Η Σοφία Φιλιππίδου τολμά και εμφανίζει τον Γκοντό επί σκηνής

Η Σοφία Φιλιππίδου γράφει, σκηνοθετεί και ερμηνεύει, πάντα με έναν τρόπο που υπερβαίνει τα όρια του θεάτρου και φλερτάρει με το όνειρο, το παράλογο και την πιο βαθιά αλήθεια της ύπαρξης.

Στο νέο της έργο, «Συγγνώμη Κύριε Μπέκετ», συνομιλεί με τον μεγάλο Ιρλανδό δραματουργό, διαφωνεί μαζί του, του αποτίει φόρο τιμής και ταυτόχρονα χαράζει τη δική της ελεύθερη θεατρική διαδρομή.

Μετά την επιτυχημένη περφόρμανς Ευτυχισμένες Μέρες, η Σοφία Φιλιππίδου επιστρέφει στο «μαγαζάκι της τ3χνης» με το πρώτο της ολοκληρωμένο θεατρικό κείμενο – μια κωμικοτραγική παρωδία πάνω στα χνάρια του Περιμένοντας τον Γκοντό, γεμάτη ποιητικότητα, υπαρξιακά ερωτήματα και δημιουργικές ανατροπές.

Στο έργο, δύο πρόσωπα αποσύρονται στο καμένο δάσος, όχι για να περιμένουν κάποιον σωτήρα, αλλά γιατί δεν περιμένουν πια τίποτα. Κι εκεί, εμφανίζεται ακόμα και ο ίδιος ο Γκοντό – ναι, ο αναμενόμενος – για πρώτη φορά επί σκηνής.

Με τη Σοφία Φιλιππίδου μιλήσαμε για το θέατρο του Παραλόγου, την έννοια της καλλιτεχνικής ελευθερίας, τη βαθιά της σχέση με τον Σάμιουελ Μπέκετ και για όλα όσα κάνουν την τέχνη, και την ίδια, να συνεχίζει με πείσμα και πάθος να δημιουργεί στο περιθώριο της κανονικότητας.

Η Σοφία Φιλιππίδου, το θέατρο του παραλόγου και η καλλιτεχνική ελευθερία

Πώς συνδυάζετε την ποίηση με το θέατρο του παραλόγου, και τι προσφέρει το κάθε μέσο από αυτά στην καλλιτεχνική σας έκφραση;

Νομίζω πως ποίηση, θέατρο, ζωή είναι όλα ένα. Κάποιοι άνθρωποι ζουν ποιητικά άλλοι θεατρικά, κάποιοι θέλουν να εκφράζονται μέσα από το θέατρο άλλοι μέσα από τον στίχο… τα έργα των μεγάλων Ελλήνων και ξένων δραματουργών που εμπνέουν όλο τον κόσμο είναι μεγάλης ποιητικής πνοής.

Όσο για μένα γεννήθηκα με την λαχτάρα και την αγάπη για την καλλιτεχνική έκφραση σε όλες τις της μορφές: Μουσική, τραγούδι, χορός, θέατρο ζωγραφική, ποίηση… Δεν έκανα τίποτα απ’ όλα καθαρό επάγγελμα όμως τα υπηρέτησα όλα: είμαι θεραπαινίδα της τέχνης νομίζω. Ένας ναυαγός που προσπαθεί να σωθεί με τα εργαλεία που έχει, μόνη μου, με τα μέσα που μου έδωσε η φύση, η τέχνη και η προσωπική μου δουλειά.

Εργάζομαι από παιδί ασταμάτητα προς αυτήν την κατεύθυνση: της ελευθέριας και της ανεξαρτησίας μου. Δεν συνδυάζω τίποτα. Έγραψα ποίηση για να την εκδώσω όταν αισθάνθηκα δυνατή να το κάνω και θέατρο όταν ήμουν έτοιμη να ολοκληρώσω ένα έργο που να θέλω να το δω στην σκηνή. Και τα δύο «κατοικούσαν» μέσα μου χρόνια πολλά, είναι κομμάτια του εαυτού μου ήταν φυλακισμένα μέσα μου και απελευθερώθηκαν μέσα από επίπονες προσωπικές διαδικασίες.

Τι σημαίνει για εσάς ελευθερία μέσα στη θεατρική δημιουργία;

Ελευθερία είναι να δημιουργήσεις τις προϋποθέσεις για να κάνεις ένα όνειρο σου πραγματικότητα με όρους που να μην θίγουν την ακεραιότητα σου σαν προσωπικότητα και να μην προσβάλουν την εύθραυστη καλλιτεχνική σου φύση. Αυτό κατά την γνώμη μου θέλει πολλή δουλειά και πολύ χρόνο. Ε

λευθερία είναι να βγεις από τα κουτιά που σε βάζει η αγορά και ο ανταγωνισμός και να ακούσεις την φωνή μέσα σου, αυτή που σε καλεί σε κάτι άλλο πιο ωραίο και αληθινό. Να βγεις από τις φυλακές, τις κοινωνικές και τις δικές σου και να πεις με λίγα λόγια απλά και κατανοητά την αλήθεια. Να ξεγυμνωθείς και να κατεβάσεις την μάσκα. Να φανερώσεις τον εαυτό σου και τα εργαλεία της τέχνης σου. Να περπατήσεις μόνος το συμβολικό μονοπάτι της σταύρωσης και της ανάστασης.

Ποια ήταν η αρχική έμπνευση για το έργο «Συγγνώμη Κύριε Μπέκετ»; Και γιατί ζητάτε συγγνώμη από τον Μπέκετ;

Η διαδικασία ήταν η οργανική. Δηλαδή αισθάνθηκα ώριμη να γράψω ένα θεατρικό και πίστευα πως μου πάει η φόρμα του Παραλόγου και ειδικότερα ο Μπέκετ που μελέτησα, μετάφρασα, δίδαξα και έπαιξα. Του ζητάω συγγνώμη γιατί τον εκτιμώ, τον θαυμάζω και τον αγαπώ και επιπλέον γιατί έχω μια μικρή διαφωνία για τον αναμενόμενο Γκοντό.

Πιστεύω πως σήμερα οι άνθρωποι δεν περιμένουν τίποτα πια και αυτό ήθελα να το πω. Εννοώ πως φτάσαμε στο σημείο που είχε επισημάνει ο Καβάφης ότι κάποτε οι άνθρωποι δεν θα περιμένουν τίποτα. Κι αυτό θα είναι το πιο τρομακτικό απ’ όλα. Πάνω σ’ αυτό έχτισα το έργο μου. Δηλαδή πάνω σε δυο τύπους που φεύγουν από την πόλη και τα φώτα, αλλά δεν περιμένουν τίποτα και κανέναν.

Η εμφάνιση του Γκοντό

Το έργο σας μοιάζει με έναν συνεχιζόμενο διάλογο με τον Σάμιουελ Μπέκετ και το έργο του. Πώς η σχέση σας με το έργο του «Περιμένοντας τον Γκοντό» έχει επηρεάσει την προσωπική σας γραφή και σκηνοθεσία;

Όπως αναφέρω και πιο πάνω, ο Μπέκετ με επηρέασε βαθιά και με μύησε σε μια νέα υποκριτική έκφραση όταν μελέτησα και μετάφρασα τις Eυτυχισμένες Mέρες που έπαιξα στο Εθνικό θέατρο. Έτσι κατέφυγα σ’ εκείνον όταν ωρίμασε η ιδέα να γράψω ένα έργο. Από τον Μπέκετ πήρα την ιδέα ότι δυο τύποι είναι σε ένα τόπο άχρονο (το ερημικό μπεκετικό τοπίο). Οι δικοί του χαρακτήρες μένουν από υποχρέωση γιατί περιμένουν τον Γκοντό.

Στο δικό μου έργο οι τύποι φεύγουν από την πόλη και τα φώτα από τον φόβο ενός κινήματος εξολοθρευτών ιδιαιτεροτήτων και κρύβονται στο καμένο δάσος. Δεν περιμένουν όμως τίποτα. Αυτή είναι η μικρή διαφωνία για την οποία ζητώ και συγγνώμη. Επίσης τολμώ να εμφανίσω τον Γκοντό επί σκηνής (το σύμβολο του αναμενομένου) σαν ρόλο που εκφράζει το παράπονο του, που δεν εμφανίζεται σκηνικά… Στο έργο μου έρχεται ο Γκοντό, όμως δυστυχώς εκείνη την ημέρα δεν παίζεται η παράσταση και επιπλέον εξοργίζει το φάντασμα του Μπέκετ για την προδοσία (δηλαδή που έρχεται και θέλει να γίνει από «αναμενόμενος» «ελθών»).

Αναφέρετε ότι το έργο είναι μια «κωμικοτραγική παρωδία» πάνω στο «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ. Ποιες είναι οι βασικές ανατροπές που φέρνει η δική σας εκδοχή και πώς αυτές συνδυάζονται
με το θέατρο του παραλόγου;

Το έργο μου «κλέβει» από το «περιμένοντας τον Γκοντό» την ιδέα των δύο τύπων που είναι μόνοι κάπου. Δεν είναι χτισμένο πάνω στο Περιμένοντας τον Γκοντό. Συνομιλεί κατά κάποιον τρόπο και «φεύγει» σε φανταστικές σφαίρες κάνοντας υπερβάσεις και εκτινάγματα: «παίζει» με τον σουρεαλισμό και το θέατρο του Παραλόγου, εκτρέπεται σε μια ελευθερία εκφραστική, όπου όλα σατιρίζονται και ανατρέπονται, πηγαίνει στα άκρα της φαντασίας, του ονείρου, σε υποσυνείδητους δρόμους, σε φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα, στην πολιτική, στην ποίηση στον συμβολισμό στις μεταφορές: δολοφονίες,

Ερινύες, κατάρες, εμφανίσεις πλασματικών φαντάσματων εμφάνιση του Γκοντό… του Μπέκετ του ίδιου (σε μορφή φαντάσματος) και εν τέλει προτείνει για φινάλε κάτι πιο εφικτό και πιο κλασσικό αντί της απελπισίας του αναμενόμενου και του τίποτα.

Ο «Γκοντό» στο έργο σας δεν έρχεται ποτέ, αλλά τελικά εμφανίζεται με τρόπο που καταστρατηγεί τη συμβατικότητα του αναμενόμενου. Γιατί επιλέξατε αυτή την ανατροπή και τι συμβολίζει για εσάς αυτή η
«προδοσία» του Μπέκετ;

Όπως σας αναφέρω ο Γκοντό στο έργο μου εμφανίζεται (πρώτη φορά νομίζω στο παγκόσμιο θέατρο) σαν ρόλος μέσα στην παράσταση που παίζουν οι δικοί μου ήρωες και σπάει την σύμβαση του αναμενόμενου. Έρχεται ως διάσημος ρόλος, που ζει στα παρασκήνια και δεν έχει λόγια, δεν έχει ούτε μια παύση, ούτε κάποια οδηγία, παραμόνο την γνωστή φράση που την λέει ο Αγγελιοφόρος του: «Ο κ. Γκοντό δεν θα έρθει απόψε αλλά μου είπε να σας μεταφέρω ότι θα έρθει οπωσδήποτε αύριο».

Η σύγχρονη κοινωνία συχνά μοιάζει να είναι εγκλωβισμένη σε έναν φαύλο κύκλο ανησυχίας και κούρασης. Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι το θέατρο μπορεί να λειτουργήσει ως «καθαρτήριο» ή ακόμα και ως λύση
για αυτό το αδιέξοδο;

Δεν πιστεύω καθόλου ότι το θέατρο μπορεί να λειτουργήσει ως καθαρτήριο ή λύση. Πιστεύω ότι το θέατρο βοηθάει εμάς να σωθούμε προσωρινά από τα βάσανα της πραγματικότητας και πως για το κοινό είναι ένας τόπος καταφυγής ή αναψυχής πολλές φορές, σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει μια ανάταση ψυχής ίσως, αλλά δεν έχει την δύναμη να αλλάξει τον κόσμο πάρα μόνο μεμονωμένα κάποιον ευαίσθητο άνθρωπο. Στο αδιέξοδο του πολιτικού και προσωπικού μας λαβυρίνθου είμαστε όλοι μόνοι μας. Κάποιοι ίσως είναι με παρέα.

Αν έπρεπε να διαλέξετε έναν καλλιτέχνη που σας έχει επηρεάσει βαθιά, ποιος θα ήταν και γιατί;

Με επηρέασε πολύ ο Τσάρλι Τσάπλιν σαν παιδί. Πίστευα ότι αυτός και το έργο του ήταν η σύνοψη όλων όσων υπάρχουν στον μαγικό κόσμο της τέχνης. Με τα χρόνια ήρθαν να προστεθούν πολλοί άλλοι και άλλα που ανήκουν στην σφαίρα της μεγάλης ποίησης, της ζωής και της φύσης που με συναρπάζει.

Τι συμβουλή θα δίνατε σε νέους καλλιτέχνες που επιθυμούν να αναπτύξουν τη δική τους φωνή στο θέατρο και τη λογοτεχνία σήμερα;

Δεν συμβουλεύω κανέναν. Διδάσκω μόνο υποκριτική που νομίζω ότι γνωρίζω καλά. Αν ζητήσουν την γνώμη μου λέω να μη χάνουν την πίστη στο εαυτό τους και στο όνειρο τους και να δουλέψουν πολύ για αυτό. Αλλά οι συμβουλές νομίζω είναι πλέον άνευ ουσίας.

Οι νέοι ενδιαφέρονται για πληροφορίες σχετικές με το πως θα μπουν στο παιχνίδι το θεατρικό και τηλεοπτικό και γνωρίζουν ότι δεν γίνεται να περιμένεις σαν καλό κι ευγενικό παιδί, στην σειρά δουλεύοντας μόνο για να αναγνωριστεί το ταλέντο σου. Επομένως ένα έχω να πω και δεν είναι συμβουλή αλλά διαπίστωση. Οι νέοι βρίσκονται σε σύγχυση από την πολλή πληροφορία, από την πλύση εγκεφάλου, από την ασυναρτησία και την παραπληροφόρηση.

Κάποιοι νέοι βέβαια σωστά ενημερωμένοι και προστατευμένοι, έχουν ήδη μπει στο παιχνίδι και καλπάζουν… Οι υπόλοιποι δυστυχώς, βλέπουν απ’ έξω και απορούν πως γίνονται όλα τόσο «μαγικά»!

Συντελεστές:

Σκηνοθεσία / Κοστούμια / Καλλιτεχνική επιμέλεια: Σοφία Φιλιππίδου
Μουσική: Μιχαήλ-Εφραίμ Τσουμπός, Σάββας Παριανός
Σκηνικά / Αφίσα: Κώστας Φωτόπουλος
Βοηθός Σκηνοθέτη / Φωτισμοί / Φωτογραφίες: Παναγιώτης Σπύρου
Βοηθός ενδυματολογικού: Νίνα Φωτιάδου
Μακιγιάζ: Στεφανία Ανέστη

Παραγωγή «Τ3χνη»

Παίζουν: Σπύρος Δούρος, Μάριος Καλογεράκης, Παναγιώτης Καλούδης, Βέρα Κανελλοπούλου, Αποστόλης Κεπεσίδης, Κωνσταντίνα Λαμπροπούλου, Λάμπρος Πρέντζας, Ασημένη Τούντα, Ειρήνη Τσώλη, Ευτυχία Φραντζεσκάκη, Νίνα Φωτιάδου.