσως “αισθητή” την παρουσία του στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Μία επιβλητική μεγάλη κυκλική περιστρεφόμενη ορχήστρα έχει καταλάβει την αργολική. Θέαμα εντυπωσιακό και σκληρό ταυτόχρονα, καθώς είναι η πρώτη φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με έναν τέτοιο μηχανισμό.

Τα φώτα σβήνουν και το σκηνικό μονομιάς αλλάζει. Γίνεται δυστοπικό και απόκοσμο, σχεδόν πολεμικό. Οι ηθοποιοί ανεβαίνουν σιγά σιγά στον μηχανισμό και με ρυθμικά βήματα γίνονται ένα με την περιστροφή του. Στο κέντρο του, σε μία παραλληλόγραμμη εξέδρα οι μουσικοί παίρνουν θέσεις απέναντι σε όργανα κατά κύριο λόγο κρουστά.

Ένας αιώνιος κύκλος εκδίκησης και ανταπόδοσης

Η κίνηση ήταν και είναι η κινητήρια δύναμη των δέκα υποκριτών του Γερμανού σκηνοθέτη. Αυτή είναι η ζωογόνος πνοή τους. Σιγά σιγά μπροστά στα μάτια μας αρχίζει να ορθώνεται ένας κόσμος σκοτεινός και ανελέητος, ένας κόσμος χορικός, όπου δεν ξεχωρίζει κανείς πλην ενός: της Κλυταιμνήστρας που βαδίζει στην περιστρεφόμενη ορχήστρα μόνη απέναντι στους υπόλοιπους εννιά, σαν άγριο ζώο, με μία εσωτερική ένταση που σκορπίζει παντού το άρωμα του θυμού και του θανάτου. Βαδίζει αγέρωχη και ανάλγητη, σαν τίποτα πια να μην μπορεί να την διαπεράσει, σαν να έχει έρθει η ώρα για τη δική της εκδίκηση και κάθαρση…

Κάπως έτσι ξεκινά ο κατά Ράσε “Αγαμέμνονας” του Αισχύλου, το πρώτο έργο της «Ορέστειας» (458 π.Χ.), της μοναδικής σωζόμενης αρχαίας τριλογίας, όπου περιγράφεται η επιστροφή του βασιλιά Αγαμέμνονα στην πατρίδα του, η υποδοχή και ο φόνος ο δικός του και της Κασσάνδρας την οποία έφερε ως λάφυρο πίσω. Ένα έργο που ολοκληρώνεται με την ικανοποίηση της Κλυταιμνήστρας για το γεγονός ότι σκότωσε εκείνον που είχε θυσιάσει την κόρη της Ιφιγένεια και που “δίνει” μέσω του χορού τη «σκυτάλη» της αποκατάστασης της Τάξης στον Ορέστη.

Ένας αιώνιος κύκλος εκδίκησης και ανταπόδοσης. Ένας κύκλος τραγικός και χορικός, στον οποίο οι ερμηνευτές λειτουργούν σαν έναν ενιαίο χαρακτήρα και “απηχούν” τα γεγονότα χωρίς υποκειμενικές αποχρώσεις. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχει μόνο η γλώσσα, το Αισχύλειο κείμενο, το οποίο ακούγεται πεντακάθαρα και ολόκληρο.

Η τεράστια αυτή περιστρεφόμενη σκηνή γυρίζει και ακούμε το τρίξιμό της. Μοιάζει με ρολόι που ακούγονται δυνατά οι λεπτοδείκτες του. Και μας φέρνει στον νου όχι μόνο τον κύκλο της ζωής, αλλά και τον αέναο κύκλο της ιστορίας στην οποία τελικά μόνο οι αποχρώσεις αλλάζουν.

Οι ηθοποιοί μιλούν ρυθμικά μέσω των κινήσεων των σωμάτων τους. Σαν ο ίδιος ο βηματισμός τους να τους εμποτίζει με λόγο. Σαν να χρονομετρούν τους στίχους. Η γλώσσα τους είναι πηγαία μουσική και η απεύθυνσή τους είναι μόνο το κοίλον. Δεν υπάρχει διάδραση μεταξύ τους. Ξεχωρίζουν για λίγο από το σύνολο, στρεφόμενοι σε εμάς σαν να αφηγούνται τα γενόμενα και αμέσως μετά βυθίζονται και πάλι σε αυτό. Και οι φωτισμοί δίνουν τόσο σκοτεινή και απειλητική απόχρωση που έχουμε την αίσθηση πως σηκώνεται χώμα και πολεμικός αχός.

Υπάρχει νικητής στον πόλεμο;

Ο καθένας πιστεύει ότι το δίκιο και η θέληση των θεών είναι με το μέρος του και διαπράττει νέα λάθη. Ο Αγαμέμνονας στην ανάγνωση του Ράσε δεν επιστρέφει από την Τροία σαν λαμπρός ήρωας. Οι μισοί του άνδρες έχουν πεθάνει. Είναι καταρρακωμένος παρ’ ότι έχει κερδίσει έναν δύσκολο δεκαετή πόλεμο. Νικητής και ηττημένος μαζί. Η μουσική που φτάνει στα αυτιά μας είναι επική, αλλά έχει μία βαθιά πένθιμη απόχρωση. Πώς μπορεί να βιώσει τη χαρά της νίκης μία κοινωνία όταν οι μισοί της πολεμιστές έχουν χάσει τη ζωή τους; Πόσο ήρωες μπορεί να είναι οι ζωντανοί που γυρνούν σαν νικητές;

Και η Κλυταιμνήστρα συνεχίζει να περπατά ρυθμικά μόνη απέναντι από τον χορό. Ποτέ δε γίνεται κομμάτι του. Είναι μόνη απέναντι στο όλον. Με τη φωνή να βγαίνει μέσα από τα σπλάχνα της απειλητική. Δεν αποσαφηνίζεται ποτέ τι έχει στο μυαλό της. Αν είναι απλώς μία μάνα αποφασισμένη να πάρει εκδίκηση για τον χαμό της κόρης της ή μια μοχθηρή γυναίκα που θα συνεχίσει τον κύκλο της βίας για να πάρει μαζί με τον εραστή της την εξουσία.

Μετά τη διπλή δολοφονία, περπατά επιβλητικά μπροστά στο κοίλον γυμνή, σέρνοντας πίσω της σε ένα λευκό σεντόνι τα γυμνά πτώματα του Αγαμέμνονα και της Κασσάνδρας. Αυτή είναι και η πιο συγκλονιστική σκηνή της παράστασης. Το βλέμμα της, ο τρόπος που στέκεται. Λίγο αργότερα εισβάλλει στη σκηνή ολόγυμνος και ο Αίγισθος. Το κόκκινο των μαλλιών και των εφηβαίων τους μεταμορφώνονται σε πύρινες γλώσσες πολέμου. Στέκονται μπροστά μας σαν τις βιβλικές μορφές των πρωτόπλαστων που έχουν μόλις διαπράξει την αμαρτία. Δεν πτοούνται. Δεν μετανοούν. Στέκονται με βλέμματα αγέρωχα και μας κοιτούν ακόμη και όταν ακούγεται το όνομα του Ορέστη, αυτού που θα έρθει κατόπιν να αποδώσει τη δικαιοσύνη.

Μία εμπειρία ολιστική και καθαρόαιμα τραγική

Ο Ούρλιχ Ράσε κάνει ένα έξοχο σχόλιο πάνω στις συνέπειες του πολέμου και μας χαρίζει μία εμπειρία ολιστική βγαλμένη από τις απαρχές της τραγωδίας, όταν στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. ο Θέσπης ξεχώρισε οριστικά τον εξάρχοντα- υποκριτή από τον χορό και πλέον τον ταύτισε με το πρόσωπο που υποδυόταν. Αυτό έκανε και με την Κλυταιμνήστρα. Τη διαχώρισε από τη χορική του σύλληψη και την τοποθέτησε απέναντι, δίνοντας έτσι μία ξεκάθαρη φεμινιστική οπτική στο εγχείρημά του, αλλά και μία απάντηση στην επικρατούσα μέχρι σήμερα πατριαρχία.

Η εντυπωσιακή σκηνική του γλώσσα κυριολεκτικά μαγνήτισε και μας βύθισε σε μία μυσταγωγική τελετουργία. Οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί, οι υπέροχοι ηθοποιοί του που κινούνταν σε μία καλοκουρδισμένη χορογραφία άριστα ασκημένοι στο να επιτελέσουν το έργο αυτό, η ζωντανή μουσική με τα υποβόσκοντα επικά στοιχεία της: όλα συνετέλεσαν σε μία “μίμηση πράξεως σπουδαίας και τελείας”.

Υστερόγραφο…προβλημάτων: Ωστόσο η παράσταση αυτή έφερε στο προσκήνιο το “αιώνιο” ζήτημα των προβών που πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους οι θεατρικοί οργανισμοί. Παρακολουθήσαμε την παράσταση στην πρεμιέρα της και τα τεχνικά ζητήματα που προέκυψαν ήταν αρκετά, εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου που είχαν οι συντελεστές προκειμένου να στήσουν το εξαιρετικά απαιτητικό αυτό σκηνικό. Οι ηθοποιοί δεν είχαν προλάβει καν να κάνουν κανονική γενική πρόβα πάνω στην περιστρεφόμενη αυτή σκηνή, η οποία μάλιστα αρκετές φορές σταμάτησε και αποσυντόνισε τη θέαση.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις