Η “Αντιγόνη” της Μαρίας Πρωτόπαππα “είναι” το πεδίο μάχης στην Ουκρανία σήμερα

Η σκηνή του Υπογείου του Θέατρου Τέχνης μάς “υποδέχεται” ολόλευκη με καρέκλες γυρισμένες προς την “πλατεία”. Μπροστά τους κείτονται τα πτώματα επτά μικρών παιδιών μέσα σε πλαστικές σακούλες, ευθεία αναφορά στους “Επτά Επί Θήβας” και στον πόλεμο των δύο αδελφών, του Ετεοκλή και του Πολυνείκη, που στάθηκαν αντιμέτωποι και σκοτώθηκαν από χέρι αυτάδελφον. Και τι τραγική ειρωνεία. Αυτή ακριβώς είναι η ατμοσφαιρα των ημερών μας, καθώς ζούμε υπό το βάρος της σκιάς ενός νέου πολέμου δύο γειτονικών χωρών που φέρνει αντιμέτωπους ακόμη και συγγενείς, που χωρίζει σε στρατόπεδα ακόμη και οικογένειες.

Οι ηθοποιοί (Χρήστος Στέργιογλου, Γιάννης Τσορτέκης, Κίττυ Παϊταζόγλου, Αντριάνα Ανδρέοβιτς, Δημήτρης Μαμιός, Δημήτρης Μαργαρίτης, Ηλέκτρα Μπαρούτα, Μαρία Πρωτόπαππα) μπαίνουν στη σκηνή και κάθονται αντικριστά στο κοινό. Είναι οι οκτώ ηθοποιοί που θα επιχειρήσουν να “ανεβάσουν” την “Αντιγόνη” του Ανούιγ. Η Μαρία Πρωτόπαππα κάθεται τελευταία, δίπλα στην Αντιγόνη (Κίττυ Παϊταζόγλου) φορώντας γυαλιά πρεσβυωπίας και κρατώντας στο χέρι της έναν πάκο με σημειώσεις. Ο Νίκος Στέργιογλου είναι ο μοναδικός ηθοποιός που είναι ντυμένος στα λευκά. Οι υπόλοιποι ήρωες, σκουρόχρωμα ντυμένοι, κοιτούν κατάματα το κοινό και παίρνουν διαδοχικά τον λόγο σε μία μία in your face διαλεκτική, υπακούοντας στις υποδείξεις της Μαρίας Πρωτόπαππα που επωμίζεται τον διπλό ρόλο της τροφού και της σκηνοθέτιδος. Και κάπως έτσι, με την τεχνική του θεάτρου μέσα στο θέατρο, διαδραματίζεται μπροστά μας η τραγωδία.

“Εγώ είμαι εδώ για να πω όχι”

Η υπόθεση του έργου γνωστή. Η Αντιγόνη αθέτησε τις εντολές του Κρέοντα και έθαψε τον αδελφό της Πολυνείκη -που θεωρήθηκε εχθρός της πατρίδας- με όλες τις νεκρικές τιμές και τώρα δε ζητά συγγνώμη και δε μετανιώνει. Αντιστέκεται σθεναρά στον Κρέοντα, ξεκαθαρίζοντάς του πως “εγώ είμαι εδώ για να πω όχι”. Ο διάλογός τους είναι έντονος, γεμάτος επιχειρήματα. Ο Κρέων την αντιμετωπίζει σαν κοριτσάκι, την αποκαλεί μικρή μαϊμού και τη διατάζει “να πάει το δωμάτιό της και να το βουλώσει”. Της δηλώνει απερίφραστα πως “η Θήβα χρειάζεται εσένα, όχι τον θάνατό σου. Κοίτα να κάνεις ένα γερό παιδί στον Αίμονα”. Κάθε του προσπάθεια να την μεταπείσει πέφτει στο κενό. “Τι είδους μικρότητες πρέπει να κάνω για να αποκτήσω ένα κουρελάκι ευτυχίας;” αναρωτιέται η ηρωίδα αντιστεκόμενη.

Ο Ζαν Ανούιγ γράφει ένα πολύ σκοτεινό έργο “πατώντας” πάνω στη Σοφόκλεια τραγωδία. Τη μεταφέρει στη γερμανική εποχή, σαν έναν εμφύλιο πόλεμο. Αδελφός εναντίον αδελφού, θείος εναντίον ανιψιάς, πατέρας εναντίου γιου. Καλεί τους θεατές να σκεφτούν πάνω στο νόηµα της ζωής και να αρνηθούν κάθε µορφή συµβιβασµού. Τους καλεί να αντισταθούν στον παραλογισμό της εξουσίας και να συγκρουστούν μαζί της, αμφιταλαντευόμενοι ανάμεσα στο καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο. H Αντιγόνη αντι-μιλά στον Κρέοντα και αυτή η δύναμη της εκφοράς των λέξεών της παντοιοτρόπως (στην παράσταση χρησιμοποιείται έντονα η νοηματική) είναι η βασική διεκδίκηση αυτής της εκ βαθέων ανάγνωσης. Πώς άραγε μπορούμε να εισακουστούμε; Πώς μπορεί να φτάσει το μήνυμά μας ατόφιο στον αποδέκτη του, στον Άλλον; Στο έργο αυτό κανείς δεν καταλαβαίνει κανέναν, ούτε καν τον ίδιο του τον εαυτό.

Η ανάγνωση της Μαρίας Πρωτόπαππα

Η Μαρία Πρωτόπαππα, εξαιρετικά δημοφιλής την περίοδο αυτή στο ευρύ κοινό λόγω της συμμετοχής της στον τηλεοπτικό “Σασμό“, αποδεικνύει με το έργο αυτό πως είναι μία φύσει και θέσει θεατρική ηθοποιός και σκηνοθέτιδα. Επέλεξε να παρουσιάσει ένα πολύ δύσκολο έργο με βαθιά και σκοτεινά νοήματα, γνωρίζοντας εκ των προτέρων πως στο θέατρο δε θα συρρεύσει μόνο το θεατρόφιλο κοινό που τη γνωρίζει καλά όλα αυτά τα χρόνια, αλλά και ένα κοινό πολύ πιο τηλεοπτικό και λιγότερο εξοικειωμένο με τη θεατρική συνθήκη. Παρόλα αυτά δεν επαναπαύτηκε σε καμία ευκολία και δεν έκανε καμία απολύτως έκπτωση.

Η ανάγνωσή της είναι βαθιά προσωπική και δουλεμένη στην τελευταία λεπτομέρεια. Η προσέγγισή της καθαρά και απολύτως φορμαλιστική με συγκεκριμένη οπτική, όραμα, συμβολισμούς και ιδέες που δε σε αφήνει να πάρεις ανάσα. Όλα επικοινωνούν μεταξύ τους: το έξοχο λευκό, αλλά ταυτόχρονα και δυστοπικό σκηνικό της Εύας Ναθένα, τα υπαινικτικά σχεδιασμένα κοστούμια της, αλλά και τα κοσμήματα (αρκεί να παρατηρήσει κάποιος τον Κρέοντα και τον Αίμονα και θα καταλάβει). Ευφυής η σύλληψη της να χρησιμοποιήσει την τεχνική του θεατρικού εγκιβωτισμού με την ίδια να κρατά τον ρόλο του συντονιστή, του ρυθμιστή των πάντων και εκπροσώπου της υπεράνω εξουσίας. Σαν άλλος Θεός, παραλείπει σκηνές, δίνει οδηγίες στους ηθοποιούς για το πώς να κινηθούν, πώς να εκφέρουν και πώς να τονίσουν τις λέξεις τους. Είναι αυτή που καθισμένη στην πρώτη σειρά, κινεί τα νήματα έχοντας ανοιχτό μπροστά της το κείμενο του έργου, κρατώντας διαρκώς σημειώσεις και υπαγορεύοντας φράσεις σαν υποβολέας. “Παίζει” έτσι και η ίδια με την εύθραυστη έννοια της εξουσίας, αυτής που μας ασκείται και αυτής που ασκούμε και οι ίδιοι με τη σειρά μας. Και η θεατρική συνθήκη δεν εξαιρείται αυτής.

Η μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη, εμβολισμένη πολύ εύστοχα με εκφράσεις της καθημερινότητας, κυλά αβίαστα στα στόματα των ηθοποιών. Οι περιττές σκηνές έχουν κοπεί στη δραματουργική επεξεργασία κι αυτό που έχει μείνει είναι ένας φλεγόμενος ιδεολογικά πυρήνας που η θέρμη του δε γίνεται να μην ταρακουνήσει ακόμη και το λιγότερο μυημένο κοινό. Τελικά ούτε ο Σοφοκλής, ούτε ο Ανούιγ, ούτε η παράσταση δίνουν μία σαφή απάντηση στην ερώτηση για το αν τελικά η σύγκρουση Κρέοντα- Αντιγόνης δικαιολογεί τη θυσία της ζωής της δεύτερης. Αν ήταν εύκολο να αποφασίσουμε ποια πλευρά έχει με το μέρος της το δίκαιο ή το άδικο, δε θα μιλούσαμε όμως για τραγωδία, η αξία της όποιας δεν έγκειται στη σύγκρουση του καλού με το κακό, της αθωότητας με την ενοχή, αλλά σε μια αντιπαράθεση ηθικών αρχών και πολιτικών θέσεων στην οποία είναι δύσκολο να τοποθετηθούμε.

Μία γενναία υποκριτική γροθιά

Οι ηθοποιοί αποτελούν μία γενναία υποκριτική γροθιά που όσο προχωρούν οι παραστάσεις θα δένουν μεταξύ τους και περισσότερο. Απολαυστική και ιδιαίτερα καταλυτική η παρουσία του Χρήστου Στέργιογλου στον πρόλογο, όπου μάς συστήνει όλα τα πρόσωπα της τραγωδίας, αλλά και αργότερα, όταν προσπαθεί να μας εξηγήσει “τι εστί τραγικό και τραγωδία”.
Η Αντιγόνη της Κίττυς Παϊταζόγλου είναι το σύμβολο της επαναστατικής νεανικής ορμής. Είναι εύθραυστη και ταυτόχρονα αρραγής, πασχίζει να επικοινωνήσει αυτά που νιώθει με όλους τους τρόπους, με λόγια, αλλά και με κατευθυνόμενες κινήσεις. Έχει αποφασίσει να πει “Όχι” στον κυρίαρχο λόγο που εμπερικλείεται στη φράση του Κρέοντα πως «όλοι οφείλουν να υποτάσσονται στο Νόµο». Μην ξεχνάμε πως το πρόσωπο της τραγικής αυτής ηρωίδας είναι πολυδιάστατο. Στον “Οιδίποδα Τύραννο” μάς συστήνεται σαν ένα μικρό άβουλο κοριτσάκι μουδιασμένο από τις φοβερές αποκαλύψεις της οικογένειάς της. Μετά την αυτοτύφλωση του πατέρα -και αδελφού της- και τον απαγχονισμό της μητέρας της, οδηγεί τον πατέρα της στην εξορία του στον Κολωνό και χρόνια μετά επιστρέφει στη Θήβα για να αποτρέψει την μονομαχία των αδελφών της. Τώρα, στην “Αντιγόνη” βλέπουμε μία νεαρή έφηβη κοπέλα που μέσα σε λίγες ώρες χάνει την παιδικότητά της, ορθώνοντας ένα μεγάλο “όχι” στον Κρέοντα και στην κοσμική εξουσία που αντιπροσωπεύει.
Από την άλλη πλευρά ο Κρέοντας του Γιάννη Τσορτέκη συγκλονίζει. Ο έμπειρος ηθοποιός μάς χάρισε έναν ρεαλιστικό αντικατοπτρισμό της εξουσίας. Της εξουσίας που νομίζει πως μπορεί να επιβληθεί σε όλους και που στο όνομα του νόμου δε διστάζει να συνθλίψει ακόμη και τον ίδιο τον άνθρωπο. Ο Δημήτρης Μαμιός μάς εξέπληξε στον ρόλο του Αίμονα με τη χαμηλών τόνων, αλλά υπογείως δυναμική ερμηνεία του. Εξαιρετικά συμβολική η στιγμή που “ανδρώνεται” φορώντας το σακάκι του πατέρα του και ακολουθεί την καρδιά του. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι ερμηνείες των υπόλοιπων ηθοποιών (Αντριάνα Ανδρέοβιτς, Δημήτρης Μαμιός, Δημήτρης Μαργαρίτης, Ηλέκτρα Μπαρούτα).

Συμπέρασμα: Μία έξοχα δουλεμένη δραματουργικά, σκηνοθετικά και υποκριτικά παράσταση που πραγματεύεται έννοιες, όπως αυτές της ανθρώπινης επικοινωνίας, της εξουσίας, της ενηλικίωσης, αλλά και της απώλειας της παιδικής μας αθωότητας. Αξίζει να τη δείτε, ακόμη και αν δεν είστε φανατικά θεατρόφιλοι.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις