Η Λυγερή του Καρκαβίτσα παίρνει σάρκα κι οστά και σε ρωτά “Έτσι θα ζήσεις κι εσύ;”

Η Λυγερή είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ανδρέα Καρκαβίτσα, που εκδόθηκε το 1896. Το μυθιστόρημα αυτό, που εντάσσεται στο πλαίσιο του ρεαλισμού και αποτυπώνει με λεπτομέρεια την αγροτική ζωή στην Ελλάδα του τέλους του 19ου αιώνα ανεβαίνει από σήμερα, 24 Οκτωβρίου, στην Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών, σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου.

Η Λυγερή συμβολίζει τη γυναικεία μορφή που είναι δέσμια των παραδόσεων και των κανόνων της κοινωνίας, όπου η θέση της γυναίκας είναι υποβαθμισμένη και περιορίζεται σε συγκεκριμένους ρόλους.

Με μια ποιητικότητα που μοιάζει να έρχεται μέσα από τις δημοτικές παραδόσεις, ο συγγραφέας καταφέρνει, με αφορμή μια ερωτική ιστορία, να αναδείξει τη σύγκρουση ανάμεσα στις προσωπικές επιθυμίες του ατόμου και τις κοινωνικές επιταγές, τους ρόλους και τις συμπεριφορές που επιβάλλουν οι κοινωνίες. Ειδικά όταν πρόκειται για μία νεαρή γυναίκα και το ζήτημα του γάμου της.

Στη Λυγερή παρακολουθούμε τον έρωτα της Ανθής Στριμμένου, κόρης εμπόρου, με τον Γεώργιο Βρανά, έναν νεαρό ιδιοκτήτη κάρου. Ο πατέρας της, θέλοντας να εξασφαλίσει την οικονομική του ευμάρεια και τη διαδοχή της επιχείρησής του, αποφασίζει να παντρέψει την κόρη του με τον δαιμόνιο υπάλληλό του, τον Νικολό. Ο νεαρός Γεώργιος προτείνει στην Ανθή να το σκάσουν και να ξεφύγει από τη μοίρα που της όρισαν, όμως αυτή αρνείται και παντρεύεται τον Νικολό.
Κι ενώ εκείνη ζει συμβιβασμένη με την επιλογή που κάποιοι άλλοι έκαναν για την ίδια, ο Βρανάς βρίσκει παρηγοριά σε έναν νέο έρωτα…

Η παράσταση αποσκοπεί σε μία επαν-αφήγηση της ζωής μιας γυναίκας, η μοίρα της οποίας πάντα οριζόταν από το βλέμμα της κοινωνίας.

Έτσι θα ζήσεις κι εσύ;

Η σκηνοθέτιδα Ειρήνη Λαμπρινοπούλου επιχειρεί να στήσει μια ποιητική παράσταση για το τραύμα και τη διαχρονική καταπίεση των γυναικών, αλλά και μια ωδή στη γυναικεία αυτοδιάθεση, το δικαίωμα στην αγάπη, την αποδοχή και τη συγχώρεση. Μάλιστα, εξηγεί στο NEWS 24/7 τι ήταν αυτό που τη γοήτευσε στο έργο: “Το διάβασα απνευστί, σχεδόν σε δύο μέρες. Η καθαρεύουσα, η σκωπτική διάθεση του Καρκαβίτσα απέναντι στα ήθη της εποχής του, η αποτύπωση της υπαίθρου, ο έρωτας που δεν ευοδώθηκε με παρέσυραν σε ένα ταξίδι μνήμης.

Αισθάνθηκα σαν να διάβασα ένα γράμμα, τελείως εμπιστευτικό, από μία παλιότερη εκδοχή του εαυτού, μιας άλλης, περασμένης εποχής, που με ρωτούσε: “Έτσι θα ζήσεις κι εσύ;”. Το τελευταίο κεφάλαιο της νουβέλας, με τον αινιγματικό τίτλο, “η αφομοίωσις” με τάραξε, με προβλημάτισε και με ώθησε στο να θέλω να δημιουργήσω μία παράσταση που θα ανοίξει έναν διάλογο, θα γεφυρώσει ένα χάσμα – αν υπάρχει – ανάμεσα στο τότε και το σήμερα, το παρόν και το μέλλον.
Το κέντρο του έργου για μένα είναι η μνήμη μιας ζωής που πέρασε, που περνάει και θα ξαναπεράσει, αν δεν αναρωτηθούμε τι έχουμε κληρονομήσει και πώς διαχειριζόμαστε αξιακούς κώδικες που μας (περι)ορίζουν αντί να μας απελευθερώνουν”.

Οι ηθοποιοί της παράστασης απάντησαν τι συμβολίζει για αυτούς η Λυγερή και πόσο απέχει η Λυγερή του Καρκαβίτσα από τη Λυγερή του σήμερα…

Μαρία Τσιμά: Πόσες γενιές δεν έζησαν με φόβο;

“Η Λυγερή είναι η μάνα μου, η γιαγιά μου, οι κοπέλες του παρελθόντος, εγώ η ίδια, οι μαθήτριές μου, οι ανιψιές μου, όλες οι γυναίκες που κάνουν μια σειρά συμβιβασμών προσπαθώντας να βρουν νόημα στη ζωή τους.
Η Ανθή/Λυγερή είναι μια κοπέλα που έχει επιθυμίες, φιλοδοξίες και συναισθήματα που ξεπερνούν το στενό πλαίσιο που επιβάλλει η αγροτική ελληνική κοινωνία του περασμένου αιώνα. Αγαπά κρυφά έναν άντρα αλλά τελικά υποκύπτει στις επιταγές την οικογένειάς της και παντρεύεται έναν ανερχόμενο έμπορο των Λεχαινών.

Η ζωή της στερείται τη στοργή, τη χαρά και την απόλαυση. Πόσοι γάμοι δεν έγιναν έτσι; Πόσες γενιές δεν έζησαν με φόβο; Πόσες γυναίκες και σήμερα δεν κάμπτονται από την ανισότητα, τη φτώχεια, την έμφυλη βία, την ανεργία; Οι στατιστικές αναδεικνύουν το γεγονός ότι οι γυναίκες ανήκουν στις ομάδες που κινδυνεύουν περισσότερο”.

Βασίλης Καραμπούλας: Η Λυγερή του Καρκαβίτσα δεν απέχει και πολύ από τη Λυγερή του σήμερα

“Η Λυγερή του Καρκαβίτσα μας έρχεται μέσα από τη παράδοση και το Δημοτικό τραγούδι.Είναι το θηλυκό πρότυπο της Υπαίθρου που διεκδικεί μια θέση στο αφιλόξενο και γεμάτο αγκυλώσεις περιβάλλον του χωριού της.
Εκεί στα δεκαεπτά της που τη συναντούμε, κάνει την Επανάστασή της… Ερωτεύεται…Ποιόν; Τον ( λάθος ) Άνθρωπο… ακούει τη καρδιά της κ πηγαίνει μαγεμένη σ’ Αυτόν…τον βλέπει,τον ακούει, τον χαζεύει,τον παρατηρεί που δουλεύει και τραγουδάει… θέλει να είναι μαζί του.. για τώρα… για πάντα… ενάντια στους δικούς της,σε Όλο το χωριό…ο Έρωτας ως Επαναστατική πράξη είναι ο Οδηγός της…

Τελικά το Συλλογικό Ασυνείδητο την Οδηγεί (σαν υπνωτισμένη) σε δεύτερη λάθος κίνηση…
Η Λυγερή του Καρκαβίτσα δεν απέχει και πολύ από τη Λυγερή του σήμερα… Ειδικότερα στην Ελληνική Επαρχία και στον Τρίτο Κόσμο…άλλοι αποφασίζουν γι’ αυτές…”

Μαντώ Γιαννίκου: “Η Λυγερή είναι Μνήμη”

Η Λυγερή για μένα είναι Μνήμη. Είναι η διαρκής συνδιαλλαγή με το παρελθόν, για να μπορώ να επανατοποθετούμαι στο παρόν. Στη Λυγερή του 19ου αιώνα συναντώ τον εαυτό μου, τη Γυναίκα, τους ανθρώπους του σήμερα, που παλεύουν να βρουν μια θέση μέσα στον κόσμο, διχασμένοι ανάμεσα στην προσωπική επιθυμία και τις πατριαρχικές επιταγές της κοινωνίας, που εγκαθιδρύθηκαν ερήμην μας και παραμένουν γερά ριζωμένες. Κι αυτό καθιστά το έργο οδυνηρά επίκαιρο.

Δάφνη Δρακοπούλου: “Η Λυγερή σωματοποιεί όλη τη βία που απλώνει η κοινωνία πάνω της”

Το έργο, έτσι όπως το διαβάζω εγώ, μιλάει για ένα κορίτσι και ένα αγόρι που ζουν έναν δυνατό κρυφό έρωτα. Ο έρωτας τους κοινοποιείται, και η κοινωνία του χωριού τον αναγνωρίζει ως λάθος, “ως αίσχος”, κατηγορώντας γι’ αυτό αποκλειστικά και μόνο το κορίτσι. Εκείνη λοιπόν παντρεύεται γρήγορα με προξενιό αυτόν που της ορίζουν οι γονείς της και εκείνος συνεχίζει την ζωή του και παντρεύεται τον επόμενο έρωτά του.
Η Λυγερή μας δεν είναι η Ιουλιέτα, δεν πεθαίνει ηρωικά για εκείνον που αγαπάει, αλλά κάθεται και σωματοποιεί όλη τη βία που απλώνει η κοινωνία πάνω της. Αρνείται τον έρωτά της, και ζει την ζωή που οι άλλοι επέλεξαν για εκείνη. Η Λυγερή δεν απέχει καθόλου από πολλούς ανθρώπους του σήμερα. Ποιους κατηγορεί, περιορίζει και αποκλείει η κοινωνία μας και ποιους αφήνει να κάνουν ό,τι θέλουν; Έχουν δικαίωμα όλοι να ερωτεύονται όποιον θέλουν χωρίς να τους κρίνει κανείς;

Κωνσταντίνος Σεβδαλής: “Η Λυγερή δεν είναι έτοιμη να ταξιδέψει και μαζί της δεν είναι όλη η κοινωνία”

“Αν θέλουμε να αναγάγουμε την ιστορία της Λυγερής του Α. Καρκαβίτσα σε συμβολικούς όρους τότε το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στη θύμηση είναι το έργο του Joseph Campbell, «Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα».
Χρησιμοποιώντας το σχήμα του συγγραφέα βλέπουμε ότι η ηρωίδα μας (Λυγερή), ενώ της παρουσιάζεται το δίλημμα αυτή η ίδια αρνείται να μπει στην περιπέτεια και επομένως στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει αλλά συνεπώς και στην γνώση την όποια αδιαμφισβήτητα θα λάβει.

Δεν είναι έτοιμη να ταξιδέψει και μαζί της δεν είναι έτοιμη και η κοινωνία που την περιβάλλει να προχωρήσει λίγο παραπέρα από τα όρια τα οποία έχει θέσει η ίδια για τον εαυτό της.

Η Λυγερή του Καρκαβίτσα απέχει από την Λυγερή του σήμερα, τόσο όσο η κοινωνία μας να μπορεί να αγκαλιάσει όποια από τις πράξεις Αυτή ας επιλέξει να πράξει και εμείς (κοινωνία) να μπορούμε να τις αγκαλιάσουμε και να τις υποστηρίξουμε. Είναι ένας «Μακρύδρομος» (Uzun ince bir yoldayim “Asik Veysel”) για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη”.

Θάνος Τριανταφύλλου: “Η Λυγερή ως σύμβολο από τότε μέχρι σήμερα τρέχει και προσπαθεί να αντισταθεί.”

Η Λυγερή ζει στη φύση, στην επαρχία των Λεχαινών. Η κοινωνία των Λεχαινών είναι οι δικές μας κοινωνίες. Οι επαρχιακές, οι αστικές, οι εργασιακές, οι σχολικές, που δυσκολεύονται να δεχτούν την διαφορετικότητα ενός πλάσματος που ερωτεύεται ατέρμονα και ελεύθερα, θέλοντας να το ορίσουν. Το ντύνουν, το στολίζουν όπως επιθυμούν.

Οι Λυγερές/οί προσπαθούν συνεχώς να μεταβολίσουν με κάποιον τρόπο όλα αυτά που τους φορτώνονται.
Η Λυγερή ως σύμβολο από τότε μέχρι σήμερα τρέχει και προσπαθεί να αντισταθεί.
Ακόμα στην κοινωνία του σήμερα η κάθε Λυγερή δεν έχει βρει πώς να βγάλει από πάνω της όλα όσα της φορτώνουν.
Ψάχνουμε να βρούμε ένα πηγάδι για να ξεπλυθούμε από όλα αυτά που μας φοράνε καθημερινά.

Δανάη-Αρσενία Φιλίδου: “Η κάθε μία από εμάς έχασε κάποια επανάσταση”

“Νομίζω η κάθε μία από εμάς έχει υπάρξει ως Λυγερή στη ζωή της. Άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο. Η κάθε μία από εμάς έχασε κάποια επανάσταση ή προτίμησε να αφομοιωθεί για να μην χάσει τα πάντα.

Ξέρετε είναι φοβερό ότι οποία γυναίκα και αν ρωτήσουμε ξέρει αυτό το αίσθημα του «γυρίζω μόνη μου στο σπίτι, πρέπει να προσέχω». Ζούμε σε ένα τόσο βίαιο περιβάλλον που ο καθημερινός αγώνας επιβίωσης είναι αναπόφευκτος. Εννοώ ας δούμε που ζούμε: γύρω μας πόλεμοι, που κάνουμε σαν να μην υπάρχουν. Βία μέσα στις οικογένειες που κάνουμε σαν να μη συμβαίνει. Απάνθρωπες συνθήκες εργασίας που επικαλύπτονται με τεχνητά χαμόγελα.

Ερωτικες σχέσεις που ξέχασαν προ πολλού την τρυφερότητα και την απόλαυση. Ας σκύψουμε πάνω από αυτά, ας ψάξουμε την πραγματική αιτία της βίας, μήπως βρούμε πώς θα θέλαμε να ζούμε”.

Συντελεστες

Διασκευή: Ειρήνη Μουντράκη
Σκηνοθεσία: Ειρήνη Λαμπρινοπούλου
Σκηνικά-Φωτισμοί: Βασίλης Αποστολάτος
Κοστούμια: Ιωάννα Πλέσσα
Μουσική: Δημήτρης Λώλης
Κίνηση: Θωμαΐς Σταυριανού-Ζυμαρίτου
Δραματολόγος παράστασης: Ειρήνη Μουντράκη
Καλλιτεχνική συνεργασία: Μαριαλένα Ηλία
Βοηθός σκηνοθέτριας: Άννα Φιλίδου
Βοηθός σκηνογράφου: Έλλη Σπένδου
Διανομή (με αλφαβητική σειρά)

Μαντώ Γιαννίκου: Παγώνα, Αφηγήτρια
Δάφνη Δρακοπούλου: Βασιλική Καινούριου, Αφηγήτρια
Βασίλης Καραμπούλας: Παναγιώτης Στριμμένος, Αφηγητής
Κωνσταντίνος Σεβδαλής: Νικολός Πικόπουλος, Αφηγητής
Θάνος Τριανταφύλλου: Γιωργής Βρανάς, Αφηγητής
Μαρία Τσιμά: Παναγιώταινα Στριμμένου, Ανθή Στριμμένου, Αφηγήτρια
Δανάη-Αρσενία Φιλίδου: Ανθή Στριμμένου (Λυγερή), Αφηγήτρια
Στο πλαίσιο του Αφιερώματος στο Νεοελληνικό έργο