Είναι τελικά το θέατρο το κατάλληλο χάπι για την ψυχική μας υγεία;

Το τελευταίο έργο του πολυβραβευμένου Ιρλανδού θεατρικού συγγραφέα Enda Walsh σκηνοθετεί ο Μάνος Καρατζογιάννης σε μετάφραση Αντώνη Γαλέου στο Θέατρο Σταθμός σε ευρωπαϊκή πρεμιέρα μετά τη θριαμβευτική του πρεμιέρα στη Νέα Υόρκη.

Ο λόγος για το «Χάπι», μια έντεχνη, πρωτοποριακά γραμμένη αλληγορία, γεμάτη φαρσικό χιούμορ και γνήσια συγκίνηση, για την απουσία της αγάπης και για τη μακρά και βαθιά ανάγκη μας γι’ αυτήν.

Πώς είναι να είσαι έγκλειστος χωρίς να ξέρεις το γιατί; Πώς είναι να λαμβάνεις μια αγωγή χωρίς να γνωρίζεις την ακριβή της σύνθεση; Και ποια μπορεί να είναι η συμβολή του θεάτρου στην ψυχική υγεία του σύγχρονου ανθρώπου; Οι χαρακτήρες της, ο Τζον και «οι δύο Μαρίες» παγιδεύονται στη δομή, τους κανόνες και τον τρόπο ζωής που επιβάλλει η απομόνωση στην ψυχή τους.

Ένα έργο που ανοίγει μία πόρτα κλειστή

“Πρόκειται για το έργο ενός πολυβραβευμένου συγγραφέα που ανέβηκε το 2020 μέσα στην πανδημία, στη Νέα Υόρκη και στο Φεστιβάλ Εδιμβούργου, και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές θίγοντας θέματα τόσο σημερινά: όπως ο εγκλεισμός, η βία και η ετερότητα. Ό,τι πιο σύγχρονο δηλαδή γράφτηκε τελευταία, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε για πρώτη φορά στο Θέατρο Σταθμός ύστερα από μια σειρά ξεχωριστών παραστάσεων της σύγχρονης δραματουργίας: “Φυλές” της Νίνα Ρέιν, “Όπως πάει το ποτάμι του Μάρτιν Σέρμαν και ” Η Χώρα που ποτέ δεν πεθαίνεις” της Ορνέλα Βόρπσι” αναφέρει στο NEWS 24/7 ο Mάνος Καρατζογιάννης.

Και συνεχίζει: “Το έργο του Έντα Γουόλς ανοίγει μια κλειστή πόρτα και επιχειρεί, μέσα από πρωτότυπους σκηνικούς κώδικες, αν όχι να θεραπεύσει έστω να επικοινωνήσει τα ψυχικά μας τραύματα. Έτσι κι αλλιώς μετά την πανδημία μοιάζει όλοι μας σα να ξεκινάμε από την αρχή προσπαθώντας να αφήσουμε πολλά βάρη πίσω μας. Πρόκειται δηλαδή για μια έντεχνη, πρωτοποριακά γραμμένη αλληγορία, γεμάτη φαρσικό χιούμορ και γνήσια συγκίνηση, για την απουσία της αγάπης και για τη μακρά και βαθιά ανάγκη μας γι’ αυτήν. Προσωπικά, αν και αρχικά ήμουν διστακτικός να παίξω πάλι έναν ρόλο με τόσο έντονο ψυχικό φορτίο, μόλις διάβασα το έργο συγκινήθηκα από ένα κοινό βίωμα που έχω με τον χαρακτήρα (Τζον Κέιν) : την προωρότητα της γέννησής του και πως εκείνος θεωρεί ότι επηρέασε τη ζωή του. Ίσως αυτό να με γοήτευσε πιο πολύ από όλα. Ακούγεται λίγο περίεργο όταν μιλάμε για ένα τόσο σημαντικό έργο, αλλά αυτό το στοιχείο με συγκίνησε βαθιά”.

Τι είναι όμως τελικά αυτό το …Χάπι;

Η ηθοποιός Βέρα Μακρομαρίδου που πρωταγωνιστεί στην παράσταση αναφέρει πως “το Χάπι μάλλον είναι η αγάπη. Η αγάπη που είναι αποτέλεσμα μιας γνώσης για τον εαυτό μας και τους γύρω μας. Η αγάπη που γεννιέται από την πληγή, που μετουσιώνει τον πόνο και που ωριμάζει και βαθαίνει με το χρόνο. Σε αυτό ξεχνάμε να εστιάσουμε και να δώσουμε βαρύτητα. Στην αφοσίωση που θέλει το καθετί για να ανθίσει”.

Ο Mάνος Καρατζογιάννης προσθέτει πως “την εποχή της ταχύτητας και της οθόνης το “Χάπι , όπως σημειώνει και ο ίδιος του ο συγγραφέας, είναι ένα κάλεσμα αλληλεγγύης για να καταλάβουμε και να ακούσουμε τον διπλανό μας, μα κυρίως για να αναλάβουμε την ευθύνη να νοιαστούμε ξανά για όσους είναι ή αισθάνονται ευάλωτοι. Είναι “μια αγκαλιά”, ένας λόγος που μας πιάνει από το χέρι για να μπορέσουμε να πάμε παρακάτω στον τόσο αβέβαιο σύγχρονο κόσμο μας. Ένας αισθηματικός κόσμος για όλους εμάς, “τους αφύλακτους αριστοκράτες της ιστορίας” που αγωνιζόμαστε να πούμε την προσωπική μας ιστορία φέρνοντας μας στο νου τα λόγια του ψυχίατρου και πεζογράφου Γιώργου Χειμωνά, ο οποίος συνήθιζε εμφατικά να λέει πως “ό,τι αξίζει σ’ ένα άνθρωπο είναι να μπορεί να πει μια ιστορία”.

Και η ηθοποιός Κρυστάλλη Ζαχαριουδάκη η έτερη ηθοποιός της παράστασης σημειώνει πως “το ΧΑΠΙ για κάποιους μπορεί να είναι ευεργετικό. Η προσπάθεια για ψυχική ισορροπία είναι ίδιον της εποχής μας. Όχι “μόδα”, σοβαρή ανάγκη. Κυριολεκτικό ή όχι, όποιο κι αν είναι το “χάπι” του καθενός, το σημαντικό είναι η χρήση του να έχει χαρακτηριστικά βοήθειας και ανάτασης. Μην το πίνεις, αν σε πίνει”.

Οι ήρωες του έργου και οι δυναμικές τους

Η Κρυστάλλη Ζαχαριουδάκη αναφέρει περιγράφοντας τους ήρωες: “Ο Τζον, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας μας, είναι ο “ιδιαίτερος” άνθρωπος. Εκείνος που όλοι δείχνουν με το δάχτυλο επειδή “δεν είναι κανονικός”. Τι απαίσια λέξη… Είναι χαρισματικός, ευαίσθητος, φύση καλλιτεχνική και άλλα τόσα που φέρνουν τους “κανονικούς” ανθρώπους σε αμηχανία και άμυνα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την περιθωριοποίησή του. Τον έκλεισαν κάπου για να μην τον βλέπουν κι εκείνος πασχίζει να κρατήσει την αλήθεια του ζωντανή. Χάπι VS Αγάπη είναι η πάλη του Τζον, και παρόλα τα εμπόδια που του βάζουν προσπαθεί πεισματικά να αγαπήσει τον εαυτό του και να αγαπηθεί.

Οι δύο Μαρίες της ιστορίας, είναι δύο ηθοποιοί που συναντούν τον Τζον στο πλαίσιο της δουλειάς τους, που είναι η συστημική αναπαράσταση και η δραματοθεραπεία. Είναι αρχετυπικά το καλό και το κακό. Ο σκεπτόμενος και ο μη, αν μιλήσουμε περιγραμματικά. Επειδή όμως αυτά τα χαρακτηριστικά στους ανθρώπους μπλέκονται και το ένα περιέχει το άλλο, οι δύο Μαρίες είναι σαν δύο εκδοχές του ίδιου ανθρώπου. Δεν είναι τυχαίο που ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το ίδιο όνομα και για τις δύο. Η μία είναι το “αρνητικό” (βλ. φωτογραφία) της άλλης. Έχουμε τη Μαρία – γρανάζι του συστήματος και την Μαρία που αντιστέκεται. Φυσικά η συνάντηση αυτών των τριών χαρακτήρων είναι μπορούμε να πούμε το λιγότερο επεισοδιακή. Ο Enda Walsh έχει γράψει αριστουργηματικούς χαρακτήρες και μία πρωτότυπη ιστορία που καταφέρνει να είναι απλή, αλλά αξέχαστη”.

Ποια μπορεί να είναι η συμβολή του θεάτρου στην ψυχική υγεία του σύγχρονου ανθρώπου;

Η Βέρα Μακρομαρίδου πιστεύει πως “το θέατρο, από αρχαιοτάτων χρόνων, μπορούσε να θεραπεύσει, να ψυχαγωγήσει, να λυτρώσει. Ο σύγχρονος άνθρωπος λαμβάνει τόση πολλή πληροφορία και ταυτόχρονα τόση ανελευθερία μέσα στην ταχύτατη καθημερινότητα του που το θέατρο μπορεί – αν ο ίδιος το επιτρέψει φυσικά – να τον μετακινήσει συναισθηματικά, ηθικά, κοινωνικά. Όσο και να αλλάζει το κοινό, ο ρόλος του θεάτρου παραμένει σταθερός αφού πάντα θα γράφονται κείμενα που εύστοχα θα αφουγκράζονται τον παλμό της κοινωνίας και τοποθετούνται έντεχνα πάνω σε αυτό”.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος/Σκηνοθεσία: Μάνος Καρατζογιάννης/Ερμηνεύουν: Βέρα Μακρομαρίδου, Κρυστάλλη Ζαχαριουδάκη, Μάνος Καρατζογιάννης/Μαζί τους επί σκηνής ο ντράμερ Βαγγέλης Παρασκευαϊδης/Συμμετέχουν με τη φωνή τους οι ηθοποιοί (αλφαβητική σειρά): Δημήτρης Ήμελλος, Δημήτρης Καταλειφός, Τάσος Λέκκας, Θεοδώρα Μαστρομηνά, Νένα Μεντή, Λουκία Μιχαλοπούλου, Περικλής Μουστάκης, Γιάννης Νταλιάνης, Νίκος Πουρσανίδης και Σοφία Φιλιππίδου/ Σκηνικό: Κωνσταντίνος Χαλδαίος/Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα/Φωτισμοί: Άγγελος Παπαδόπουλος/Μουσική: Παναγιώτης Μανουηλίδης/Βοηθός Σκηνοθέτη: Στέλιος Πλέσσας/Βοηθός σκηνογράφου: Γιώργος Βασιλείου/Βοηθός ενδυματολόγου: Λυδία Τράντα/Φωτογραφίες promotion: Σπύρος Περδίου/Φωτογραφίες παράστασης: Ελίνα Γιουνανλή

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Πρεμιέρα: 25 Δεκεμβρίου 2022/Μέρες & ώρες παραστάσεων: Σάββατο στις 18:00, Κυριακή και Τετάρτη στις 21:00, * Οι παραστάσεις την Παραμονή Χριστούγεννων και Πρωτοχρονιάς δε θα πραγματοποιηθούν και μεταφέρονται για την επόμενη των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, δηλαδή Δευτέρα 26/12 και Δεύτερα 2/1 στις 21:00/ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 90 λεπτά/ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ: https://www.viva.gr/tickets/theater/xapi-medicine/

Θέατρο Σταθμός: Βίκτωρος Ουγκώ 55, Μεταξουργείο Αθήνα (πλησίον του ΜΕΤΡΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ)