Η Λίλλυ Μελεμέ ρίχνει μία “λοξή ματιά” στο έργο του Ντοστογιέφσκι

Στον σύγχρονο κόσμο των αντιφάσεων, των αμφισβητήσεων και της διαρκούς προσπάθειας του ανθρώπου για την, κάθε είδους, επιβίωσή του το “Υπόγειο” (1864) του Φ.Μ. Ντοστογιέφσκι παραμένει μια αστείρευτη πηγή αναζήτησης και ανατροπής.

Η Λίλλυ Μελεμέ σκηνοθετεί την παράσταση “Παντβάλ* – Μια λοξή ματιά στο Υπόγειο“ (*Υπόγειο στα ρωσικά) μέσω της αιχμηρής διασκευής της Ηλέκτρας Θεολόγη αναδεικνύοντας τη σκοτεινή και αβυσσαλέα πλευρά της ψυχής του ανθρώπου, με τρόπο που δεν περιορίζεται στο παρελθόν αλλά αγγίζει με δύναμη το σήμερα.
Καθοδηγώντας σκηνοθετικά στον νέο θεατρικό χώρο Art63 8 ηθοποιούς, με τον Κώστα Βασαρδάνη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, επιχειρεί να μας ταξιδέψει στον λαβύρινθο του ψυχισμού, όπου η αναζήτηση για την αλήθεια συγκρούεται με την απελπισία, την αλαζονεία και τη μοναξιά.

Ένας Άνθρωπος, ένας ανώνυμος αντιήρωας, αυτοεξόριστος στο Υπόγειό του. Μοναχικός, οργισμένος, σαρκαστικός, βαθιά πληγωμένος, ευαίσθητος, οξυδερκής και ταυτόχρονα αθεράπευτα ειλικρινής, έρχεται σε μετωπική σύγκρουση με την πραγματικότητα και διεκδικεί μια σπίθα ζωής μέσα σε έναν κόσμο που τον συνθλίβει με τους κανόνες του.

Ο Άνθρωπος του Ντοστογιέφσκι αναζητώντας την αυθεντικότητα, τολμά και αναποδογυρίζει την πραγματικότητα. Η ρεαλιστική ματιά συγχέεται με την φανταστική. Κόσμοι υπαρκτοί και κόσμοι ανύπαρκτοι ταξιδεύουν παράλληλα, υπό τους ήχους της πρωτότυπης μουσικής και των τραγουδιών της Ηλέκτρας Θεολόγη και του Andrea Libero Cito.

Mια κατακόρυφη βουτιά στον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης

Η Λίλλυ Μελεμέ αναφέρει τι ήταν αυτό που τη γοήτευσε στον κόσμο του “Υπογείου” του Ντοστογιέφσκι “Με το Υπόγειο, ο Ντοστογιέφσκι επιχειρεί μια κατακόρυφη βουτιά στον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης, χωρίς περιστροφές και ωραιοποιήσεις ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει τολμηρά την πολιτική του σκέψη που εξεγείρεται άγρια απέναντι στην συμβατικότητα που επιτάσσει η κοινωνία.

Ο αντιήρωας του Υπογείου, ταλανίζεται από τα πάθη, τις αδυναμίες και τις ενοχές του και ταυτόχρονα, όπως και ο ίδιος ο συγγραφέας, υποφέρει από τον πυρετό της αιχμηρής σκέψης που τον διακρίνει. Ασκεί δριμεία κριτική σε όλους και σε όλα, ακόμα και στον ίδιο του τον εαυτό, αναζητώντας ψήγματα αλήθειας σε έναν κόσμο βουτηγμένο στο ψέμα και την υποκρισία. Υπερασπίζεται με πάθος το δικαίωμα του ανθρώπου στην ελεύθερη βούληση, χωρίς ποτέ να χάνει το βιτριολικό χιούμορ του, αυτοσαρκάζεται μετά μανίας και αντιστέκεται με θάρρος στην ισοπέδωση της νέας εποχής που προελαύνει”.

Και συνεχίζει σκιαγραφώντας τους χαρακτήρες του έργου: “Το «Παντβάλ» μας έχει πολλούς και διαφορετικούς χαρακτήρες. Όλοι όσοι στοιχειώνουν τις αναμνήσεις του κεντρικού μας αντιήρωα, εμφανίζονται επί σκηνής. Έχουμε τους παλιούς συμμαθητές του «Ανθρώπου» με τους οποίους έρχεται εμμονικά αντιμέτωπος. Ο καθένας τους με διαφορετική προσωπικότητα, αντικατοπτρίζει και μια άλλη πλευρά της κοινωνίας. Ο αλαζόνας, ο «νταής», ο ήρεμος, που δεν θέλει να ταράξει και να ταραχτεί, και ο μεσοαστός που κλείνει τα μάτια όταν τα πράγματα αγριεύουν.

Κι έπειτα έχουμε τις γυναίκες του καμπαρέ. Η κάθε μια με την δίκη της ιστορία. Η σύγκρουση της νέας γενιάς, της ελπίδας και του φωτός, με το σκοτάδι και την κούραση των γυναικών, που έχουν ζήσει πια παραπάνω από όσα αντέχουν. Και φυσικά, ο Απόλλων, ο υπηρέτης. Ένα θραύσμα του μυαλού του «Ανθρώπου», που μόνο με εκείνον αλληλεπιδρά. Άλλοτε στήριγμα, άλλοτε εμπόδιο. Διαρκώς μεταβαλλόμενος. Περιπαίζει και επικρίνει τον «Άνθρωπο» μα όταν η ζωή γίνει πολύ σκληρή, τον ενθαρρύνει, του δίνει κουράγιο και στέκεται πάντα στο πλευρό του”.

Τι σας ώθησε να δώσετε μια “λοξή ματιά” στο έργο του Ντοστογιέφσκι; Ποια στοιχεία του “Υπογείου” θελήσατε να αναδείξετε μέσα από τη διασκευή (της Ηλέκτρας Θεολόγη) και τη σκηνοθεσία;

Σημασία για μας, είχε να αναδείξουμε το έργο στο σύνολο του. Και στο σύνολο του αναδεικνύεται, φέρνοντας όλους τους χαρακτήρες στο φως. Στο έργο δώσαμε έμφαση στον Άνθρωπο. Και με την λέξη Άνθρωπος, εμείς (όπως και ο Ντοστογιέφσκι), εννοούμε κάθε Άνθρωπο που ζει και έχει ζήσει. Μέσα από τον άνθρωπο γεννιέται η κοινωνία.
Μια “λοξή ματιά” υπάρχει ήδη. Εμείς απλώς την αντικρίσαμε, την αγαπήσαμε, πέσαμε πάνω της, την αγκαλιάσαμε και δεν την φοβηθήκαμε.

Ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου, ένας μοναχικός αντιήρωας, συγκρούεται με την πραγματικότητα. Πώς πιστεύετε ότι αυτή η φιγούρα συνδέεται με τη σύγχρονη κοινωνία και τις προκλήσεις της;

Δεν είναι τυχαίο που ο Ντοστογιέφσκι άφησε τον κεντρικό χαρακτήρα του έργου του χωρίς όνομα. Τον είπε απλώς «Άνθρωπο». Είναι μεγαλειώδες. Και έτσι ακριβώς συνδέεται με την συγχρονική κοινωνία. Διότι δεν είναι περιορισμένος, σε χρονικά πλαίσια, ο Άνθρωπος. Είτε τότε, είτε τώρα, ο Άνθρωπος πάντα θα νιώθει, θα αντιδρά, θα μάχεται, θα φοβάται, θα ερωτεύεται, θα συγκινείται. Και εκεί βρίσκεται το μεγαλείο αυτού του χαρακτήρα. Συμβολίζει ολόκληρη την ανθρώπινη φύση.

Αν μπορούσατε να ρωτήσετε κάτι τον Ντοστογιέφσκι τι θα ήταν αυτό;

Θα ήθελα να τον ρωτήσω πολλά, μα θα ήταν από εγωισμό. Σκεπτόμενη από καρδιάς, θα τον ρωτούσα αν, μέσα στην δύσκολη ζωή που πέρασε, είχε τουλάχιστον καταλάβει το μεγαλείο του έργου και του μυαλού του. Θα με ανακούφιζε να μάθω πως το ήξερε.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Κείμενο: Φιόντορ Μ. Ντοστογιέφσκι
Διασκευή: Ηλέκτρα Θεολόγη
Σκηνοθεσία: Λίλλυ Μελεμέ
Κίνηση-Χορογραφίες: Χριστίνα Βασιλοπούλου
Μουσική-Τραγούδια: Ηλέκτρα Θεολόγη, Andrea Libero Cito
Σκηνογραφία: Εμμανουήλ Νικόλαος Συμιακάκης
Ενδυματολογία: Πελαγία Βουτζουλίδου
Σχεδιασμός Φωτισμού: Βαγγέλης Κάνδιας
Κατασκευή Κοστουμιών: Έλενα Κορτσάγκινα, Βάνια Αλεξάντροβνα
Φωτογραφίες: Λίνα Οικονόμου
Γραφιστική Επιμέλεια: Μανώλης Γραμματικάκης
Έπαιξαν οι μουσικοί: Βιολί-Andrea Libero Cito, Πιάνο – Ιγνάτιος Δεδεμάδης, Τσέλο-Felipe Cervilla, Φλάουτο-Ηλέκτρα Γκίκα

Παίζουν (αλφαβητικά): Κώστας Βασαρδάνης, Χρήστος Δεστούνης, Ηλέκτρα Θεολόγη, Βασιλική Κούλη, Κατερίνα Μίχου, Γιώργος Μπανταδάκης, Βαγγέλης Σαλευρής, Νάσος Φρίγγης