Κάτια Γέρου: “Ο πόλεμος έχει πρόσωπο τέρατος. Και το τέρας γεννάει τέρατα”

«Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας» είναι ο τίτλος του έργου, της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας (2015) Λευκορωσίδας δημοσιογράφου και συγγραφέως Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, το οποίο θα παρουσιαστεί στο Θέατρο Φούρνος σε σύλληψη και ερμηνεία Κάτιας Γέρου και Ναταλίας Γεωργοσοπούλου και δραματουργική επεξεργασία Παντελή Μπουκάλα.

Δύο γυναικείες φιγούρες στη σκηνή καταθέτουν ένα σύγχρονο μαρτυρολόγιο για τη συμμετοχή της σοβιετικής γυναίκας στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Αφηγούνται την τραγική ιστορία της θηλυκότητας μέσα στα πεδία των μαχών, δημιουργώντας ένα τοπίο μνήμης, όπου συνδέονται το παρόν με το παρελθόν, το πραγματικό με το ονειρικό.

 

Ο σκηνικός χρόνος, γεμάτος ρωγμές και ρήγματα, δημιουργεί τον τόπο όπου ανασαίνει η ανθρώπινη ψυχή. Οι δύο θηλυκές φιγούρες αποκαλύπτουν προσωπικά βιώματα γεμάτα συγκρούσεις και αντιφάσεις και την ίδια στιγμή φωτίζουν το ανείπωτο βάθος των συναισθημάτων τους, των απόκρυφων επιθυμιών και των ονείρων τους.

Μεταξύ έρωτα και πολέμου, μνήμης και ιστορίας, οργής και χιούμορ, οι γυναίκες αυτές επαναδιεκδικούν τις ζωές τους, τα σώματά τους, τα συναισθήματά τους, τους εαυτούς τους. Κατά τη διάρκεια της παράστασης η σκηνή μετατρέπεται σε χώρο εξέγερσης του ανθρώπινου πάθους απέναντι σε κάθε μορφή καταπίεσης.

Η Κάτια Γέρου αναφέρει στο NEWS 24/7 για το έργο αυτό πως “η γραφή της Αλεξίεβιτς είναι ωστικό κύμα. Η δουλειά που έκανε να διασχίσει μια αχανή χώρα, να βρει μαρτυρίες ηλικιωμένων πλέον γυναικών που πήραν μέρος στον Β’ Π.Π. στη Ρωσία όταν ήταν μεταξύ 15-18 χρονών, Παιδάκια, έφηβες! Αυτά που λένε είναι πραγματικά υψηλή λογοτεχνία. Και βγαίνουν από τα χείλη απλών γυναικών, όχι διανοούμενων, απλών γυναικών. Βγαίνουν από τη ψυχή τους αλογόκριτα επειδή λαχταράνε να μιλήσουν.

Αν η Αλεξίεβιτς δεν τους είχε ξεκλειδώσει τη ψυχή τους, τα κείμενα αυτά δε θα υπήρχαν. Και θα ήμασταν φτωχότεροι αν δεν τα γνωρίζαμε. Από αυτό το βιβλίο “Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας”, μέσα από τη φρίκη του πολέμου αναδύεται μια δύναμη, μια χαρά ζωής, μια ελπίδα που λες: Δεν είναι δυνατόν! Δεν μπορεί μια γυναίκα που υπέστη τέσσερις ακρωτηριασμούς στα ποδαράκια της, χωρίς αναισθητικό, με ένα πριόνι μαραγκού να λέει στο τέλος: “Ζω με το παρελθόν μου. Ήταν όμορφο το παρελθόν μας”. Αυτή η φράση είναι απίστευτη. Και μεγάλο μάθημα για εμάς τους τυχερούς που δεν τα ζήσαμε και που η παραμικρή γρατζουνιά μας κάνει να καταρρέουμε.
Γι’ αυτό, από όλα αυτά τα κείμενα αναδύεται εν τέλει φως!
Μεγάλο μάθημα ζωής: Η ψυχική δύναμη του ανθρώπου. Αυτό συζητούσαμε στη διάρκεια των προβών ο Σάββας, η Ναταλία, εγώ και όλοι οι συντελεστές”.

Και η Ναταλία Γεωργοσοπούλου σκιαγραφεί τις δύο ηρωίδες λέγοντας “δύο θηλυκές φιγούρες βρίσκονται επί σκηνής σ’ έναν τόπο μαχών, ερειπίων, δύο γυναίκες ραψωδοί που περιδιαβαίνουν αναζητώντας φωνή.
Στο έργο, υπάρχουν πολλές γυναικείες φωνές, πολλές ιστορίες, που γλιστράνε συνεχώς από το απόλυτα τραγικό στο απόλυτα κωμικό – ένας αυτοσαρκασμός που “κοροϊδεύει” εαυτόν και αλλήλους.
Οι γυναίκες αυτές είναι γεμάτες από μια αναπάντεχη χαρά για ζωή – από τη λαχτάρα της νιότης ως το πάθος της λυρικής μαχήτριας”.

Πόσο επίκαιρο είναι το έργο αυτό, ιδιαίτερα τώρα που ο πόλεμος στην Ουκρανία καλά κρατεί και ένας νέος πόλεμος στο Ισραήλ έχει ξεσπάσει;

Κάτια Γέρου: Ήταν, είναι και θα είναι. Όσο ρομαντικοί και αιθεροβάμονες και αν είμαστε ότι κάποτε θα γίνει ένας παγκόσμιος αφοπλισμός, ότι δε θα αλλάζουν τα σύνορα από κάποιους “πατερούληδες” που ονειρεύονται γαλάζιες πατρίδες και πράσινα άλογα, το κακό θα υπερισχύει. Λέει η Αλεξίεβιτς: Το κακό είναι σαγηνευτικό. Είναι πιο πεπειραμένο από το καλό. Πιο ελκυστικό.”

Ναταλία Γεωργοσοπούλου: Ρίχνοντας μια ματιά στον κόσμο μόνο πολέμους και καταστροφές βλέπεις. Μια αδιέξοδη ανθρώπινη πολιορκία οδύνης και βαρβαρότητας.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πόλεμος στην Παλαιστίνη, πόλεμοι που γίνονται σε μέρη του κόσμου και ενδεχομένως να μη γνωρίζουμε καν.
Το έργο αυτό δεν είναι επίκαιρο λόγω πολέμου, αλλά είναι επίκαιρο αντιστρόφως. Αναζητά την ομορφιά, τον άνθρωπο που χυμάει στη ζωή με τα πνευμόνια του γεμάτα και την καρδιά του να βράζει. Τον “άνθρωπο” που φλέγεται από το ουσιαστικά ανθρώπινο και αιώνιο. Από την ομορφιά που υπάρχει μέσα του, από ελπίδα, πίστη, αγάπη. Το έργο της Αλεξίεβιτς είναι επίκαιρο γιατί αναζητά την ψυχή του ανθρώπου, το φως.

Αν ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας, τι πρόσωπο έχει;

Κάτια Γέρου: Έχει το πρόσωπο της απληστίας, αν σκεφτούμε ότι τα πιο πολλά λεφτά παγκοσμίως βγαίνουν από τους πολεμικούς εξοπλισμούς, τα ναρκωτικά και το trafficking.  Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας, δεν έχει πρόσωπο ανθρώπου. Έχει πρόσωπο τέρατος. Και το τέρας γεννάει τέρατα.
Στεναχωριέμαι που δεν μπορώ να πω κάτι αισιόδοξο. Ίσως η παιδεία και ο πολιτισμός – αν επενδύσουμε σε αυτά – να φτιάξουν χειραφετημένες γενιές που θα ορθώσουν κάποτε ένα ανάστημα που εμείς δεν ορθώσαμε και θα πουν Basta!

Ναταλία Γεωργοσοπούλου: Ο πόλεμος δε θα μπορούσε να έχει πρόσωπο γυναίκας όπως ούτε πρόσωπο παιδιού. Κι όμως στις ειδήσεις πολέμων φωτογραφίες παιδιών και μανάδων βλέπουμε. Ο πόλεμος δεν θα μπορούσε να έχει πρόσωπο ανθρώπου που παλεύει να σώσει τη ζωή, που φέρνει τη ζωή. Ο πόλεμος δεν έχει παντελώς κανένα πρόσωπο που προσομοιάζει στο ανθρώπινο. Κι όμως τι τραγική ειρωνεία ο άνθρωπος να κάνει πολέμους και να καταστρέφει κάθε ζωή.
Ο πόλεμος έχει το πρόσωπο ενός απο-ανθρωποποιημένου ανθρώπου, εκεί όμως, δίπλα, υπάρχει και η ανθρώπινη κραυγή που ψάχνει σωτηρία. Στη μάνα, στο παιδί, στο αγκάλιασμα δύο ερωτευμένων ανθρώπων, υπάρχει η ανθρώπινη αγωνία, η ελπίδα.