Είδαμε τον “Προμηθέα” του Νίκου Καραθάνου και αναγνωρίσαμε τα δικά μας δεσμά

Ο “Προμηθέας” που σκηνοθέτησε ο Νίκος Καραθάνος στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση δεν είναι αλυσοδεμένος σ’ έναν βράχο. Δεν έχει τη μορφή υπερήρωα. Είναι ένας από εμάς. Ένας απλός καθημερινός άνθρωπος που ζει μέσα στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού του. Ενός σπιτιού που κρύβεται στο εσωτερικό ενός τεράστιου πέτρινου βράχου και αποκαλύπτεται όταν τον σπάνε στα δύο το Κράτος και η Βία. Τα πάντα συμβαίνουν μέσα εκεί αιωρούμενα στον χωροχρόνο κατακλυζόμενα από… μύθους.

Ο Προμηθέας αυτός ζει στο ίδιο σπίτι με το Κράτος και τον Ερμή (Χρήστος Λούλης), με τη Βία και την Ιώ (Γαλήνη Χατζηπασχάλη), με τον Ήφαιστο και τον Ωκεανό (Γιάννης Κότσιφας). Ζει εκεί μέσα αλυσοδεμένος με αλυσίδες αόρατες. Ασφυκτιεί αναμεσα τα τραπέζια, τις καρέκλες και τις οικιακές συσκευές και ζει με τις σκέψεις και αναμνήσεις του. Χαζεύει στον τοίχο πίνακες με τοπία φύσης – σαν αυτές τις ζωγραφιές που κορνίζαραν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας στα χωριά – μετεωρίζεται μέσα στον χωροχρόνο και χάνεται αφηγούμενος ιστορίες για… αγρίους: για τη μεγάλη μάχη των Τιτάνων και την περιπλάνηση της μυθικής Ιούς σε όλον τον κόσμο. Μιλά για τους θεούς και τα πάθη τους, αλλά και για το πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος όλος. Θέτει ερωτήματα φιλοσοφικά και στο τέλος προτάσσει με τρόπο συγκλονιστικό την ένωση, το συνταίριασμα και το σμίξιμο των ανθρώπων γύρω από ένα κυριακάτικο τραπέζι.

Θα μπορούσαμε αυτόν τον Προμηθέα να τον χαρακτηρίσουμε ως τον σύγχρονο Προμηθέα της πανδημίας και του lockdown. Εγκλωβισμένοι, όμως, ήμασταν μόνο στην πανδημία; Αποξενωμένοι και αλυσοδεμένοι δεν είμαστε καθημερινά στις οθόνες των κινητών και των υπολογιστών μας; Μπορεί αλήθεια ο σύγχρονος άνθρωπος να ιδωθεί σαν ελεύθερος; Μήπως όλοι μας είμαστε σύγχρονοι Προμηθείς και βιώνουμε τα πάντα -ακόμη και τη φύση- σαν μία ανάμνηση κλεισμένοι στα καβούκια μας βλέποντας ιστορίες μέσα από πολύχρωμα κουτιά;

Η παράσταση που έστησε ο Νίκος Καραθάνος ήταν πραγματικά αποκαλυπτική του πώς μπορεί να αξιοποιήσει κάποιος τον λόγο των κλασικών κειμένων και να τον εμποτίσει με γενναίες δόσεις από το σήμερα, δόσεις κυνισμού, ακόμη και σουρεαλισμού. Και μαλιστα τον λόγο μιας τραγωδίας δυσπρόσιτης, χωρίς αρχή, μέση και τέλος που αποτελείται απλώς από κάποια επεισόδια στιχομυθιών ανάμεσα στον τραγικό Προμηθέα και κάποιους Θεούς. Η προσέγγιση του αυτή απέδειξε πως δε χρειάζεται να γράψει κάποιος ένα νέο έργο για να φέρει ένα αρχαίο κείμενο στο σήμερα (βλ. Οιδίποδα διά χειρός Οστερμάγιερ), δε χρειάζεται καν να υπακούει πιστά στις συμβάσεις που ορίζουν οι τραγικοί ποιητές. Αρκεί να συλλάβει τις σύγχρονες προεκτάσεις του: ποιες είναι αλυσιδες του σύγχρονου ανθρώπου και ποια η μυθολογία του; Και, πιστέψε μας θα δείτε αυτή η τελευταία δεν έχει αλλάξει παρά μόνο στο περίβλημα. Κύκλους κάνει…

Έστησε λοιπόν με την Εύα Μανιδάκη ένα εντυπωσιακό μετεωριζόμενο σκηνικό – που ορισμένες φορές θύμιζε στο μαύρο του φόντο πίνακες του Χόπερ- και το άφησε να κινείται και να στροβιλίζεται στον χωροχρόνο υπό την εκπληκτική μουσική υπόκρουση του Άγγελου Τριανταφύλλου. Στην παράσταση αυτή λόγος και μουσική γίνονται ένα. Η μουσική είναι αυτή που δίνει πνοή στον λόγο, είναι αυτή που κινεί τους ήρωες και αναλαμβάνει τον ρόλο της εικονοποιίας. Ο Άγγελος Τριανταφύλλου στην καλύτερη του μάλλον μουσική στιγμή συνθέτει θαυμάσιες επικολυρικές συνθέσεις και με τη βοήθεια στους ηλεκτρονικούς ήχους του Γιώργου Πούλιου στήνει ένα πανέμορφο ηχοτοπίο. Οι σκηνές της Τιτανομαχίας και της περιπλάνησης της Ιούς σε όλον τον κόσμο συγκλονίζουν, καθώς εκεί γίνεται απόλυτα ορατό το πώς η μουσική μπορεί όχι μόνο να “ντύσει” μία παράσταση, αλλά και να αποτελέσει τον απόλυτο πρωταγωνιστή της.

Ο Προμηθέας αυτός ευτύχησε στη διανομή του, καθώς τους τέσσερις ρόλους επωμίστηκαν τέσσερις εξαιρετικοί ηθοποιοί. Ο Νίκος Καραθάνος ήταν συγκλονιστικός σαν Προμηθέας και μας χάρισε μοναδικές υποκριτικές στιγμές Ενδεικτικά αναφέρουμε τον τόσο σεμνό και λυρικό αποχαιρετισμό της συνεργάτιδάς του Έλλης Παπαγεωργακοπούλου, αλλά και τη γεμάτη ένταση προφητεία του στην Ιώ, όπου νιώσαμε πως η αφήγησή του μας μεταφέρει ισχυρά κύματα δονήσεων. Την παράσταση σε αρκετά σημεία έκλεψε η Γαλήνη Χατζηπασχάλη, την οποία και απολαύσαμε σε απολαυστικές μυθολογικές σουρεαλιστικές στιγμές. Στιβαροί και οι Χρήστος Λούλης και Γιάννης Κότσιφας στους διπλούς ρόλους τους.

Μοναδικός μας δισταγμός σε όλο αυτό το εγχείρημα είναι το πώς θα το προσλάβει το αμύητο στον μύθο του Προμηθέα και του Αισχύλειου λόγου κοινό. Η παράσταση αυτή απευθύνεται σε ένα κοινό που γνωρίζει τι θα δει, γνωρίζει όλα τα μυθικά πρόσωπα που πρωταγωνιστούν, αλλά και όλους τους συμβολισμούς που τα περιβάλλουν. Οι υπόλοιποι ίσως “χαθούν” στις μυθολογικές αναφορές και κουραστούν, καθώς στην παράσταση δεν γίνεται σαφές πολλές φορές ούτε το ποιος είναι αυτός που μιλά.

Συμπέρασμα; Να δείτε αυτόν τον Προμηθέα γιατί θα μπείτε σε μία διαδικασία σκέψης και αναθεώρησης της ζωής και του εγκλωβισμού σας. Γιατί πέρα από μία εξαιρετική προσέγγιση και παράσταση, αποτελεί και μία πρόταση του πως μπορούμε να επεξεργαζόμαστε την αρχαία μας κληρονομιά και τα πολύτιμα κείμενά της.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις