Έρχεται μια νέα γενιά ανθρώπων που θέλουν να μιλήσουν – Ας τους ακούσουμε

Με οδηγό τη διάσημη φράση του Βάλτερ Μπένγιαμιν, “Κάθε μνημείο πολιτισμού είναι και ένα τεκμήριο βαρβαρότητας,” η Ζωή Χατζηαντωνίου σκηνοθετεί τη “Μέρα της Φούστας”, βασισμένη στο ομότιτλο έργο του Ζ.Π. Λίλιενφελντ.

Η ιστορία ξεκινά από την απόγνωση μιας γυναίκας που βρίσκεται στο χείλος της απώλειας της πίστης της στον Άνθρωπο, την Ελευθερία, τη δύναμη του Λόγου και της Τέχνης. Μέσα από αυτή τη σκοτεινή διαδρομή, το έργο εξερευνά τους ακρογωνιαίους λίθους της ευρωπαϊκής κουλτούρας, όπως η Δημοκρατία και η Χαρά, έννοιες που κληροδοτήθηκαν από την ελληνική αρχαιότητα, αλλά σήμερα δοκιμάζονται και φθείρονται.

Σε ένα από τα ωραιότερα θέατρα της Αθήνας, στην Άσπρη Αίθουσα του Θεάτρου ΔΙΠΥΛΟΝ που ανοίγει ξανά τις πόρτες της μετά από εννέα χρόνια, η Θεοδώρα Τζήμου, στον ρόλο της καθηγήτριας οδηγεί, και οδηγείται από, μια ομάδα νέων και ταλαντούχων ηθοποιών.

Η υπόθεση του έργου

Η Σόνια, καθηγήτρια λογοτεχνίας σε ένα δημόσιο λύκειο με παραβατικούς μαθητές, στοχοποιείται γιατί δε συμμορφώνεται με τις υποδείξεις του Διευθυντή προς τις καθηγήτριες και τις μαθήτριες να μην προσέρχονται στο σχολείο φορώντας φούστα. Ένα πρωί κατά τη διάρκεια του μαθήματος ένα τυχαίο συμβάν θέτει σε κίνηση μια χιονοστιβάδα απρόβλεπτων εξελίξεων.

Η Σόνια, σε κατάσταση ακραίας σύγχυσης – ή ακραίας διαύγειας του μυαλού, κρατά ομήρους τους μαθητές της τάξης και τους κάνει μάθημα θεάτρου διά της βίας. Η κατάσταση ξεφεύγει από τον έλεγχό της καταλήγοντας σε ένα μεταδραματικό φινάλε.

Μία παράσταση είναι αφιερωμένη στην Αχού Νταριέι

Η μέρα της φούστας στις Κάτω Χώρες είναι η πρώτη ηλιόλουστη μέρα του χρόνου, η μέρα που όλες και όλοι μπορούν να βγουν έξω φορώντας φούστα. Η παράσταση είναι αφιερωμένη στην Αχού Νταριέι, την 30χρονη Ιρανή φοιτήτρια που έγινε σύμβολο αντίστασης κατά του καθεστώτος της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, όταν, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την παρενόχληση που υπέστη λόγω μη χρήσης χιτζάμπ, έβγαλε τα ρούχα της και περπάτησε με τα εσώρουχά της στους εξωτερικούς χώρους του Πανεπιστημίου Αζάντ της Τεχεράνης.

Εμείς ρωτήσαμε τα “παιδιά” της παράστασης πώς αισθάνονται απέναντι σε αυτό που συνέβη εν έτει 2024 στην κοπέλα αυτή. Και ποιο πιστεύουν ότι είναι το μέλλον για παραστάσεις που αγγίζουν τόσο καίρια κοινωνικά ζητήματα παίρνοντας πολιτική θέση;

Νατάσα Βλυσίδου

“Φτάνοντας εν έτει 2024 να διαπραγματευόμαστε διαρκώς τα όρια της ανθρώπινης ελευθερίας, του καθολικού σεβασμού και της αυτοδιάθεσης πρέπει να αναλογιστούμε τι έχει πάει λάθος. Άλλη μία γυναίκα γίνεται «σύμβολο» γιατί αντιστέκεται να «συμμορφωθεί» σε κανόνες που της έχουν επιβληθεί. Διεκδικεί σιωπηλά μεν, ηχηρά δε το δικαίωμά της στην ελευθερία της επιλογής.

Δύο χρόνια πριν ήταν η Mahsa Amini της οποίας η πράξη αντίστασης συνάντησε τον θάνατο. Τώρα η Ahoo… Αύριο ποια; Σίγουρα έχουμε πολύ δρόμο ακόμη. Φωνές και πράξεις διαμαρτυρίας ευτυχώς υπάρχουν και θα υπάρχουν από ανθρώπους που διακρίνουν και βιώνουν τη βία της εξουσίας όποια και αν είναι η πηγή της. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές γίνονται θύματα, φιμώνονται ή και κατηγορούνται. Το ζητούμενο είναι οι πράξεις τους να αφυπνίζουν και να ενεργοποιούν, η δράση δηλαδή να γεννά αντίδραση.

Τη γέννηση της αντίδρασης μέσα από τη δράση την συναντάμε με σάρκα και οστά σε μια θεατρική σκηνή. Δεν νομίζω ότι υφίσταται θέατρο χωρίς πολιτική θέση ή τουλάχιστον για μένα δεν μπορεί να υπάρξει. Είτε αυτό θίγει αμιγώς κοινωνικά ζητήματα είτε αφορά την ανθρώπινη ύπαρξη εν γένει, τον τρόπο δηλαδή που υπάρχουμε ως έλλογα όντα σε οργανωμένο κοινωνικό πλαίσιο.

Τόσο στην θεατρική πράξη όσο και στη ζωή καλούμαστε διαρκώς να επιλέξουμε ανάμεσα σε κάτι. Το δικαίωμα – υποχρέωση στην επιλογή είναι και αυτό που συγκροτεί την ταυτότητά μας. Είμαστε πολιτικά όντα ακριβώς γιατί έχουμε το δικαίωμα της επιλογής, δυστυχώς όχι καθολικά όπως προανέφερα. Δεν νομίζω ότι μπορεί το θέατρο να σταθεί απλώς ως ένα είδος ψυχαγωγίας.

Το θέατρο λειτουργεί αλληλεξαρτώμενα με την κοινωνία, ως αγωγός, φορέας και ρυθμιστής της. Συνεπώς, δεν μπορώ να προβλέψω ποιο θα είναι το μέλλον του θεάτρου, μπορώ όμως να ελπίσω ότι θα συνεχίσει να αφουγκράζεται, να επαναπροσδιορίζει και να επανατοποθετεί τον άνθρωπο στο κοινωνικό σύνολο.”

Θάνος Κόνιαρης

“Αισθάνομαι βαθιά απογοήτευση για το ανθρώπινο είδος και θυμό. Αισθάνομαι πως σαν ζώο έχουμε αποτύχει, αισθάνομαι πως η πατριαρχία αντί να εξουδετερώνεται ανά τα χρόνια οξύνεται, κανονικοποιείται και κυριαρχεί σε ολόκληρο τον πλανήτη με την σιωπηλή συγκατάθεση όλων μας.

Θεωρώ πως το θέατρο παίρνει πολιτική θέση σε κοινωνικά ζητήματα από μόνο του, όπως άλλωστε έκανε από πάντα η τέχνη. Συνήθως όσο πιο καίριο το κοινωνικό ζήτημα τόσο πιο θερμό το επείγον του μοιράσματος. Η τελευταία ρανίδα ελπίδας για εμένα είναι η ανάγκη αυτή που έχουμε οι άνθρωποι να λέμε ιστορίες κι να ακούμε τέτοιες ιστορίες, να συναντάμε μέσω της τεχνης τη ζωή στο πραγματικό της μέγεθος.”

Στέργιος Μικρούτσικος

“Συχνά αναρωτιόμαστε πώς αισθανόμαστε απέναντι σε περιστατικά που συμβαίνουν εν έτει 2024. Μιλάμε για ισότητα, ενώ καθημερινά στα σπίτια των διπλανών μας μάλλον ξεχνάμε ότι γίνονται γυναικοκτονίες. Ότι η αστυνομία ειρωνεύεται γυναίκες λέγοντας πως δεν είναι το ταξί τους. Ότι για έναν άντρα είναι τόσο εύκολο να σηκώσει το χέρι του. Δεν ξέρω, εγώ μπερδεύομαι λίγο με το έτος 2024.

Η καταπίεση της γυναίκας είναι ακόμη μια πραγματικότητα, είναι κάτι που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας όσο και να θέλουμε να τα κλείσουμε. Είτε αυτό γίνεται σε μια γυναίκα στο Ιράν που αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε πού βρίσκεται είτε σε μια γυναίκα στην Ελλάδα, είτε σε μια γυναίκα στην Παλαιστίνη. Είναι καθήκον όλων μας να μην αφήνουμε την κάθε ακροδεξιά κυβέρνηση που προσπαθεί να μας πείσει ότι είναι μεμονωμένα τα περιστατικά και ότι η καταπίεση της γυναίκας είναι κάτι παρελθοντικό.

Δεν μπορώ να ξέρω ποιο είναι μέλλον για παραστάσεις που αγγίζουν τέτοια θέματα. Το μόνο που ξέρω είναι ότι έρχεται μια νέα γενιά ανθρώπων που θέλουν να μιλήσουν. Ας τους ακούσουμε.”

Βαγγέλης Παπαγιαννόπουλος

“Το ζήτημα δεν είναι προσωπικό, δεν έχει δηλαδή σημασία το πώς εγώ αισθάνομαι για το περιστατικό με την Αχού Νταριέι. Το ζήτημα είναι γιατί έγινε; τι κάνουμε; Και αυτό δεν μπορώ να το απαντήσω. Σοβαρά περιστατικά όπως αυτό όταν συμβαίνουν μας ταρακουνούν αλλά για λίγο, μετά ξεχνιούνται και δεν αλλάζει τίποτα. Δίνουμε απαντήσεις χωρίς πρώτα να έχουμε θέσει τα ερωτήματα. Προσπαθώ να δραπετεύω από την πανανθρώπινη έμφυτη τάση της λήθης με το να θέτω ερωτήματα.

Δεν πιστεύω στην «ενεργητική» παθητικότητα της ψηφιακής αλληλεγγύης, η οποία λυτρώνει απο τις τύψεις δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι κάναμε το χρέος μας, πήραμε θέση, αλλά στην πραγματικότητα δεν μας μετακινεί καθόλου, μένουμε αμετακίνητοι και κάτι τέτοιο σίγουρα δεν φέρνει λύσεις. Έτσι και με την τέχνη, δεν πιστεύω σε ένα θέατρο απαντήσεων αλλά ερωτημάτων, που συνεχώς επιχειρεί να μας φέρει αντιμέτωπους με τα οντολογικά ερωτήματα.

Το σημείο εκκίνησης είναι το ερώτημα, επιλέγω να επιστρέφω στο φαινομενικά υπεραπλουστευμένο αλλά δύσκολο ερώτημα «τι κάνουμε;» Η ίδια η ύπαρξη άλλωστε είναι μια σειρά αναπάντητων ερωτημάτων.”

Τίτος Πινακάς

“Αφιερώσαμε την παράσταση στην Αχού Νταριέι, Δεν κάναμε πολλά είναι η αλήθεια, απλώς δεν κλείσαμε τα μάτια μας. Είδα το βίντεο. Δε γνωρίζουμε κάτι για το τι έχει περάσει μετά. Αλλά είμαι σίγουρος πως δεν είναι κάτι καλό.

Το σώμα κάθε γυναίκας της ανήκει. Το να φτιάχνουν άντρες κανόνες και νόμους που λένε στις γυναίκες τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν, με το σώμα τους και στο σώμα τους, είναι μια συνθήκη που συμβαίνει σε ανατολικές και δυτικές χώρες. Υπάρχει μια σκηνή στο έργο που δίνεται μάχη για τη μαντίλα.
Αλλά είναι θέατρο που συμβαίνει στην Ελλάδα από Έλληνες. Νομίζω πως το θέμα είναι πιο περίπλοκο από μια αφιέρωση.

Η Δύση δε σταματάει να δαιμονοποιεί ισλαμικές χώρες και συνεχίζει να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Παλαιστίνη.

Εμείς είμαστε εδώ και σας γράφω από τον χαλασμένο μου καναπέ φορώντας πιτζάμες και καπνίζοντας ένα τσιγάρο. Ας κοιτάξουμε λίγο τι γίνεται γύρω μας, ποιους στηρίζουμε, με τι τρένα ταξιδεύουμε, πού στέλνουμε όπλα, πόσες γυναίκες δολοφονούνται μέρα με τη μέρα. Δεν νομίζω πως τα πράγματα πάνε καλά.”

Πάνος Χατσατριάν

“Η περίπτωση της Αχού Νταριέι και η γενναιότητά της να διαμαρτυρηθεί υπό καθεστώς τόσο σφιχτού ελέγχου είναι πραγματικά συνταρακτική.

Ο τρόπος με τον οποίο η ίδια διώκεται και η αβεβαιότητα γύρω από την τύχη της μας υπενθυμίζει την ασφυκτική καταπίεση που υφίστανται οι γυναίκες σε καθεστώτα που περιορίζουν θεμελιώδη δικαιώματα, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση του Ιράν.

Το πιο ανησυχητικό είναι ότι η καταπίεση αυτή, δυστυχώς, δεν αποτελεί έκπληξη το 2024. Για συντηρητικά θρησκευτικά καθεστώτα, η καταπίεση των γυναικών έχει κανονικοποιηθεί.

Ωστόσο, ίσως η μεγαλύτερη έκπληξη να είναι η σχετική σιωπή της διεθνούς κοινότητας απέναντι στην γενοκτονία της Παλαιστίνης, η οποία συνεχίζεται, με την παγκόσμια κοινή γνώμη να παραμένει αδρανής.

Η παράστασή μας, θίγει τέτοια κρίσιμα ζητήματα, αποτελεί και προσωπική ανάγκη για ελευθερία και αντίσταση ενάντια σε κάθε είδους καταπίεση. Προέρχομαι από μια χώρα όπου η πολιτική και κοινωνική κατάσταση είναι εξίσου δύσκολη. Κατανοώ την ανάγκη μου και των καλλιτεχνών, των ελεύθερων ανθρώπων να πάρουν θέση και να μιλήσουν.

Η τέχνη είναι ένας τρόπος αντίστασης, έκφρασης και αφύπνισης, ειδικά όταν οι κοινωνίες απειλούνται από τον ολοένα και μεγαλύτερο κίνδυνο της ακροδεξιάς και της αυταρχικότητας στη Δύση.

Το μέλλον των παραστάσεων που αγγίζουν τόσο καίρια κοινωνικά ζητήματα, παίρνοντας πολιτική θέση, εξαρτάται από το αν οι καλλιτέχνες θα συνεχίσουν να μιλούν ανοιχτά και να ρισκάρουν την ελευθερία τους για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας.”

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Σκηνοθεσία: Ζωή Χατζηαντωνίου
Σκηνογραφία: Ελίνα Λούκου
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Γιώργος Μιζήθρας
Φώτα Νίκος Βλασόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτιδας: Ντίνα Ντεμπέμπε, Ελμίνα Νέου
Φωνητική διδασκαλία: Απόστολος Κίτσος
Βοηθός ενδυματολόγου: Παναγιώτης Ρενιέρης
Βοηθός σκηνογράφου: Ελένη Ζωγράφου
Φωτογραφίες: Άλεξ Κατ
Γραφίστας: Πασχάλης Ζέρβας

Παίζουν Θεοδώρα Τζήμου στον ρόλο της Καθηγήτριας, Μαρία Αρζόγλου, Νατάσα Βλυσίδου, Βαγγέλης Παπαγιαννόπουλος, Θάνος Κόνιαρης, Στέργιος Μικρούτσικος, Τίτος Πινακάς, Γιάννης Σανιδάς, Πάνος Χατσατριάν