Ένας καθηγητής πανεπιστημίου, μια νεαρή φοιτήτρια και η γκρίζα ζώνη της σεξουαλικής παρενόχλησης

Η Ολεάννα, ένα από τα πιο προκλητικά κείμενα του βραβευμένου με Πούλιτζερ Αμερικανού συγγραφέα Ντέιβιντ Μάμετ, παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά στο Μικρό Άνεσις σε σκηνοθεσία του Φίλιππου Σοφιανου με τον ίδιο και την πρωτοεμφανιζόμενη Δένια Μιμερίνη.

Γραμμένο ένα χρόνο μετά την πρώτη δίκη στις ΗΠΑ για σεξουαλική παρενόχληση – παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Μάιο του 1992 στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης με τον θίασο Back Bay Theater. Το 1993 ανέβηκε με εξαιρετική επιτυχία στο Royal Court Theatre σε σκηνοθεσία του βραβευμένου με Νομπέλ, Χάρολντ Πίντερ. Το 1994 o ίδιος ο Μάμετ μετέφερε το έργο του και στον κινηματογράφο με τον ομώνυμο τίτλο, και παρά το γεγονός ότι προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις τόσο από τις φεμινιστικές οργανώσεις όσο και από τους πανεπιστημιακούς κύκλους – για τελείως διαφορετικούς λόγους – εξακολουθεί να παίζεται συνεχώς και να προβληματίζει.

Στην Ολεάννα, οι ήρωες του, ένας καθηγητής πανεπιστημίου και μια νεαρή φοιτήτρια, εμπλέκονται σ’ ένα παιχνίδι βαθιάς αντιπαράθεσης που καθιστά αδύνατη την όποια επικοινωνία μεταξύ τους, αφού η ανάγκη τους για εξουσία και ασφάλεια κυριαρχεί πάνω απ’ όλα. Αφορμή γι αυτό το λεκτικό παιχνίδι εξουσίας που θα οδηγήσει σε παρερμηνείες, το γραπτό της φοιτήτριας Κάρολ και η πρόταση του καθηγητή Τζων για αναβαθμολόγηση μετά από ιδιαίτερες συναντήσεις έξω από το δεδομένο πλαίσιο κανόνων του φαινομενικά δημοκρατικού πανεπιστημίου. Ο καθηγητής απαξιώνει τη φοιτήτρια του, αμφισβητώντας τα εργαλεία που παρέχει η εκπαίδευση και εκείνη αμφισβητώντας τα προνόμια του θα τον καταγγείλει για παρενόχληση.

Η γοητεία του Μάμετ

“Αυτό που με γοητεύει στο έργο αυτό βρίσκεται σε κάθε γραμμή του κειμένου. Σε κάθε ατάκα του, που φαινομενικά είναι ασήμαντη και τετριμμένη, ανακαλύπτεις μετά από δύο ή περισσότερες σελίδες ότι είναι αριστοτεχνικά τοποθετημένη. Άλλωστε αυτός είναι ο Μάμετ. Υστερα, είναι η χρήση της παύσης. Δυναμιτίζει την σκηνή ολόκληρη. Κόβει την ανάσα του κοινού. Η ισορροπία των ρόλων είναι ένα άλλο μεγάλο προσόν της γραφής του Μάμετ. Ενας ηθοποιός μπορεί να γίνει καλύτερος παίζοντας (σωστά) ένα κείμενό του», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Φίλιππος Σοφιανός στο NEWS 24/7, ενώ η Δένια Μιμερίνη προσθέτει “με γοητεύει αφενός η ιδέα τού να μπορέσω μέσω της τέχνης μου να πάρω θέση και να “μιλήσω” για ένα φλέγον ζήτημα που πλέον είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, δυστυχώς. Αφετέρου, η πρόκληση του να αναμετρηθείς με ένα κείμενο τέτοιου βεληνεκούς και ένα ρόλο όπως αυτός της Κάρολ είναι τεράστια και με διεγείρει εξαιρετικά. Με γοητεύει η έρευνα που πρέπει να γίνει, η πορεία που έχω να διαγράψω, τα ακανθώδη σημεία τα οποία χρειάζονται επιμελή φροντίδα, όλα αυτά τα βλέπω ως υποκριτική πρόκληση και όχι ως δυσκολία και αυτό είναι ευτύχημα!”

Η σκιαγράφηση των ηρώων

Ο Φίλιππος Σοφαινός λέει για τον ήρωα που υποδύεται: “Ενας καθηγητής Πανεπιστημίου. Νάρκισσος, φιλόδοξος, αιρετικός και ταυτόχρονα κατεστημένος. Τα πιστεύω του, δεν στερούνται βάσης…Πιστεύει ότι είναι άτρωτος χωρίς να είναι… Δεν έχει επίθετο, μόνο όνομα. Ενα κοινό όνομα John. Δεν νομίζω ότι είναι τυχαίο. Εκει τον τοποθετεί ο συγγραφέας. Στους πολλούς. Η προσφώνηση από την φοιτήτριά του σε ολόκληρο το έργο είναι “κύριε Καθηγητά”. Έ

νας τέτοιος χαρακτήρας δεν έχει ιδέα του τι σημαίνει προσβολή προσωπικότητας ενός άλλου ανθρώπου. Δεν έχει επίγνωση. Αντίθετα μπορεί να τη θεωρεί και “εργαλείο” διδασκαλίας και μάθησης. Για εναν τέτοιο χαρακτήρα, ένα λεκτικό ή και πραγματικό χάδι δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Είναι απλώς τρόπος του λέγειν, τρόπος του εκφράζεσθαι. Αυτός είναι ο τρόπος της κυριαρχίας του εξουσιαστή επί του εξουσιαζόμενου…..
Τι γίνεται όμως όταν το εξουσιαζόμενο θύμα βγει στη φόρα; Απο δω και πέρα αναλαμβάνει ο Μάμετ και αρχίζει η παράσταση της Ολεάννα”.

Εκείνος λέει, ότι ήταν απλώς ένα μάθημα. Εκείνη, σεξουαλική παρενόχληση.
Όποιον και να πιστέψετε, θα κάνετε λάθος. Ντέιβιντ Μάμετ

Η Δένια Μιμερίνη αναφέρει για τον δικό της ρόλο: “Η Κάρολ είναι μία φοιτήτρια, στο γραφείο του καθηγητή της, λόγω των κακών της επιδόσεων. Είναι ένα νεαρό κορίτσι, με ενθουσιασμό που μέσα σε τρεις μόλις πράξεις “ενηλικιώνεται”, γίνεται γυναίκα, γίνεται μάζα, και διατρέχει πολλές φορές και τα δύο άκρα του δίπολου θύμα – θύτης. Σε ένα τραπέζι που όλα είναι υπό αμφισβήτηση θα την δούμε να κάθεται και στις δύο πλευρές. Προσωπικά θεωρώ πως είναι από τους πιο πολυδιάστατους ρόλους, με πολύ ευρύ βέλος ρόλου και ραγδαία μετατόπιση. Με την καθοδήγηση και του κ. Σοφιανού, η δική μου Κάρολ ψάχνει αρχικά την αλήθεια της.

Ποιος ορίζει όμως την αλήθεια; Για να μπορέσω να γίνω η Κάρολ, έπρεπε πρώτα να κατανοήσω τον τρόπο σκέψης της, τη δική της ψυχοσύνθεση και όχι αυτή της Δένιας, που συμφωνεί ή διαφωνεί. Τα “θέλω” της ηρωίδας αυτής είναι και δικοί μου αρμοί για να οδηγηθούμε στο τελικό συμβάν.

Το δύσκολο κομμάτι σαφώς είναι αυτό που μεσολαβεί μεταξύ των αρμών, το πως μπορεί να προκύψει μια συμπάθεια, μια παρεξήγηση , μια μεταστροφή. Σίγουρα και το ίδιο το κείμενο δίνει απλόχερα σε μεγάλο βαθμό τα πατήματα, αλλά από εκεί και πέρα έγκειται σε έρευνα, δουλειά του ηθοποιού και πολλές, πολλές δοκιμές”.

Η σκηνοθετική ματιά τον καιρό του #Metoo

Ο Φίλιππος Σοφιανός αναφέρει: ”Το έργο είναι τραγικά επίκαιρο. Οχι όμως από την ίδια οπτική γωνία. Η έξαρση του metoo – απόλυτα δικαιολογημένη – απο τη στιγμή που αρθρώθηκε η πρώτη δημόσια καταγγελία, δεν υπήρξε όμως ο ικανός χρόνος ουτε ισως τα πλήρη στοιχεία για μια πιό εμπεριστατωμένη προσέγγιση του όλου ζητήματος.

Δηλαδή: έγινε εκτεταμένη συζήτηση για τα θύματα, για τα παθήματά τους, τη φρίκη τους, και με συνοπτικές – σε πρώτο χρόνο – διαδικασίες οι θύτες οδηγήθηκαν στην κοινωνική απαξίωση ή στο εδώλιο του κατηγορουμένου ανάλογα βέβαια με το βάρος των κατηγοριών…. Και φτάνουμε στα δύσκολα… Πώς να ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΕΙ η σεξουαλική παρενόχληση, όταν κάθε εργασιακός χώρος διέπεται από διαφορετικούς κωδικες δεοντολογίας; Ο σεξισμός έχει πολλές εκφάνσεις και τρόπους. Είναι διαταξικός; Ισως!

Ο συγγραφέας και κατά συνέπεια η σκηνοθεσία που έκανε τα πάντα για να μην προδώσει το πνεύμα του, εστιάζει στην μεγάλη συζήτηση που πρέπει να ανοίξει, με θέμα την ΜΕΤΕΝΕΡΓΕΙΑ μιας καταγγελίας που άπτεται κάθε μορφής παρενόχλησης ή ακόμα και συστηματικής και ηθελημένης προσβολής της προσωπικότητας του ΑΛΛΟΥ…»

Οι γκρι αποχρώσεις στις σχέσεις εξουσίας;

Η Δένια Μιμερίνη αναφέρεται στις γκρι αποχρώσεις των σχέσεων λέγοντας πως “Η βεντάλια των γκρι αποχρώσεων είναι εξαιρετικά ανοιχτή και εξαιρετικά μεγάλη, τόσο που εύκολα κάποιος βρίσκεται στο λευκό ή στο μαύρο χωρίς να το καταλάβει. Τα όρια ήταν -και όπως φαίνεται θα είναι – ρευστά και το χειρότερο είναι πως συγχέουμε έννοιες όπως ιεραρχία, εξουσία, συγκεντρωτισμός. Το ένα, ούτε είναι συνώνυμο του άλλου, ούτε το προαπαιτεί , ούτε προκύπτει ως αποτέλεσμα. Και αυτές είναι μόλις τρεις έννοιες! Μοιάζει οι άνθρωποι να έχουμε μια έμφυτη ροπή προς την κατάχρηση και αυτό είναι λυπηρό. Είτε μιλάμε για έναν καθηγητή, είτε μια φοιτήτρια, είτε για ένα σύζυγο και μία σύζυγο, είτε για έναν πολιτικό και έναν πολίτη, μοιάζει λες και πλέον είναι αυτοσκοπός να ξεπεραστούν τα όρια, ένας μόνιμος αγώνας εις βάρος του άλλου να φανώ εγώ ισχυρός.

Ως νέα γυναίκα στις μέρες μας, φαντάζομαι θα έπρεπε να αισθάνομαι όπως οποιοσδήποτε νέος άνθρωπος, άνδρας ή γυναίκα. Δεν καταλαβαίνω αυτούς τους διαχωρισμούς επειδή θεωρώ αδιανόητο πως εν έτει 2022 χρειάζεται να υπερασπιζόμαστε τη φύση μας σε πράγματα αυτονόητα. Συγκλονισμένη, λυπημένη και έξαλλη, μάλλον κάπως έτσι αισθάνομαι η αλήθεια είναι, ως νέα γυναίκα με την παρούσα επικαιρότητα. Δικαιωμένη δεν αισθάνομαι , αλλά αισθάνομαι δυνατή και ελπίζω όπως και οι υπόλοιπες γυναίκες να αισθανόμαστε, “έτοιμες να δικαιωθούμε”.

Συντελεστές

Μετάφραση: Γεωργία Ζάχου/Σκηνοθεσία – φωτισμοί – μουσική επιμέλεια: Φίλιππος Σοφιανός/Σκηνικά – κοστούμια: Χριστίνα Κωστέα/Βοηθός σκηνοθέτης: Γιάννης Τσουρουνάκης/Φωτογραφίες promo: Γιώργος Καλφομανώλης/Artwork: Άρης Σομπότης/Διανομή: Φίλιππος Σοφιανός – Τζων, Δένια Μιμερίνη – Κάρολ

Info

Παράλληλα με τις παραστάσεις της Αθήνας, θα πραγματοποιήσει μικρή περιοδεία σε επιλεγμένες πόλεις στην περιφέρεια.

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: ΜΙΚΡΟ ΑΝΕΣΙΣ /Κάθε Δευτέρα & Τρίτη ώρα 21:00/ Διάρκεια παράστασης: 80 λεπτά/Τιμές εισιτηρίων: Γενική είσοδος: €17, Μειωμένο: €12 [φοιτητές, άνεργοι, 65+ ],Προπώληση: €15, Ατέλειες ηθοποιών και σπουδαστών Δραματικών Σχολών δεκτές

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις