Εμείς οι ημιάνθρωποι του πουθενά, σε έναν ξεχαρβαλωμένο τόπο που λεγόταν Ελλάδα

“Εμείς, οι ημιάνθρωποι του πουθενά” (Philellines #21ος) είναι ο τίτλος της παράστασης σε σκηνοθεσία Ελένης Μποζά, που παρουσιάζεται από τις 27 Απριλίου στο Από Μηχανής Θέατρο. Πρόκειται για ένα κωμικό θρίλερ για το τέλος του κόσμου, μία παράσταση βασισμένη σε θραύσματα από το μυθιστόρημα της σπουδαίας Ελληνίδας διανοούμενης Μιμίκας Κρανάκη, με τίτλο “Φιλέλληνες, Είκοσι τέσσερα γράμματα μιας Οδύσσειας“.

Στην υπόθεση της παράστασης διαβάζουμε: “Σε έναν ξεχαρβαλωμένο πια κόσμο, τώρα ή λίγο αργότερα και σε έναν τόπο που θα μπορούσε να είναι εδώ ή κάπου αλλού… επτά άγνωστοι μεταξύ τους άνθρωποι, περιμένουν ένα διαστημόπλοιο που θα έρθει να τους σώσει… Με άφθονο χρόνο και ελάχιστες προμήθειες αναγκάζονται να συνυπάρξουν… Και διασκεδάζουν αναμασώντας ανέκδοτα, αναμνήσεις, πεποιθήσεις, λάθη και συνθήματα…

Μια υποψία κλοπής ανάμεσά τους, οδηγεί στην ανακάλυψη ενός άχρηστου – για τον παρόν και το μέλλον τους – θησαυρού, κληρονομιά για τον επόμενο πλανήτη! Ένας πάκος γράμματα, με διευθύνσεις, ονόματα και γραμματόσημα, αποκαλύπτει κομμάτια προσωπικών ιστοριών, ανθρώπων πεθαμένων εδώ και καιρό.

Σε έναν τόπο που λεγόταν Ελλάδα, κάποτε κάποιοι μόχθησαν, έζησαν, αγωνίστηκαν, σκοτώθηκαν, ίδρωσαν, ονειρεύτηκαν, αγάπησαν κι αγαπήθηκαν, μετανάστευσαν, εξορίστηκαν, επέστρεψαν ή ξανάφυγαν. Και οι ήρωες της παράστασης θα βρεθούν αντιμέτωποι με το εξής ερώτημα: Μήπως τελικά το τέλος του κόσμου είναι μια δικαιολογία;“

Η σκηνοθέτις της παράστασης Ελένη Μποζά μίλησε στο NEWS 24/7 για την επιδραστική προσωπικότητα της Μ.Κρανάκη, αλλά και για το ποιοι είναι οι “ημιάνθρωποι του πουθενά”.

Πώς ήρθατε σε επαφή με το μυθιστόρημα “Φιλέλληνες, Είκοσι τέσσερα γράμματα μιας Οδύσσειας” και γιατί σας ενέπνευσε θεατρικά.

Το κορυφαίο πολυφωνικό μυθιστόρημα της Μιμίκας Κρανάκη έπεσε στα χέρια μου στις αρχές της δεκαετίας του 2000, λίγο μετά το ιστορικό γεγονός των Δίδυμων Πύργων. Έμεινα άφωνη με την οξυδέρκεια της σε σχέση μ’ έναν κόσμο που άλλαζε άρδην σ’ ένα τελείως καινούργιο και ανασφαλές παγκόσμιο περιβάλλον. Γνώριζα αυτή τη σημαντική Ελληνίδα ήδη από την εφηβεία μου, από το πρώτο της λογοτεχνικό έργο της το Contre-temps που πρωτοεκδόθηκε από το “Το Βιβλιοπωλείων της Εστίας” το 1947. Οι “Φιλέλληνες”, αποτέλεσαν σταθερά πυξίδα μου.

Θαυμάζω το εύρος και το ανυπότακτο της σκέψης της Μιμίκας Κρανάκη. Ο λόγος της δεν χαρίζεται σε κανέναν. Όπως λέει η ίδια σε μια συνέντευξή της: Ένα “ντο” είναι ένα “ντο”, δεν χωράει συζήτηση, τόσο δα να αλλάξει είναι ψέματα, είναι φάλτσο.

Η γοητεία του ερωτήματος πώς θα ήταν η Ελλάδα αν δεν ξενιτευόταν η πνευματική νεολαία της εποχής… η περίφημη γενιά του Ματαρόα, από τους οποίους κάποιοι πολύ σημαντικοί όπως ο Αξελός και ο Καστοριάδης δεν επέστρεψαν ποτέ, με κυνηγούσε από τότε. Ειδικά μετά και την εκροή των νέων επιστημόνων από τη χώρα το 2008 και μετά, η ανάγκη μου να διακευαστεί και να θεατροποιηθεί το συγκεκριμένο υλικό γινόταν όλο και πιο έντονη.

Το θέμα της “ξενικότητας” – ακόμα και από τον ίδιο τον “εαυτό”, με οδήγησαν να επισκέπτομαι συχνά το βιβλίο. Μεγαλώνοντας μαζί του, άρχισα να το αποκωδικοποιώ και να αντιλαμβάνομαι μέσα από αυτό, τις ρωγμές της ανθρώπινης ιστορίας.

Ποια είναι τα στοιχεία που θαυμάζετε στην προσωπικότητα και το έργο της Μιμίκας Κρανάκη;

Θαυμάζω το εύρος και το ανυπότακτο της σκέψης της. Ο λόγος της δεν χαρίζεται σε κανέναν. Όπως λέει η ίδια σε μια συνέντευξή της: «“Ένα “ντο” είναι ένα “ντο”, δεν χωράει συζήτηση, τόσο δα να αλλάξει είναι ψέματα, είναι φάλτσο».

Ο κατά Κρανάκη “Φιλέλληνας”, είναι αυτός που αγαπάει από μακριά, αυτός που συνεχίζει να αγαπάει από απόσταση, αυτό το μυστικό χώρο της ψυχής που όλα είναι εφικτά… αυτός ο χώρος δεν εμπεριέχει την κατάρα του ανθρώπου, την ανάγκη του για εξουσία.

Πώς προκύπτει ο τίτλος “Εμείς, οι ημιάνθρωποι του πουθενά”, σε τι αναφέρεται;

Ο τίτλος προκύπτει από το θέμα της παράστασης που διαπραγματεύεται την συνθήκη των ανθρώπινων κοινωνιών σήμερα. Όλοι μας, λίγο ή πολύ έχουμε την αίσθηση ότι δεν ανήκουμε πουθενά. Το Μετέωρο της Ιστορικής στιγμής με όλες τις επικινδυνότητες που φέρει για το ανθρώπινο μέλλον, μας αποξενώνει όχι μόνο από τον ίδιο μας τον εαυτό αλλά και από τον φυσικό μας χώρο, τον ίδιο μας τον πλανήτη.

Τι αντιπροσωπεύουν οι “Φιλέλληνες” στο πλαίσιο της παράστασης και πώς χρησιμοποιείται ο όρος;

Οι “Φιλέλληνες” ως όρος, αποτελούν ένα φιλοσοφικό εφεύρημα της Κρανάκη το οποίο εξηγεί την ουσία των “ημιανθρώπων του πουθενά”. Ο κατά Κρανάκη “Φιλέλληνας”, είναι αυτός που αγαπάει από μακριά, αυτός που συνεχίζει να αγαπάει από απόσταση, αυτό το μυστικό χώρο της ψυχής που όλα είναι εφικτά… αυτός ο χώρος δεν εμπεριέχει την κατάρα του ανθρώπου, την ανάγκη του για εξουσία. Όπως το λέει η ίδια: “Ποιος δε φέρνει μέσα του κάτι ανέφικτο κι αρχαίο, πιο ζωτικό κι απ’ την καρδιά; Φιλέλληνας είναι ο καθένας μας και τι άλλο είναι η ιστορία του ανθρώπου παρά ο αγώνας του να βρει το άλφα της αρχής…“.

Υπάρχουν σημεία που η παράσταση σχολιάζει την επικαιρότητα και τα όσα βιώνουμε κοινωνικά αυτό το διάστημα. Ποια είναι αυτά;

Κατά τη διάρκεια των πολύμηνων προβών για να ανακαλύψουμε την ουσία του έργου και να δημιουργήσουμε μια συλλογική αφήγηση, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με όλα αυτά τα οποία διαμορφώνουν την απελπισία της καθημερινότητας μας. Ένας εν δυνάμει τρίτος παγκόσμιος πόλεμος μετά τον απόηχο της πανδημίας… η φτωχοποίηση μεγάλου μέρους των πληθυσμών σε όλο τον δυτικό κόσμο που συνοδεύεται από την αναπόφευκτη συνειδητοποίηση του ολέθρου που προκάλεσε η αποικιοκρατία στην ανθρωπότητα και τα αποτελέσματα της κλιματικής καταστροφής έγιναν περισσότερο επώδυνα και ορατά μέσα από την μελέτη αυτού του κειμένου.

Ποιος δε φέρνει μέσα του κάτι ανέφικτο κι αρχαίο, πιο ζωτικό κι απ’ την καρδιά; Φιλέλληνας είναι ο καθένας μας και τι άλλο είναι η ιστορία του ανθρώπου παρά ο αγώνας του να βρει το άλφα της αρχής…

Στην δική μας ελληνική πραγματικότητα, η μικροκοινωνία του θεάτρου σημαδεύτηκε από τα γεγονότα όσον αφορά στα πτυχία των καλλιτεχνικών σπουδών και την απαξίωση της πολιτισμικής αξίας εν γένει από την ελληνική πολιτεία. Το αδιέξοδο στις ζωές μας κορυφώθηκε με το συλλογικό τραύμα των “Τεμπών”, το ματωμένο τέλος της μεταπολίτευσης στην χώρα μας. Η διαπραγμάτευση με αυτό το κείμενο μας ανακούφισε και μας έδωσε το δικαίωμα να αρθρώσουμε μια δικιά μας διαδήλωση.

Τελικά είμαστε – όπως αναφέρει η Μ. Κρανάκη – όλοι ξένοι, που αφήσαμε τον γενέθλιο τόπο και την ανθρώπινη ρίζα μας και γυρίζουμε στο Διάστημα; Η ξενιτιά είναι το πεπρωμένο του πλανήτη;
Αν οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν βρουν έναν καινούργιο τρόπο να διαπραγματευτούν την ύπαρξη τους, φαίνεται ότι ο ολοκληρωτισμός θα επικρατήσει σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης με πρόσχημα την προστασία της ανθρωπότητας. Θα συνεχιστεί η αποκοπή και η διάλυση του φυσικού χώρου και του οικοσυστήματος και τα αποτελέσματα θα είναι αναπότρεπτα. Έτσι όμως έχουμε ήδη πειστεί για ένα τέλος του κόσμου.

Ποια ήταν η Μιμίκα Κρανάκη

Η σημαντική αυτή Ελληνίδα διανοούμενη, είναι μία από τους εμβληματικούς εκπροσώπους της γενιάς του “Ματαρόα”. Το γνωστό ιστορικό γεγονός της φυγάδευσης- τον Δεκέμβριο του ’45, της πιο δυναμικής και πολλά υποσχόμενης μερίδας της τότε ελληνικής νεολαίας, σε μια κρίσιμη στιγμή της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας -προάγγελο της επώδυνης εμφυλιακής περιόδου, μπορεί μεν να είχε αρνητικές επιπτώσεις στην συνέχεια της σύγχρονης ελληνικής πολιτισμικής ιστορίας, από την άλλη εμπλούτισε και ισχυροποίησε την ευρωπαϊκή διανόηση.

Η Κρανάκη που έζησε και πέθανε στο Παρίσι, δίδαξε Γερμανική Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Ναντέρ και ασχολήθηκε με την Λογοτεχνία. Οι θεματικές που την απασχολούν κτίζονται πάνω στην έννοια της “ξενικότητας”. Τα κείμενα της, αποκτούν σχεδόν προφητικό χαρακτήρα σε σχέση με την σημερινή εποχή που σπαράσσεται από τεκτονικές αλλαγές στη δομή των ανθρώπινων κοινωνιών. Γράφει Λογοτεχνία στα ελληνικά και επιλέγει τα γαλλικά για τα φιλοσοφικά και κριτικά της κείμενα.

Τα πρώτα χρόνια της Γαλλίας, παρακολουθεί τις φιλοσοφικές διαλέξεις στη Σορβόννη, γνωρίζει τον Αντρέ Μπρετόν και αργότερα τον Σαρτρ, μαζί με τους Αξελό, Καστοριάδη και Παπαϊωάννου, αποτέλεσαν την “ομάδα των φιλοσόφων” των υποτρόφων του ΜΑΤΑΡΟΑ. Αργότερα συμμετείχε ενεργά στον Μάη του ‘68.

Το 1947, εκδίδει στον ιστορικό εκδ. οίκο «Το Βιβλιοπωλεῖοντῆς῾Εστίας», το πρώτο της μυθιστόρημα Contre –Temps και τον Αύγουστο του 1950, το περιοδικό του Σαρτρ “TempsModernes” φιλοξενεί το κείμενό της με τίτλο Journal d’ exil. Το 1992, εκδίδεται από τις εκδ. Ίκαρος το τελευταίο της μυθιστόρημα “Φιλέλληνες, Είκοσι τέσσερα γράμματα μιας Οδύσσειας”, το οποίο αποτελεί ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα εικοσιτεσσέρων επιστολών.

Οι επιστολές αυτές, διατρέχοντας τον Χρόνο, από τα Δεκεμβριανά του ‘44, με ενδιάμεσο σταθμό το Μάη του ‘68, έως την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το ‘89, μέσα από διαφορετικές φωνές και στιγμές, περιηγούνται ανάμεσα στις ελπίδες και τα αδιέξοδα μιας ολόκληρης γενιάς χωρίς Τόπο, ενορχηστρώνοντας με βιτριολικό χιούμορ -μέσα από μικρές ανθρώπινες ιστορίες- την παρωδία μιας σύγχρονης Οδύσσειας χωρίς νόστο.

«…Τελικά, οι άνθρωποι που βρίσκονται στον φυσικό τους χώρο είναι ελάχιστοι (αν σκεφτούμε και την εσωτερική αστυφιλία). Ο ΕλίαΚανέτι γράφει πως από ένα σημείο και πέρα, μετά τη Χιροσίμα, η Ιστορία έχει πάψει να είναι πραγματική και η ανθρωπότητα ολόκληρη, χωρίς να το έχει καταλάβει, έχει απογειωθεί. Δηλαδή έχει γίνει ένα είδος Οφηλίας τρελής, που γυρίζει στο Διάστημα, χωρίς να γνωρίζει πώς και γιατί. Είμαστε όλοι ξένοι – όχι μόνο γιατί αφήσαμε τον γενέθλιο τόπο μας αλλά και την ίδια την ανθρώπινη ρίζα μας. Η ξενιτιά έγινε κάτι σαν πεπρωμένο του πλανήτη…» Απόσπασμα από συνέντευξη της Μ. Κρανάκη στον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο, επαναδημοσίευση στην Lifo: 2021.

Πληροφορίες παράστασης

Συντελεστές:

• Σύλληψη ιδέας – Σκηνοθεσία: Ελένη Μποζά
• Δραματουργική έρευνα και επεξεργασία: Ελένη Μποζά, Ειρήνη Γκότση, Νικόλας Καλαντζής, Χάρης Μπαλασόπουλος
• Βοηθός Σκηνοθέτη Α: Ειρήνη Γκότση
• Βοηθός Σκηνοθέτη Β: Νικόλας Καλαντζής
• Εικαστική δραματουργία: Μυρτώ Σταμπούλου
• Μουσική δραματουργία: Μαρίνα Χρονοπούλου
• Φωτιστική δραματουργία: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
• Φωτογράφιση: Alex Kat

Ηθοποιοί: Νίκος Γιαλελής, Σεραφίτα Γρηγοριάδου, Τρύφωνας Ζάχαρης, Διονύσης Πιφέας, Θεοδόσης Σκαρβέλης, Ναταλία Στυλιανού, Μαρία Φωτεινοπούλου.

Info: Από μηχανής Θέατρο, Ακαδήμου 13, Αθήνα / Πρεμιέρα: Πέμπτη 27 Απριλίου 2023, στις 21.00. Παραστάσεις: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή. Ώρα έναρξης: 21.00. Έως 20 Μαΐου 2023. Διάρκεια 1 ώρα και 50 Λεπτά / Πληροφορίες: Τηλ.: 210523 2097 / Τιμές εισιτηρίων: 15 ευρώ κανονικό, 12 φοιτητικό, 10 ανέργων, άνω των 65. Υπάρχει και η δυνατότητα ομαδικών εισιτηρίων (10 άτομα) στην τιμή των 10 ευρώ Ηλεκτρονική προπώληση: Viva.gr.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις