Η Miet Warlop χορογραφεί ένα… τραγούδι για τη συλλογική μας εξουθένωση

Για ενδέκατη φορά επιστρέφει το ανατρεπτικό φεστιβάλ νέων χορογράφων της Στέγης και βάζει τη μουσική στο τέρμα. Το Onassis Dance Days 2024 (ODD) καλεί χορογράφους, περφόρμερ, συνθέτες και μουσικούς με τις μπάντες τους να τα “σπάσουν” live on stage… σε ένα δυνατό πάρτι αδρεναλίνης.

Όπως και πέρυσι, το ODD συστήνει παράλληλα στο ελληνικό κοινό ένα διεθνές όνομα που φιγουράρει σε όλα τα σπουδαία φεστιβάλ της Ευρώπης. Φέτος, το όνομα αυτό είναι η Βελγίδα εικαστικός Miet Warlop με το “One Song”, μια εκστατική περφόρμανς χορού που θριάμβευσε στο Φεστιβάλ της Αβινιόν το 2022 και από τότε περιοδεύει διεθνώς.

Μιλάμε για μία απογειωτική περφόρμανς – κάτι ανάμεσα σε ζωντανή συναυλία και αθλητικό μαραθώνιο – που οι ακαταπόνητοι χορευτές της θα μας παρουσιάσουν στις 24 και 25 Φεβρουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης

Δεκαπέντε μουσικοί-αθλητές ανέβουν στη σκηνή υπό το άγρυπνο βλέμμα της Miet Warlop και θα μας φωνάξουν “Run… run for your life till you die” («Τρέχε… τρέχε να σωθείς μέχρι να πεθάνεις»).

Λίγο πριν τη δούμε στη Στέγη μιλήσαμε μαζί της μέσω zoom για όλα όσα σημαίνει για εκείνη αυτό το “Ένα Τραγούδι”. Βρισκόταν στο στούντιό της στις Βρυξέλλες, έτοιμη να μετακομίσει στο νέο της σπίτι, αλλά και να φτιάξει βαλίτσα για την Ελλάδα και τη Στέγη Ωνάση.

Miet Warlop – Ποια είναι η ιστορία σας ως δημιουργός θεάτρου;

Μετά από πρόσκληση του NTGent, η Βελγίδα visual artist μπήκε στην θέση να κάνει έναν περίεργο απολογισμό. Να σκεφτεί τα 20 χρόνια καριέρας της στο θέατρο και να φτιάξει μια παράσταση για την ιστορία της. Κι εκείνη χορογράφησε έναν αλλόκοτο ύμνο στη ζωή.

Οι απαρχές του One Song βέβαια πάνε πολύ πίσω. Είκοσι χρόνια πίσω. Η αυτοκτονία του αδελφού της, Γιάσπερ, την έκανε να χορογραφήσει το “Sportband/Afgetrainde Klanken” (2005). Και όταν το φλαμανδικό θέατρο και ο καλλιτεχνικός του υπεύθυνος Μίλο Ράου, της ζήτησαν έναν “απολογισμό” εκείνη επέστρεψε στην απώλεια.

Μας μιλάει για το “One Song” με τον ενθουσιασμό μιας έφηβης. Εξάλλου, όπως μας λέει, για πρώτη φορά εδώ και πολύ καιρό έχει καταφέρει να στήσει μια ομάδα συνεργατών που της αρέσει, την ικανοποιεί πλήρως και επιτέλους μπορεί να χαλαρώσει και να χαρεί την εμπιστοσύνη και το “δέσιμο” με τους συνεργάτες της.

Τι είναι λοιπόν το “The Song”; “Προσπαθώντας να φτιάξω ένα έργο που να μας συνδέει όλους, όπου και να βρισκόμαστε, έψαξα για μία θεματική που να ενώνει. Θα μπορούσε να είναι κάτι στο οποίο όλοι χάνουμε και όχι κάτι στο οποίο κερδίζουμε. Σκέφτηκα τότε ότι θα είχε ενδιαφέρον να στήσω ένα αθλητικό παιχνίδι που δεν έχει να κάνει με τη νίκη, αλλά με την ήττα, και ότι εκεί όλοι μαζί μπορούμε τραγουδήσουμε για τη ζωή.

Είναι στην πραγματικότητα ένα ρέκβιεμ για τον αδελφό μου που έχει πεθάνει. Μου ζητήθηκε να κοιτάξω πίσω σε αυτά τα 20 χρόνια καριέρας και να φτιάξω ένα κομμάτι που θα με εξέφραζε και θα απηχούσε τη δουλειά μου. Τον τρόπο που δουλεύω τόσα χρόνια. Προσπάθησα, λοιπόν, να φτιάξω ένα πορτρέτο της ενέργειάς μου και να της δώσω νόημα.

Κατόπιν, έγραψα ένα τραγούδι για τη θλίψη και πώς κάθε μέρα περνάει από το κεφάλι σου και επηρεάζει την καρδιά σου. Και, μερικές φορές, σε κάνει να λυπάσαι, αλλά από την άλλη σε κάνει να νιώθεις ζωντανός.

Θα μπορούσα ίσως να είχα κάνει έναν μονόλογο για το τι είναι η δουλειά μου στο θέατρο και να βάλω στο κέντρο τον εαυτό μου. Προτίμησα να φτιάξω μια “συμμετοχικότητα” μέσα σε μια αθλητική κατάσταση. Σε μία αρένα όπου έχεις τους υποστηρικτές, την μπάντα, έναν σχολιαστή και μια μαζορέτα, και όλοι κομίζουν τη δική τους ενέργεια σε αυτή τη μικρή κοινωνία.

Θα μπορούσε να είναι η κοινωνία έξω από εμάς, αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι και η κοινωνία μέσα στο κεφάλι μας. Εξάλλου πιστεύω ότι είτε σε μακροκλίμακα είτε σε μικροκλίμακα τα πράγματα λειτουργούν το ίδιο. Οπότε μπορεί κάλλιστα ο σχολιαστής ή η μαζορέτα ή η υποστηρικτική τριάδα να είναι μέσα στο κεφάλι σου. Να σε σπρώχνουν μπροστά.

Στην αρένα αυτή, πρέπει να αποδίδεις, να λες πώς είσαι και να συνεχίζεις να ζεις. Να συνεχίζεις να δίνεις και να σέβεσαι τον χρόνο. Γιατί το πλαίσιο και το σύστημα που όλοι μπορούμε να καταλάβουμε είναι ο χρόνος. Γι’ αυτό τον εφηύραμε, αν και συχνά το ξεχνάμε.”

Ο τραγουδιστής της μπάντας του “One Song” ασθμαίνει πάνω στον κυλιόμενο διάδρομο

Αναφορικά με τους πρωταγωνιστές της παράστασης η Miet Warlop μας αναφέρει: “Όλα ξεκινούν με την Ελίζαμπεθ και το βιολί. Είναι η αρχή του χρόνου. Ανεβαίνοντας σε μια δοκό ισορροπίας με το βιολί της αντιπροσωπεύει τη συγκέντρωση και την ισορροπία που έχουμε. Ο ντράμερ με το τύμπανό του αντιπροσωπεύει τη συνέχεια του ρυθμού της ζωής μας. Ο χτύπος είναι όλο και πιο γρήγορος και αλληλεπιδρά με το βιολί για να δείξουμε τη σχέση με τον χρόνο.

Ο τραγουδιστής ασθμαίνει πάνω σε έναν κυλιόμενο διάδρομο γυμναστικής, και βρίσκεται εκεί να διατυπώσει προβληματισμούς, μιας και εκφράζεται μέσα από τη γλώσσα. Στη συνέχεια έχουμε τον πιανίστα, ο οποίος πρέπει να είναι πολύ ακριβής – πρέπει να εντοπίζει ακριβώς τον ήχο που θέλει να βγάλει. Τέλος η τσιρλίντερ ψάλλει για τον τεράστιο όγκο του κόσμου, αλλά κανείς δεν την βλέπει πραγματικά. Και έτσι καταλήγει να ψέλνει απέλπιδα μόνο για τα πράγματα που δεν συμβαίνουν πια. Και το τραγούδι επαναλαμβάνεται.

Αλλά ένα από τα πιο συγκινητικά σημεία είναι – πιστεύω – η ομάδα υποστήριξης. Αν αυτοί οι άνθρωποι δεν ήταν εκεί να εκφράζουν την υποστήριξή τους, το “One Song” θα ήταν για κάτι άλλο. Σκέψου αν μετά από τη συνέντευξη, σου έλεγα “νομίζω ότι έκανες μια πολύ καλή δουλειά. Ποια είσαι; Πώς έκανες τόσο καλή συνέντευξη; Μπράβο”. Δυστυχώς δεν το κάνουμε αυτό πια. Δεν ενθαρρύνουμε ο ένας τον άλλον, δεν λέμε πια αυτό το θετικό που πιστεύουμε στο άλλον. Θεωρώ ότι η υποστηρικτική και ενθαρρυντική γλώσσα ή το χειροκρότημα αλλάζει τελείως αυτό που κάνω και αυτό που είμαι. Αν η Ελίζαμπεθ ξεκινάει το βιολί σε ένα τραγούδι και επτά άνθρωποι τη χειροκροτούν, αυτό αλλάζει τα πάντα.”

Οι περφόρμερς κινούνται σε έναν πολύ εξαντλητικό ρυθμό. Είναι άσκηση και θέατρο και μουσική μαζί. Το όλο θέαμα λειτουργεί σαν μια μεταφορά;

“Όπως είναι και η ζωή. Μια συλλογική εξουθένωση. Παλεύουμε να τα λύσουμε όλα, αλλά δεν μπορούμε. Προσπαθούμε ξανά και ξανά. Αλλά αύριο ξεκινάει πάλι από την αρχή. Φυσικά, το θέμα είναι ότι δεν χρειάζεται να συνεχίζεις να “κουράζεσαι”. Η συλλογική εξουθένωση για μένα μας δείχνει ότι πρέπει να συμφωνήσουμε ότι δεν μπορούμε να τα λύσουμε όλα. Οπότε τρέχεις στο διάδρομο γυμναστικής … μέχρι να πεθάνεις.

Όλοι θα πεθάνουμε και έτσι πρέπει να δούμε ότι είμαστε όλοι στην ίδια κατάσταση. Και αυτό είναι το πράγμα που μας συνδέει. Είναι αυτό το απλό πράγμα, ότι όλοι θα πεθάνουμε! Έτσι, αν κάποιος πεθάνει, τότε έχουμε θλίψη για το υπόλοιπο της ζωής μας, αλλά νιώθουμε πόσο ζωντανοί είμαστε επειδή το άτομο δεν υπάρχει πια. Και αυτό δεν θα σταματήσει. Οπότε θα πρέπει να δημιουργήσετε χώρο στο σώμα σας, στο κεφάλι σας, στην καρδιά σας, στο όραμά σας για τη ζωή, ότι αυτό δεν μπορούμε να το εξαλείψουμε. Αυτή είναι η συμφωνία της θλίψης αλλά και η ειρήνη. Είναι ένας ηλεκτρικός διάδρομος γυμναστικής πάνω στον οποίο τρέχουμε.”

Το μονοπάτι ενός visual artist είναι να δημιουργεί σε μία μάλλον μοναχική διαδρομή, αλλά το “One Song” είναι μια θεατρική παράσταση όπου πολλοί άνθρωποι πρέπει να συνεργαστούν.

“Πάντα δουλεύω ομαδικά. Απλά νομίζω ότι σε αυτή τη φάση της καριέρας μου είναι πολύ πιο ορατό. Είμαι ένας καλλιτέχνης που χρειάζομαι τον “Άλλο” για να υπάρξει νόημα. Το πώς αντιμετωπίζουμε όλοι μαζί μία ιδέα είναι πιο σημαντικό από την ιδέα αυτή καθαυτή. Μπορώ να σας δώσω δέκα ιδέες αυτή τη στιγμή, αλλά δεν μπορώ να σας δώσω δέκα συμπεριφορές ή δέκα ενδιαφέρουσες ατμόσφαιρες. Η δουλειά είναι να νοιαζόμαστε με τους ανθρώπους, να πείθουμε τους ανθρώπους να ψάξουν το σημαντικό, να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλον, να συνδεόμαστε.

Γενικά προσπαθώ στη ζωή μου αλλά και στη δουλειά μου να κάνω ένα βήμα πίσω και να βλέπω τη μεγάλη εικόνα. Αυτό που με χαρακτηρίζει είναι ότι έχω έναν μη λογικό τρόπο να φτιάχνω μια λογική. Και σκέφτομαι πολύ. Τα αντικείμενα παίζουν μεγάλο ρόλο στα έργα μου. Ενεργοποιούνται με πολλούς τρόπους. Συχνά μου λένε ότι είμαι πολύ θεατρική για τις εικαστικές τέχνες, αλλά ταυτόχρονα πολύ visual για το θέατρο. Γι’ αυτό και μου ταιριάζει η τέχνη του περφόρμανς. Θέλω να ενεργοποιήσω πράγματα, όχι να φτιάξω κάτι – ένα αντικείμενο – και να το εκθέτω για να πω ‘εγώ το έφτιαξα αυτό’.”

Ο χαρακτήρας της επηρεάστηκε και από την οικογένειά της. “Ο πατέρας μου συμμετείχε σε ένα ερασιτεχνικό θέατρο και η μητέρα μου έφτιαχνε τα κοστούμια. Ήταν δημιουργικοί άνθρωποι αλλά και… δημιουργοί ατμόσφαιρας. Νομίζω ότι πάνω απ’ όλα η οικογένειά μου μου έδειξε την έννοια της ψυχικής “μεταμόρφωσης”. Οι γονείς μου συνέχισαν να ψάχνουν το ποιοι είναι και να μετασχηματίζουν τη ζωή τους σε όλες τις ηλικίες. Ο πατέρας μου έγινε γκέι, η μητέρα μου έφυγε, άλλαξαν ζωή.”

Τεχνητή νοημοσύνη και Delirium

Αναφορικά με την τεχνητή νοημοσύνη και το πώς θα επηρεάσει την τέχνη, η Warlop γελάει και λέει ότι κάνει ερωτήσεις στα εργαλεία AI μόνο για πλάκα και για να πάρει απαντήσεις τις οποίες τελικά αμφισβητεί. “Το χρησιμοποιώ για πλάκα. Πιστεύω ότι θα μας επηρεάσει στο μέλλον, αλλά πάντα κάτι θα του λείπει. Πάντα κάτι θα του διαφεύγει. Ίσως να ρωτήσω ξανά γιατί πρέπει να εξηγώ συνεχώς ότι χρειάζομαι να πάρω χρημαδότηση από την κυβέρνηση για τα καλλιτεχνικά πρότζεκτ που κάνω. Δηλαδή να επαναλάβω το αυτονόητο”.

Το επόμενο πρότζεκτ της λέγεται Delirium. “Το Delirium θα είναι περισσότερο σαν να μπαίνουμε μέσα σε ένα κρανίο. Είμαστε μέσα σε αυτό το κεφάλι και είναι γεμάτο από μαλακό υλικό, και ο εγκέφαλός σου επιπλέει εκεί μέσα. Θα αναπαραστήσουμε το μαλακό υλικό με υφάσματα. Πώς μπορούμε να βάλουμε την ψυχή στον εγκέφαλο;

* H Miet Warlop (γενν. 1978) είναι Βελγίδα εικαστική καλλιτέχνιδα. Έχει μεταπτυχιακό τίτλο στα εικαστικά από την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Γάνδης (KASK). Εκτός από τις παραστάσεις της σε θεατρικούς χώρους, έχει δημιουργήσει και παρουσιάσει έναν διαρκώς διογκούμενο κύκλο εικαστικών περφόρμανς, παρεμβάσεων και ζωντανών εγκαταστάσεων. Για περισσότερα από είκοσι χρόνια εμφανίζεται σε ευρωπαϊκές θεατρικές σκηνές και γκαλερί με τις παράδοξα πολύχρωμες φιγούρες της, τα ζωντανά αντικείμενα και τα θεάματά της. Έχει εμφανιστεί, μεταξύ άλλων, και στους εξής χώρους: Festival Actoral (Μασσαλία), Hebbel am Ufer – HAU (Βερολίνο), BUDA (Κόρτρεϊκ, Βέλγιο), Vooruit (Γάνδη), De Brakke Grond (Άμστερνταμ), Bozar (Βρυξέλλες), Lisson Gallery (Λονδίνο), Βαλτική Τριενάλε (Βίλνιους), ImPulsTanz (Βιέννη), La Villette (Παρίσι), Tanzhaus NRW (Ντίσελντορφ), Usine-C Actoral (Μόντρεαλ).