Ένα σκάνδαλο κακοποίησης παιδιών ανεβαίνει στην Ορχήστρα της Επιδαύρου

Ο Τιάγκο Ροντρίγκες, κορυφαίος σκηνοθέτης, διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν και πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου ΙΙ της Λισαβόνας, συνεργάζεται για πρώτη φορά με την Κομεντί Φρανσέζ -δεν είναι η πρώτη φορά που ο ιστορικός θίασος “κατεβαίνει” στην Επίδαυρο. Το 2019 είχαμε δει την εξαιρετική παράσταση “Ηλέκτρα / Ορέστης” σε σκηνοθεσία Ίβο βαν Χόβε- και θα παρουσιάσει στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου το ολοκαίνουριο έργο του “Hecuba, not Hecuba, που είναι εμπνευσμένο από την τραγωδία της Εκάβης. 

«Η Εκάβη του Ευριπίδη είναι το καταλληλότερο έργο για να μιλήσει κανείς για την κακοποίηση των ευάλωτων ομάδων», είπε χαρακτηριστικά ο Τιάγκο Ροντρίγκες σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε την Τετάρτη (24/7) στη Γαλλική Πρεσβεία. Εκεί, εξέφρασε τη μεγάλη του χαρά για το ανέβασμα του έργου του στην Επίδαυρο και τόνισε ότι θεωρεί συμβολικό το γεγονός πως το εναρκτήριο βήμα της παγκόσμιας περιοδείας του γίνεται στο εμβληματικό αργολικό θέατρο.

Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, Κατερίνα Ευαγγελάτου, αναφέρθηκε στη σημασία που έχει ο τολμηρός διάλογος που ανοίγει με την αρχαία κληρονομιά η παράσταση “Hecuba, not Hecuba“. Κι αυτό γιατί ανοίγει ένα νέο παράθυρο, μια συζήτηση για τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα.

Με αφορμή ένα πραγματικό σκάνδαλο κακοποίησης παιδιών

Στην παράσταση αυτή ο Τιάγκο Ροντρίγκες καταπιάνεται με την ιστορία της Εκάβης. Και όπως γίνεται πάντα στο χαρακτηριστικό του ιδίωμα, συμπλέκει το δράμα ενός αρχαίου με αυτό ενός σύγχρονου ήρωα στον ίδιο διαχρονικό καμβά: η κατά Ροντρίγκες Εκάβη είναι παράλληλα η Τρωαδίτισσα βασίλισσα του μύθου, όσο και μια γυναίκα σημερινή, ηθοποιός και μητέρα.

Πηγή έμπνευσής του στάθηκε ένα πραγματικό σκάνδαλο κακοποίησης παιδιών που συνέβη στην Ελβετία και δημιούργησε μια παράσταση ανατρεπτική που συνδυάζει την αρχαία τραγωδία με το σύγχρονο δράμα, την καθημερινότητα με τον μύθο, τον αγώνα της Νάντιας, μιας σημερινής γυναίκας, ηθοποιού και μητέρας με το πένθος της Εκάβης.

«Κλέβω από την αρχαία τραγωδία αυτό που χρειάζομαι για να μιλήσω για όσα με απασχολούν» είπε χαρακτηριστικά. Σε έναν κόσμο όπου η έλλειψη δικαιοσύνης συνεχίζει να προβληματίζει, η φωνή του Ροντρίγκες ενώνεται με τη φωνή του Ευριπίδη για να υπερασπιστεί το δίκαιο του αδυνάμου, να προβάλει τη δύναμη της μητρότητας, να φωτίσει «την ανθρώπινη πλευρά της δικαιοσύνης».

Καθ’ όλη τη διάρκεια των προβών, παρά το ότι πρόκειται για μια νέα δημιουργία και όχι για διασκευή της Εκάβης, «ο Ευριπίδης μας συνόδευε, μας ψιθύριζε στο αυτί», είπε ο Ροντρίγκες. Γιατί «η αρχαία τραγωδία μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε τον πόνο μας, μπορεί να μας δείξει τον τρόπο να διεκδικήσουμε δικαιοσύνη». «Για αυτό άλλωστε μιλά και ο Ευριπίδης, για μια βασίλισσα, μια μητέρα που εξαιτίας του πολέμου έχασε τα πάντα και σε μια ευάλωτη στιγμή της ζητά δικαιοσύνη».

Τιάγκο Ροντρίγκες: “Θέατρο εξ ορισμού σημαίνει μια προσπάθεια για να ξαναγραφτούν τα πράγματα”

Σε συζήτηση που είχαμε μαζί με τον Ροντρίγκες στο Παρίσι, όταν ακόμη η παράσταση βρισκόταν στο τελικό στάδιο των προβών, μας είχε πει χαρακτηστικά “λυπάμαι, αλλά στην Επίδαυρο δεν πρόκειται να παρουσιάσουμε την ελληνική τραγωδία Εκάβη. Είναι η Εκάβη, αλλά όχι η Εκάβη. Δηλαδή δεν είναι η Εκάβη του Ευριπίδη.

Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους επέλεξα τον τίτλο “Hecuba, not Hecuba” είναι ακριβως το γεγονός ότι παίζουμε στην Επίδαυρο. Υπάρχει ο Ευριπίδης μέσα στο έργο, αλλά ξεφεύγουμε και από αυτόν. Και μου αρέσει που το έργο αυτό ακροβατεί, βρίσκεται στο σύνορο, γιατί αυτός είναι και ο τόπος του θεάτρου. Ο Ευριπίδης ήταν επίσης στο μεταίχμιο. Δεν έκανε τραγωδία όπως ο Σοφοκλής ή ο Αισχύλος. Εφηύρε το ύφος του”.

Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης τόνισε στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου πως κατά τη γνώμη του «είναι σημαντικό να διατηρηθεί η αρχαία κληρονομιά, ώστε να μπορεί να ερμηνευτεί με διαφορετικούς τρόπους, διότι το ίδιο το παρόν απαιτεί από εμάς να έχουμε έναν βαθμό ελευθερίας». Και στη συνέχεια πρόσθεσε πως αγαπά με πάθος τον Σοφοκλή, τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη, όμως δεν τους αγαπά όντας υποταγμένος σε αυτούς.

Συμπλήρωσε, τέλος, ότι ο ίδιος έχει ανάγκη να κάνει θέατρο, γεγονός που τον επιφορτίζει με την ευθύνη «να κάνει θόρυβο» με την ιστορία που θέλει να αφηγηθεί, τοποθετώντας πάντα τον ηθοποιό στο κέντρο του έργου.

Οι ηθοποιοί και το στοίχημα της Επιδαύρου

Στο ταξίδι μας στο Παρίσι τον Ιούνιο, είχαμε κάνει μία μεγάλη συζήτηση με την Elsa Lepoivre και τον Loic Corbery – πρωταγωνιστές της Εκάβης που έχουν την εμπειρία της Επιδαύρου, καθώς είχαν πρωταγωνιστήσει στην παράσταση “Ορέστης/Ηλέκτρα” του Ίβο Βαν Χόβε στην αργολική ορχήστρα.

Σε αυτήν μας εξήγησαν πώς όλη η υποκριτική ομάδα κάθισε γύρω από ένα τραπέζι και στις αναγνώσεις τους συνεισέφερε ο καθένας το δικό του κομμάτι. Μάλιστα μας αποκάλυψαν πως δούλεψαν ολόκληρες εβδομάδες πάνω σε τέσσερις μεταφράσεις.

Ο Ροντρίγκες τούς έθεσε μια μεγάλη ερώτηση στην αρχή. “Ποιο μέρος του Ευριπίδη θα παρέμενε στη δικιά τους Εκάβη; Στην αρχή, αναρωτιόταν για το αν θα άφηνε μέσα στην παράσταση να ακουστεί ολόκληρο το αρχαίο κείμενο του. Και κάποια στιγμή προέκυψε το ερώτημα: πώς μπορούμε να ρίξουμε περισσότερο φως στο έργο; Θα κάναμε ένα απλό ανέβασμα της Εκάβης ή πάνω στην τραγωδία θα καθρεφτιζόταν μία άλλη διαφορετική ιστορία;” ανέφεραν, ενώ εξέφρασαν το θαυμασμό τους για τον Πορτογάλο σκηνοθέτη λέγοντας “είναι ένας πραγματικός συγγραφέας και ένας πραγματικός θεατρικός δημιουργός. Και αυτή είναι η δική του παράσταση”.

Ο Loic Corbery μιλά για το στοίχημα της Επιδαύρου. “Το ξέρουμε πως το κοινό σε κάθε χώρο είναι διαφορετικό. Το στοίχημα για εμάς είναι να ανακαλύψουμε σε κάθε μέρος τον σωστό τρόπο, ώστε να χαρίσουμε μία όμορφη εμπειρία στο κοινό. Δεν έχουμε άγχος για το αν θα ακουστούν οι φωνές μας”.

H Elsa Lepoivre προσθέτει πως “στην Επίδαυρο, η πρόκληση είναι να έρθει το κοινό σε εμάς, αυτή η τεράστια κλίμακα θεατών να έρθει σε εμάς για να τους πούμε την ιστορία μας”.

Ο Corbery θυμάται μόνο ωραία πράγματα από την Επίδαυρο. “Ήταν τρομερό. Ήμουν στον ανοιχτό χώρο είχα απευθείας σύνδεση με τον ουρανό και τους Θεούς. Και γύρω μου ήταν χιλιάδες άνθρωποι που τους αφηγούμασταν στη δική μας γλώσσα τη δική τους ιστορία. Αυτό ήταν απίστευτο”.

Οι πρόβες, οι ρόλοι, η δικαιοσύνη και η αυτοδικία

H Lepoivre που θα υποδυθεί τον διπλό ρόλο της Εκάβης και της Νάντιας σημειώνει πως “η διαδικασία αυτή των προβών είναι μία πολύ όμορφη ανοιχτή διαδικασία όπου ο ένας ρόλος μπαίνει μέσα στον άλλο σε έναν πολύ αναστοχαστικό διάλογο. Δουλεύουμε πολύ στις αποχρώσεις των δύο χαρακτήρων, με τις προσωπικές αποσκευές τους και χτίζουμε κάτι πολύ όμορφο. Τώρα ανακαλύπτω εις βάθος τον ρόλο μου. Ουσιαστικά αποτελεί την ενσάρκωση του πόνου, οι δύο γυναίκες αυτές υποφέρουν. Έχουν περάσει πολλά και από την παθητικότητα ή την καρτερικότητα μεταβαίνουν από ένα σημείο και μετά στη δράση. Και η Εκάβη και η Νάντια μεταμορφώνονται σε μία δυναμική γυναίκα που λέει “όχι, αυτό δε θα το ανεχτώ. Δε θα το αφήσω να συμβεί”.

“Ο πόλεμος της Τροίας ήταν ένας πόλεμος ανδρών. Και η αντίδραση αυτή της Εκάβης είναι μία απάντηση στον κόσμο αυτόν των ανδρών και της πατριαρχίας” προσθέτει ο Corbery.

Αναφορικά με την απονομή δικαιοσύνης στο έργο, οι δύο ηθοποιοί μοιράστηκαν τις σκέψεις τους. “Η δικαιοσύνη σήμερα δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε όλα τα δεινά. Και ναι, μερικές φορές η εκδίκηση μοιάζει με τέρας. Η Εκάβη, ενώ ήταν μία βασίλισσα που υπάκουε σε όλους τους κανόνες δικαίου, από ένα σημείο και μετά γίνεται η σκύλα, αυτή που θα πάρει εκδίκηση με τρόπο τρομακτικό.

Γιατί η δικαιοσύνη δεν μπορεί ούτε λύση να δώσει ούτε να ανακουφίσει τον πόνο της. Και αυτό πάντα παραμένει ένα ερώτημα. Είναι η δικαιοσύνη ανακουφιστική; Ακούμε συχνά γυναίκες να λένε, πως αν κάποιος σκοτώσει το παιδί τους, θα σκοτώσουν τον δολοφόνο. Παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους δηλαδή και πιστεύουν πως απονέμουν δικαιοσύνη. Τι είναι λοιπόν η δικαιοσύνη; Από πού την παίρνουμε; Τι μπορούμε να κάνουμε;”