Κάνε focus: Ο Γιάννης Φασόης και η μαγική του “Έρημος”

Υπάρχουν δημιουργοί που δεν ακολουθούν τη σκιά κανενός, αλλά προτιμούν να περπατούν ξυπόλυτοι πάνω στο πιο δύσβατο και αχαρτογράφητο έδαφος: εκείνο της εσωτερικής αναζήτησης. Ένας από αυτούς είναι ο Γιάννης Φασόης. Μόλις 26 ετών, έχει ήδη χαράξει έναν ξεχωριστό δρόμο στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο – ως ηθοποιός, σκηνοθέτης και συγγραφέας με ξεχωριστή ευαισθησία, ποιητικό βλέμμα και θαυμαστή εσωτερικότητα.

Μετά τις διακρίσεις για τα έργα του Προτομή και Κονιάκ 0 Αστέρων, ο Γιάννης Φασόης επιστρέφει δυναμικά με το νέο του έργο Έρημος, που κάνει πρεμιέρα στις 25 Απριλίου στο Θέατρο 104. Γραμμένο σε μια προσωπικά κρίσιμη περίοδο, το έργο είναι μια σπαρακτική εξερεύνηση του διαγενεακού τραύματος, της μητρικής εγκατάλειψης και της μοναξιάς της σύγχρονης γυναίκας, με την τεχνική του μαγικού ρεαλισμού να ανοίγει έναν εντελώς δικό του, αλλόκοσμα οικείο αφηγηματικό χώρο.

Στο επίκεντρο της Ερήμου, μια νεαρή μητέρα φεύγει απ’ το σπίτι, απ’ τη ζωή της – και ξαφνικά βρίσκεται σε μια αχανή, μαγική έρημο, χωρίς διέξοδο, χωρίς στίγμα. Εκεί, μακριά από τον κόσμο και κοντά στο κέντρο του εαυτού της, καλείται να επιβιώσει, να επαναπροσδιοριστεί, να διαχειριστεί την απόλυτη σιωπή. Έναν μονόλογο σαν αυτόν, ο Φασόης δεν τον άφησε να ειπωθεί μόνο από μία φωνή – αλλά από τέσσερις γυναίκες ηθοποιούς, τέσσερις πτυχές της ίδιας ηρωίδας: παιδική ηλικία, εφηβεία, ενήλικη ζωή, και το ίδιο το τραύμα της.

Ο Γιάννης Φασόης μιλά –μέσα από την τέχνη του– για εκείνη την εσωτερική «έρημο» που λίγο-πολύ όλοι κουβαλάμε, με την ελπίδα ότι κάπου βαθιά μέσα στη σκόνη, κάτι από φως υπάρχει ακόμα.

Συστήσου μας… 

Είμαι ο Γιάννης Φασόης, είμαι είκοσι έξι χρόνων και μεγάλωσα στην Κυψέλη, στην Ευελπίδων. Από πολύ μικρός είχα επαφή με τις τέχνες, θέατρο, κινηματογράφος, λογοτεχνία, εικαστικά και μουσική. Στα παιδικά μου χρόνια, η μητέρα μου με πήγαινε συχνά να βλέπω παιδικό θέατρο, όμως πιο ισχυρή ανάμνηση είναι στην ηλικία των τριών που με πήγε ο πατέρας μου να δούμε τους Όρνιθες στο Ηρώδειο. Άντεξα μέχρι την είσοδο των ορνίθων, κάπου εκεί τρόμαξα και ο πατέρας μου με πήρε και φύγαμε, ενώ εγώ έκλαιγα απαρηγόρητος.

Στην ηλικία των τεσσάρων έβλεπα πολλές ταινίες animation, αλλά, ευτυχώς, ο πατέρας μου φρόντισε και μου έβαλε το “Κλέφτης ποδηλάτων”. Κάπως έτσι άρχισα να έχω άγχος και να μην μου αρέσει το ποδήλατο. Αστειεύομαι. Παρά ταύτα, αν θα μπορούσα να περιγράψω τα παιδικά μου πρώτα ερεθίσματα, είναι ανάμικτα, σκληρά και γλυκά. Κάπως έτσι συντέθηκε αυτός που είμαι τώρα.

Πότε και πώς κατάλαβες πως θες να ασχοληθείς με το θέατρο;

Στην έκτη δημοτικού και ενώ πήγαινα σε ένα παιδικό θεατρικό εργαστήρι (της Ξένιας Καλογεροπούλου), μια μέρα ήρθε ένας σκηνοθέτης, ο Βασίλης Χριστοφιλάκης, να παρακολουθήσει το μάθημα, γιατί αναζητούσε ένα παιδί για έναν ρόλο. Επέλεξε εμένα. Οι γονείς μου μού επέτρεψαν να το δοκιμάσω και εγώ το απόλαυσα πιο πολύ απ’ το οτιδήποτε είχα ζήσει ως τότε.

Ήμουν, με ένα σύνολο υπέροχων ηθοποιών, Τετάρτη ως Κυριακή στο θέατρο του Νέου Κόσμου. Δεν ήταν το γεγονός ότι έπαιζα αυτό που μου προκαλούσε αυτό το συναίσθημα. Ήταν η αίσθηση του ότι ανήκω εδώ. Ήταν η πρώτη φορά που το ένιωσα και έτσι είπα «αυτό θα ακολουθήσω».

Η πορεία σου είναι πολυσχιδής: συγγραφή, σκηνοθεσία, υποκριτική, ακόμη και κινηματογράφος. Τι σε εκφράζει περισσότερο;

Πιστεύω πολύ στο ότι πρέπει να δοκιμάζουμε και όχι να απορρίπτουμε. Έτσι κι εγώ δοκίμασα, και ακόμη δοκιμάζω, όμως, σίγουρα, έχω καταλήξει μέσα μου στη συγγραφή και στη σκηνοθεσία θεάτρου. Αυτά τα δύο με ολοκληρώνουν.

Η συγγραφή μού προσφέρει την απόλυτη ελευθερία της έκφρασης και της ανάπτυξης του προσωπικού μου κόσμου. Ενώ η σκηνοθεσία μού επιτρέπει να δημιουργώ μαζί με άλλα άτομα και να φτιάχνω εικόνες, στιγμές ένα ζωντανό έργο.

Αν σου ζητούσα να περιγράψεις τον δημιουργικό σου κόσμο με τρεις λέξεις, ποιες θα ήταν αυτές;

Η πρώτη είναι, σίγουρα, η μαγεία, αδιαμφισβήτητα. Η δεύτερη είναι το φως και η τρίτη το χάος. Νομίζω πως οι ήρωες στα έργα μου προσπαθούν να πάνε προς το φως. Παλεύουν με το χάος (δικό τους, κοινωνικό, των άλλων) και σε όλα υπάρχει η διάσταση του μαγικού ρεαλισμού.

Το έργο “Έρημος” πραγματεύεται το διαγενεακό τραύμα μέσα από τον φακό του μαγικού ρεαλισμού. Τι σε ώθησε να ασχοληθείς με αυτό το θέμα;

Πιστεύω πως τα περισσότερα πράγματα, που μας απασχολούν στην καθημερινότητα μας, προέρχονται από παλιότερες καταστάσεις, πιθανόν όχι δικές μας. Δεν ξέρω, καν, σε ποιο ποσοστό είμαστε αυθεντικά ο εαυτός μας και όχι τα ερεθίσματά μας.

Είμαστε αποτέλεσμα των γονιών μας, των εμπειριών και των προσλαμβανουσών μας. Πιστεύω πολύ στην ύπαρξη του διαγενεακού τραύματος και έχω την ανάγκη να το κατανοήσω σε βάθος. Ο δικός μου συγγραφικός τρόπος είναι ο μαγικός ρεαλισμός. Δεν νομίζω πως θα μπορούσα αλλιώς να προσεγγίσω αυτό το ζήτημα.

Αν και πρόκειται για μονόλογο, επέλεξες τέσσερις γυναίκες ηθοποιούς για να αποδώσουν διαφορετικές πτυχές της ηρωίδας. Πώς προέκυψε αυτή η σκηνική επιλογή;

Κάτι που, επίσης ήθελα να ανιχνεύσω, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και με αυτό το έργο είναι το «ποιος εαυτός μου μιλάει». Όταν έγραφα αυτό το έργο, βίωνα, παράλληλα, μια δύσκολη προσωπική στιγμή, είχα πολύ άγχος, θλίψη και φόβο. Όλα αυτά τα συναισθήματα, τα οποία τοποθέτησα και στο έργο, δεν νομίζω ότι είχαν προκληθεί εκείνη τη χρονική στιγμή, νομίζω υπήρχαν αρκετό διάστημα και απλά δεν εκφραζόντουσαν.

Στο έργο «Έρημος» η ηρωίδα βρίσκεται στην απόλυτη μοναξιά και ησυχία και, έτσι, μπορεί να ακούσει όλα της τα συναισθήματα και όλους της τους εαυτός. Δραματουργικά οι εαυτοί που δημιούργησα είναι ο ενήλικος (Ζωή Κικινή), ο παιδικός (Φωτεινή Σαββίδη), ο εφηβικός(Έλενα Γεώργα) και το τραύμα (Σοφία Γιαννίτσιου Παπαευαγγέλου). Όταν αναφέρομαι στο τραύμα – εαυτό, μιλάω για τον αμυντικό χαρακτήρα, που δημιουργείται απ’ το πυρηνικό τραύμα του ανθρώπου. Κάπως έτσι, λοιπόν, έχει δομηθεί η παράσταση.

Η ηρωίδα χάνεται σε μια “μαγική έρημο”. Τι συμβολίζει για σένα αυτή η έρημος;

Η έρημος, για μένα, συμβολίζει την ψυχή. Πολλοί αμφισβητούν την ύπαρξη της ψυχής. Εγώ πιστεύω ότι υπάρχει κάπου μέσα μας, στο σώμα μας και, αν την επισκεπτόμασταν, θα ήταν ένα τοπίο τρομακτικό και όμορφο, ταυτόχρονα. Οικείο και ανοίκειο, σαν κάποια στιγμή να είχαμε αλλά να το είχαμε ξεχάσει. Νομίζω κάπως έτσι την έχει προσεγγίσει και ο σκηνογράφος μας, ο Θοδωρής Πιτσιλής. Έχει δημιουργήσει τη δική μας έρημο.

Το έργο αγγίζει θέματα όπως η μητρική εγκατάλειψη, οι φοβίες, η μοναξιά. Πώς πιστεύεις/ελπίζεις ότι θα αγγίξει το κοινό;

Με ανησυχεί, αρκετά, πώς θα είναι η ανάγνωση του κοινού. Δεν ξέρω, ειλικρινά, πώς μπορεί να το προσλάβει. Εγώ, πάντως, θέλω να μπορέσει να βυθιστεί στην παράσταση και να βιώσει τα συναισθήματα της ηρωίδας και, φεύγοντας απ’ το θέατρο, να αναρωτηθεί και για τα δικά του τραύματα ή τα διαγενεακά τραύματα, πιθανώς.

Αναφέρεις στο σημείωμά σου ότι το έργο γεννήθηκε σε μια δύσκολη προσωπική σου περίοδο. Θεωρείς ότι η δημιουργία μπορεί να λειτουργήσει και ως θεραπευτική διαδικασία;

Ναι, το πιστεύω ακράδαντα. Πάνω απ’ όλα, για μένα, η δημιουργία και η τέχνη είναι έκφραση συναισθημάτων. Ταυτίζομαι απόλυτα με την φράση του ποιητή (Καρυωτάκης) «κάνε τον πόνο σου άρπα και γίνε σαν αηδόνι». Εγώ επιλέγω να γράψω, όταν έχω κάτι να εκφράσω, κάτι μέσα μου, που μου το ζητάει, έτσι υπάρχει και μια προσωπική θεραπεία, γιατί, πέρα απ’ τη συγγραφική διαδικασία, είναι και μια συζήτηση με εμένα, που, σίγουρα, το αποτέλεσμα είναι μια κατανόηση.

Υπάρχει κάποια στιγμή ή φράση στο έργο που κουβαλάς ακόμα και εκτός σκηνής;

Ναι, η φράση «Ξέρεις, εν τέλει, νομίζω το πρόβλημά μου είναι ότι δεν πρόλαβα να ζήσω ποτέ την ηλικία μου. Κάπως έτσι, μάλλον, δημιουργούνται τα κενά». Υπάρχουν πολλές στιγμές και φράσεις, μέσα στο έργο, που με αποτελούν. Όμως αυτή καταφέρνει να τα συμπυκνώσει όλα.

Συντελεστές

Σύλληψη – Συγγραφή – Σκηνοθεσία: Γιάννης Φασόης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ζωή Κικινή
Ενδυματολόγος – Σκηνογράφος: Θοδωρής Πιτσιλής
Βοηθός Σκηνογράφου / Artwork: Εμμανουήλ Τσιμπίδης
Επιμέλεια Κίνησης: Ιωάννα Καρατέγου
Σύνθεση Πρωτότυπης Μουσικής: Σοφία Γιαννίτσιου Παπαευαγγέλου
Φωτογραφία: Κωνσταντίνα Πανέλη
Ερμηνεύουν: Έλενα Γεώργα, Σοφία Γιαννίτσιου Παπαευαγγέλου, Ζωή Κικινή
Φωτεινή Σαββίδη