Γιατί η “Φωνή των Βακχών” είναι η φωνή μας

Ο ανερχόμενος συνθέτης Γιάννης Αγγελάκης σκηνοθετεί τη “Φωνή των Βακχών”, μια ιδιαίτερη παράσταση που συνδυάζει το μουσικό θέατρο με τη σύγχρονη πειραματική μουσική στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στις 18 και 19 Μαΐου 2024.

Συμμετέχει ο τενόρος Χρήστος Κεχρής και μουσικοί από το ειδικευμένο στη σύγχρονη μουσική σύνολο Ergon Εnsemble, ενώ τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Γιώργος Κουτλής.

Με τη διαρκή χρήση ακαθόριστων φωνημάτων, η παράσταση Η φωνή των Βακχών αναδεικνύει την ανθρώπινη φωνή ως ένα πρωτόλειο μέσο μη γλωσσικής επικοινωνίας δημιουργώντας μια αίσθηση αρχέγονης τελετουργίας.
Η ωμότητα στη χρήση των φωνών και των οργάνων οριοθετεί τη βία όπως αυτή ξεκλειδώνεται μέσα από το έργο του Ευριπίδη: μεταξύ Πενθέα και Διονύσου, μεταξύ των αντίθετων δυνάμεων της ανθρώπινης φύσης, μεταξύ της διατήρησης της παράδοσης και της θηριώδους επιθυμίας για το καινούριο.
Όπως οι Βάκχες αναδεικνύουν μια αέναη σύγκρουση στη βάση της ανθρώπινης ψυχής και της ιστορίας, έτσι και η παράσταση Η φωνή των Βακχών επιδιώκει να διεισδύσει στη φύση της ανθρώπινης φωνής και να αναδείξει τις ανεξερεύνητες πτυχές της.

“H φωνή των Βακχών”

“Η παράσταση είναι για τέσσερις μουσικούς: έναν τραγουδιστή και τρεις πνευστούς. Κοινός παρονομαστής είναι η φωνή τους. Εξερευνούμε τις δυνατότητες και τα χρώματα της ανθρώπινης φωνής, από τα πιο απλά και καθημερινά, όπως ομιλία, ανάσες και ψίθυροι, ως τα πιο σκοτεινά και ιδιόμορφα, όπως λαρυγγισμοί, άναρθρες κραυγές, ακαθόριστα φωνήματα και άλλους πρωτόλειους ήχους ή ακόμη και την ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική επεξεργασία της φωνής. Γίνεται, δηλαδή, εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών ήχων από επεξεργασία φωνητικών ήχων, η οποία, πολύ συχνά δημιουργεί μια περίεργη αμηχανία όταν μπερδεύεται με τις φυσικές, ανθρώπινες φωνές και τα όρια μεταξύ των δύο είναι θολά, όταν το αυτί μας δεν μπορεί να ξεχωρίσει αν παίζουν άνθρωποι ή υπολογιστές” αναφέρει στο NEWS 24/7 ο Γιάννης Αγγελάκης μιλώντας για το πώς εμπνεύστηκε το μουσικοθεατρικό αυτό έργο.

Και συνεχίζει: “η ωμότητα του ήχου, με τη χρήση των φωνών, των μουσικών οργάνων που τις μιμούνται και των ηλεκτρονικών ήχων που τις επεξεργάζονται, οριοθετεί την βία, όπως αυτή ξεκλειδώνεται μέσα από το έργο του Ευριπίδη: μεταξύ Πενθέα και Διονύσου, μεταξύ των αντίθετων δυνάμεων της ανθρώπινης φύσης, του Απολλώνιου και του Διονυσιακού, του ορθολογισμού και της βιωματικής εμπειρίας, της διατήρησης της παράδοσης και της σφοδρής επιθυμίας για το καινούριο. Επομένως, η σύνδεση με την τραγωδία του Ευριπίδη είναι συμβολική: όπως οι Βάκχες αναδεικνύουν μια αέναη σύγκρουση στη βάση της ανθρώπινης ψυχής και της ιστορίας, έτσι και η παράσταση μας επιδιώκει να διεισδύσει στη φύση της ανθρώπινης φωνής και να αναδείξει τις ανεξερεύνητες πτυχές της. Η «Φωνή των Βακχών» είναι η φωνή μας, η φωνή ενός σύγχρονου ανθρώπου, η φωνή ενός σύγχρονου κόσμου”.

“H φωνή των Βακχών”: Μία εξεζητημένη παρτιτούρα

Ο Γιώργος Κουτλής μιλά για την πρόκληση αυτής της σκηνοθεσίας λέγοντας πως “είναι ίσως η πιο ιδιαίτερη παράσταση που έχω κάνει. Όταν συναντήθηκα πρώτη φορά με τον Γιάννη Αγγελάκη, το μόνο που υπήρχε ήταν μια παρτιτούρα και μάλιστα για τη δικιά μου τουλάχιστον αντίληψη μια πολύ εξεζητημένη παρτιτούρα.

Δεν υπήρχε κάπως η μουσική να την ακούσω, ούτε κάποια συγκεκριμένη ιστορία πάνω στην οποία θα στηριζόμουν. Μιλήσαμε και μου φάνηκε τρομερά ενδιαφέρουσα η ιδέα για μια παράσταση όπου η μουσική είναι πρωταγωνιστής. Συνήθως, στις παραστάσεις που δουλεύω, η μουσική επενδύει-ενισχύει κάποια ιστορία ή κάποια νοήματα, είναι ας το πούμε κατά κάποιο τρόπο “σκλάβος” μιας δραματουργίας. Εδώ, η ιδέα ήταν να φτιάξουμε μια παράσταση για το «δράμα» του ήχου.

Απλώς, πώς σκηνοθετείται αυτό; Περάσαμε πολύ χρόνο που μου εξηγούσε τι συμβαίνει στη μουσική σύνθεση κι εγώ ουσιαστικά προσπαθούσα να το μεταφράσω αυτό σε σκηνική γλώσσα, προσπαθώντας να αντιμετωπίσω διάφορους περιορισμούς (πχ. είναι τόσο ιδιαίτερη η μουσική που οι ερμηνευτές δεν μπορούν ουσιαστικά να παίξουν χωρίς να κοιτάνε την παρτιτούρα). Όλο αυτό κάνει την σκηνοθεσία μια τεράστια πρόκληση. Όσο για τους ρόλους, νομίζω είναι τελείως ευδιάκριτοι: ηγείται ο συνθέτης και εμείς είμαστε οι συντελεστές που ο καθένας από τον τομέα του προσπαθεί να προσφέρει ό,τι μπορεί για το συνολικό όραμα.

Ένα ηχητικό τοπίο όπου η βία και η αναρχία παρατίθενται ως αντίθετοι κόσμοι

Ο Χρήστος Κεχρής μιλά για την πρόκληση της παράστασης αυτής: “Η πρόκληση είναι μεγάλη κάθε φορά που μελετάω και ερμηνεύω ένα έργο των μοντέρνων ρευμάτων της μουσικής.
Έχω μελετήσει πλήθος έργων του 20ού αιώνα, σύγχρονων σύνθετων, νέων συνθετών, πειραματικά, αβανγκάρντ και κάθε φορά βιώνω την προσπάθεια να ξεπεράσω τον εαυτό μου, να κατανοήσω τον κώδικα του συνθέτη, την πρόθεσή του, το σύμπαν που επιχειρεί να φωτίσει, να υπηρετήσω πιστά την παρτιτούρα με απόλυτη ακρίβεια και βεβαίως να συμπληρώσω τα δικά μου ερμηνευτικά υλικά. Επιπλέον, η ευθύνη της πρώτης ερμηνείας βαραίνει διπλά.

Η παρτιτούρα και η σημειογραφία του Γιάννη Αγγελάκη στη «Φωνή των Βακχών» είναι, λοιπόν, άλλη μια πρόκληση. Όμοια με τη γλώσσα ,τη φίλοσοφία και την επιστήμη για να αποδώσει κάποιος μία έννοια, μια ιδέα, χρειάζεται εργαλεία και εκφραστικά μέσα που με απλουστεύσεις δεν αποδίδονται σωστά. Η ακρίβεια στην σύγχρονη μουσική είναι για εμένα από τα βασικά ζητούμενα”.

Και συνεχίζει σκιαγραφώντας τον ρόλο του… “ο μύθος των Βακχών είναι η αφετηρία της ιδέας για τη δημιουργία του έργου. Σε αυτή τη βάση, η διαμάχη του Βάκχου και του Πενθέα, που εξιστορείται στην τραγωδία του Ευριπίδη αποτελεί την αφορμή σε επίπεδο συμβόλων και εννοιών για την δημιουργία ενός ηχητικού τοπίου όπου η βία και η αναρχία παρατίθενται ως αντίθετοι κόσμοι.

Δεν ερμηνεύω έναν υπαρκτό ή ιστορικό χαρακτήρα ούτε πρόκειται για μια αφηγηματική ή ψυχαναλυτική φόρμα. Ως μουσικός και τραγουδιστής ερμηνεύω το μέρος του τενόρου, προσπαθώντας να βγω έξω από το πλαίσιο της δομημένης μουσικής με τον ίδιο τρόπο που η οι ήχοι της γλώσσας παλεύουν να αποδεσμευτούν από τις έννοιες των λέξεων. Το έργο εμπνέεται από το μύθο για να δημιουργήσει έναν ηχητικό πειραματισμό, έναν αρχέγονο προβληματισμό με όχημα τη φωνή για μια προ-γλωσσική και μετά-γλωσσική εξερεύνηση”.