Η Μαρία Τσιμά στο NEWS 24/7: “Νέοι άνθρωποι γκρεμίζουν τον φόβο και τα στερεότυπα. Γράφουν μια νέα ιστορία”

Άραγε είμαστε εμείς που διαμορφώνουμε την εποχή στην οποία ζούμε, είμαστε εμείς που επηρεάζουμε με τη στάση μας τις πολιτικές εξελίξεις και τον ρου της Ιστορίας ή είναι η ίδια εποχή που μοιραία διαμορφώνει τις εφήμερες ζωές μας; Και ποια είναι η ευθύνη που μας αναλογεί σαν άτομα;

Απαντήσεις υπάρχουν. Και μπορεί να τις βρει κάποιος μέσα σ΄”Ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα”, το θεατρικό έργο του Τόνι Κούσνερ που συστήνει στο στο ελληνικό κοινό ο Γιάννης Μόσχος, καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου.

Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό θεατρικό ανέβασμα ενός κειμένου που μιλά με καυστικό τρόπο σε απευθείας σύνδεση με την εποχή μας για το ζήτημα της ευθύνης μας απέναντι στους άλλους και απέναντι στην ίδια μας την εποχή, για τα διλήμματα, τις δύσκολες αποφάσεις και τον βαθμό στον οποίον ο καθένας από μας επηρεάζει με τη στάση του τις πολιτικές εξελίξεις.

Η ιστορία του έργου ξεκινά το 1932 στο Βερολίνο. Σταδιακά μια παρέα αριστερών καλλιτεχνών γίνεται κομμάτι της θλιβερής ναζιστικής ιστορικής περιόδου, χωρίς καν να το αντιληφθούν. Η πολιτική αναταραχή αλλάζει σταδιακά τις ισορροπίες στις ανθρώπινες σχέσεις, γκρεμίζοντας ψευδαισθήσεις και φέρνοντας τον καθένα αντιμέτωπο με τους άλλους, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό.

Ο αιώνας χρειαζόταν ήρωες αλλά έχει εμάς, μια ολόκληρη γενιά αποτυχημένων που είναι ανίκανοι να σηκώσουν το φορτίο των καιρών. Ποιος δεν κάνει μια τέτοια σκέψη σήμερα;

“Οι Γερμανοί καλλιτέχνες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ζούσαν σ’ εκείνη την τρομερή ιστορική στιγμή και αγνοούσαν αυτά που ακολούθησαν. Το 1932/33 εξακολουθούν να εργάζονται, να ερωτεύονται, να διαφωνούν, να συγκρούονται, την ώρα που τους κυκλώνει ο φόβος και επελαύνει ο ναζισμός. Τους παρακολουθούμε λίγο Πριν. Είναι όλοι μελλοντικοί νεκροί και φυγάδες. Σε λίγο θα νικήσει το απόλυτο κακό κι αυτοί θα έχουν διαλυθεί. Αλλά δεν το ξέρουν.
Ο ρεαλιστικός και ταυτοχρόνως ποιητικός τρόπος που ο Κούσνερ αντιμετωπίζει αυτήν τη ζοφερή πραγματικότητα και τα πρόσωπα, με συγκινεί βαθιά. Δεν ξέρω αν είναι προφητικός αλλά γνωρίζω καλά ότι μας αφορούν όλα αυτά που γράφει στο Εδώ και στο Τώρα. Πιστεύει ότι ο αιώνας χρειαζόταν ήρωες αλλά έχει εμάς, μια ολόκληρη γενιά αποτυχημένων που είναι ανίκανοι να σηκώσουν το φορτίο των καιρών. Ποιος δεν κάνει μια τέτοια σκέψη σήμερα;” αναφέρει η Μαρία Τσιμά στο NEWS 24/7.

Και συνεχίζει σκιαγραφώντας τους ήρωες του έργου αυτού… “Οι ήρωες φοβούνται το τέλος, φοβούνται τη μεγάλη διαδρομή πριν το τέλος. Θα χρησιμοποιήσω λόγια των ηρώων για να σας απαντήσω: ‘Είμαστε συγκροτημένοι αλλά απαθείς, πρόθυμοι, αλλά ακατάλληλοι, ευγενικοί και πολύ σκληροί, στοργικοί και γεμάτοι μίσος, οι πιο σοφοί πολύ ηλίθιοι, οι πιο ικανοί ανίκανοι. Τρώμε ενώ πέφτουν οι βόμβες, τρώμε στις κηδείες των ανθρώπων που έχουμε αγαπήσει. Κι όταν μας φέρνουν στα στρατόπεδα και μας δείχνουν τους μαζικούς τάφους σκεφτόμαστε ότι δεν είμαστε υπεύθυνοι …σε τίποτα δεν φταίξαμε’. Δεν θέλω να πω ότι είναι δειλοί. Είναι γεμάτοι αντιφάσεις. Αδικώ την πολυπλοκότητα αυτών των ανθρώπων αν τους δώσω μόνο αυτόν τον χαρακτηρισμό. Κάποιοι φοβούνται περισσότερο, κάποιοι αντιστέκονται, κάποιοι υπομένουν”.

Τι είναι αυτό που τελικά τρέφει τον φασισμό;
Η ιστορία μας διδάσκει ότι η άνοδος της ακροδεξιάς και του φασισμού συνδέονται άμεσα με την ένταση της καπιταλιστικής κρίσης, την εξαθλίωση των λαών και την καταπίεση των εργαζομένων. Ο φασισμός εμφανίζεται και ενισχύεται όπου υπάρχει λιτότητα, φτώχεια και έλλειμμα παιδείας. Κάθε μέρα που περνάει οξύνεται και η ανθρωπιστική κρίση. Η Ευρώπη, αντί να αναπτύξει μια προσφυγική πολιτική στη βάση της αλληλεγγύης, φτιάχνει φρούρια και φράχτες με αποτέλεσμα χιλιάδες πρόσφυγες να πνίγονται στη θάλασσα. Ο δημόσιος πλούτος ξεπουλιέται, οι εργασιακές σχέσεις απορρυθμίζονται, το κοινωνικό κράτος διαλύεται, οι δυνάμεις καταστολής αυθαιρετούν και τα ρατσιστικά και ακροδεξιά κινήματα εκμεταλλεύονται αυτήν την κρίση και αυξάνουν τα ποσοστά τους ακόμη και σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία και η Ιταλία.

Τα πράγματα πάνε τόσο άσχημα τελευταία που το έργο δεν είναι απλά επίκαιρο. Είναι μια προειδοποίηση. Δεν είναι προφητεία. Έχουμε πιάσει πάτο. Πονάμε πολλά χρόνια τώρα. Από τα μνημόνια, τον κορονοϊό, τα συνεχιζόμενα εγκλήματα εναντίον των πολιτών.

Πώς τελικά μπορούμε να αντισταθούμε σε όλη αυτή τη φασιστική λαίλαπα που ορθώνεται σιγά σιγά μπροστά μας;
Η Αναμπέλα Γκότσλιγκ πιστεύει βαθιά στην πράξη και την αντίσταση. Φτιάχνει αφίσες εν μέσω διώξεων του ΚΚ Γερμανίας, φυγαδεύει εβραίους και ανθρώπους που έχουν ανάγκη και πιστεύει στα οράματα της Αριστεράς. Πιστεύει ότι η τέχνη μόνη της δεν αρκεί. Χρειάζεται να είμαστε παρόντες, ακόμα κι αν ο εχθρός μάς έχει κλέψει τα πάντα. Τα ίδια μας τα λόγια. Και για μένα δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την πίστη σε έναν καλύτερο κόσμο μέσα από τον ανθρωπισμό της Αριστεράς . Μέσα από το συλλογικό. Μια καθημερινή πράξη και διεκδίκηση στο θέατρο, στα μαθήματα, στα γυρίσματα, στις σχέσεις, στους δρόμους . Μπορούμε να φτιάξουμε ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα ακόμα και στο μεγάλο σκοτάδι.

Τι συνιστά για εσάς ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα;
Όταν ο Κλίντον ζήτησε από τον Κούσνερ να καταθέσει τις ιδέες του στο ετήσιο διάγγελμα για την κατάσταση του Έθνους, αυτός έγραψε μια 8σέλιδη επιστολή, αλλά ο πρόεδρος της Αμερικής δεν την συμπεριέβαλε ποτέ στην ομιλία του. Ο συγγραφέας ζητούσε λοιπόν από την κυβέρνηση να προστατεύσει τις θέσεις εργασίας των εργατών της βιομηχανίας και των φτωχών, να εξασφαλίσει την ασφάλεια των πολιτών, να αποδώσει δικαιοσύνη, να προστατεύσει το περιβάλλον, να κηρύξει πόλεμο στη διαφθορά, να αντιμετωπίσει τη φτώχεια, να στηρίξει την υγεία και την παιδεία, να νομοθετήσει κατά των διακρίσεων, να περιορίσει τα κέρδη των πολυεθνικών και να φορολογήσει τους πολύ πλούσιους.

Ο Κούσνερ, Εβραίος και ομοφυλόφιλος είναι ο ιδανικός εχθρός του Χίτλερ. Μαρξιστής και με μπρεχτική πίστη στην πολιτική δυνατότητα του θεάτρου είναι ιδανικός εχθρός του ριγκανισμού και του τραμπισμού. Γράφει και ξαναγράφει ένα έργο θρασύ, τολμηρό, διορατικό, τρομακτικό, τρυφερό με χιούμορ. Με πάθος, φαντασία και ποιητική ευγλωττία κατασκευάζει ένα σπίτι «φωλιά», που μια παρέα καλλιτεχνών ζουν ένα ταραγμένο χρόνο, προτού διαλυθούν για πάντα από την άνοδο του ναζισμού. Κυριαρχεί ο απόλυτος φόβος. Τα πράγματα πάνε τόσο άσχημα τελευταία που το έργο δεν είναι απλά επίκαιρο. Είναι μια προειδοποίηση. Δεν είναι προφητεία. Έχουμε πιάσει πάτο. Πονάμε πολλά χρόνια τώρα. Από τα μνημόνια, τον κορονοϊό, τα συνεχιζόμενα εγκλήματα εναντίον των πολιτών. Οι κατασκευές που έχτισαν θα σωριαστούν, γιατί από κάτω κοχλάζουν τα υπόγεια ρεύματα. Οι νέοι άνθρωποι δεν ανασαίνουν πια. Δεν κλαίμε μόνο για τους νεκρούς. Είναι και για όλους τους ζωντανούς το σκυφτό μας βάδισμα.

Το δικό μου φωτεινό σπίτι είναι οι αγαπημένοι μου συνοδοιπόροι, η οικογένεια μου, οι φίλοι μου, οι συνεργάτες μου, οι μαθητές μου. Και το «σπίτι» του ρόλου της Αναμπέλας Γκότσιλινγκ που παίζω στο έργο. Κάποια στιγμή η ηρωίδα λέει: ‘ακόμα κι αν ζούμε σε μια χώρα όπου η πραγματικότητα μας συντρίβει , όπου η πρόοδος μπορεί να αντιστραφεί μέσα σε μια νύχτα , όπου ο εχθρός έχει κλέψει τα πάντα – τα ίδια μας τα λόγια – κρατάω γερά γιατί πιστεύω στην ιδέα ενός καλύτερου κόσμου, στην καταδίκη του τωρινού'”.

Η Ιστορία γράφεται ερήμην μας ή από τα δικά μας χέρια;
Η Αναμπέλα Γκότσιλνγκ πιστεύει στην μαρξιστική θεώρηση της ιστορίας και δηλώνει στους φίλους της : ‘Εμείς καθορίζουμε την εποχή που ζούμε’. Είμαστε μέλη μιας κοινότητας που βέβαια δεν αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα. Η κοινωνία είναι ταξική. Η ανώτερη μορφή αυτής της ταξικής πάλης είναι ο πολιτικός αγώνας και η κοινωνική επανάσταση. Αν δει κανείς την περίοδο της δουλοκτησίας με την εκμετάλλευση της εργασίας των δούλων, της φεουδαρχίας με την εκμετάλλευση της εργασίας των δουλοπάροικων, του καπιταλισμού με την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και τις επαναστάσεις που ξέσπασαν ανά τους αιώνες θα διαπιστώσει ότι οι μάζες δημιούργησαν την ιστορία και όχι οι εξέχουσες προσωπικότητες. Οι μάζες οικοδόμησαν τις νέες κοινωνίες μετά από συγκρούσεις, έφεραν ριζικούς μετασχηματισμούς και άλλαξαν τη ροή των πραγμάτων.

Οι καλλιτέχνες βρέθηκαν όλοι μαζί, ενημέρωσαν την κοινή γνώμη και έφεραν στο φως το σημαντικό αυτό ζήτημα. Μεσολάβησε το έγκλημα των Τεμπών και τώρα εν μέσω προεκλογικής περιόδου δεν υπάρχει συνομιλητής για άσκηση πίεσης. Είναι σίγουρο όμως ότι οι διεκδικήσεις θα συνεχιστούν όταν εκλεγεί νέα κυβέρνηση.

Πώς αισθάνεστε αυτήν την περίοδο με τον καλλιτεχνικό αγώνα να μην έχει κοπάσει;
Πώς να αισθάνεται ένας καλλιτέχνης σε μια χώρα που τον απαξιώνει; Το βασικό αίτημα δεν έχει εισακουστεί. Είμαστε ακόμα σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα απόφοιτοι Λυκείου. Οι σπουδαστές άνοιξαν το δρόμο του αγώνα και της διεκδίκησης. Πρώτοι αυτοί και ακολούθησαν και οι ηθοποιοί. Παραιτήθηκαν οι καθηγητές της Δραματικής Σχολής του Εθνικού. Έγιναν καταλήψεις και απεργιακές κινητοποιήσεις.

Η κυβέρνηση κώφευσε ηθελημένα. Θα μπορούσε να αποσύρει το ΠΔ. Οι καλλιτεχνικές σπουδές παραμένουν αδιαβάθμιστες. Ωστόσο τίποτα δεν πάει χαμένο. Οι καλλιτέχνες βρέθηκαν όλοι μαζί, ενημέρωσαν την κοινή γνώμη και έφεραν στο φως το σημαντικό αυτό ζήτημα. Μεσολάβησε το έγκλημα των Τεμπών και τώρα εν μέσω προεκλογικής περιόδου δεν υπάρχει συνομιλητής για άσκηση πίεσης. Είναι σίγουρο όμως ότι οι διεκδικήσεις θα συνεχιστούν όταν εκλεγεί νέα κυβέρνηση. Η διαμαρτυρία θα μας βγάλει πάλι με διάρκεια και επιμονή στους δρόμους. Και μόνο γι’ αυτό είναι μια μεγάλη επιτέλεση. Είναι μια δημοκρατική πράξη μεγάλου μεγέθους. Πρέπει να μην παραιτηθούμε. Αλλά να φτιάξουμε ένα σχέδιο δράσης . Γιατί μόνο έτσι ο θυμός μας δεν θα γίνει αυτοκαταστροφή.

Μπορεί να γραφτεί μία νέα ιστορία;
Η ιστορία γράφεται μέσα από τις αντιφάσεις. Την ίδια στιγμή που φτωχοποιούνται οι κοινωνίες, που βάλλονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, που εξοβελίζεται το κοινωνικό κράτος, που οι δυνάμεις καταστολής αυθαιρετούν, που τα μέσα μαζικής προπαγάνδας χειραγωγούν ασύστολα, κάποιοι άνθρωποι δημιουργούν νέες συλλογικότητες, βγαίνουν στους δρόμους και διεκδικούν (βλέπε το Παρίσι), νέοι άνθρωποι γκρεμίζουν τον φόβο και τα στερεότυπα. Γράφουν λοιπόν παράλληλα μια νέα ιστορία. Και κάποιοι συνεχίζουν να κάνουν θέατρο. Και να αναζητούν το λόγο της ύπαρξης του και της δύναμής του. Να διεισδύει στο εσωτερικό, εκεί όπου απαγορεύεται.

Info

Εθνικό Θέατρο- Νέα ΣκηνήHμέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη στις 19:30, Πέμπτη και Παρασκευή στις 21:00, Σάββατο στις 18:00 και στις 21:00, Κυριακή στις 19:30
Προπώληση εισιτηρίων: ticketservices.gr και στο 210.7234567 (με χρήση πιστωτικής-χρεωστικής κάρτας)

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσει