Κοραής Δαμάτης: “Οι Βρυκόλακες στέλνουν σαφές μήνυμα για την υποβοηθούμενη ευθανασία”

Οι «Βρυκόλακες» του Ίψεν επιστρέφουν στη σκηνή μέσα από τη ιδιοσυγκρασιακή ματιά του Κοραή Δαμάτη.
Με μουσική της Δήμητρας Γαλάνη και ερμηνείες από σπουδαίους ηθοποιούς όπως η Ασπασία Κράλλη, ο Φίλιππος Σοφιανός και ο Μιχάλης Καλαμπόκης, η νέα σκηνική εκδοχή του εμβληματικού έργου του Ίψεν τολμά να αναμετρηθεί με τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής και του θανάτου.

Σε μια μικρή πόλη της Νορβηγίας, στα τέλη του 19ου αιώνα, η κυρία Άλβινγκ ετοιμάζεται για τα εγκαίνια ενός ιδρύματος αφιερωμένου στον αείμνηστο σύζυγό της, λοχαγό Άλβινγκ. Η επιστροφή του γιου της, Όσβαλντ, και η παρουσία του Πάστορα Μάντερς φέρνουν στην επιφάνεια καλά κρυμμένα μυστικά και οικογενειακά τραύματα, ενώ η Ρεγγίνα –ψυχοκόρη της οικογένειας– και ο πατέρας της προσθέτουν ακόμα περισσότερες εντάσεις σ’ ένα τοπίο όπου τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται.

Ο Κοραής Δαμάτης εξηγεί στο NEWS 24/7 τι ήταν αυτό που τον γοήτευσε στο έργο αυτό του Ίψεν : “Οι αντιφάσεις των ηρώων του που οφείλονται, κατά κύριο λόγο, στα μυστικά τους, στα ανομολόγητα συναισθήματα, στα κοινωνικά τους πρέπει, στις αποκαλυπτικές εξιστορήσεις τους, στις εμμονές τους… σε γοητεύει αυτό το ετερόκλητο πάζλ που είναι ο καθένας τους. Πέντε διαφορετικοί κόσμοι που βλέπουν το δικό τους ουρανό μόνο. Παρόλα αυτά, συζούν, συνομιλούν, καυτηριάζουν, αγαπούν, φροντίζουν… και περιμένουν πότε θα υποχωρήσει ο άλλος για να έχουν τον τελευταίο λόγο”.

Πώς καταφέρατε να διατηρήσετε τη διαχρονικότητα του έργου και να το συνδέσετε με τη σύγχρονη πραγματικότητα;

Κοραής Δαμάτης: Αυτή είναι η σπουδαιότητα αυτού του συγγραφέα… Πρωτοπόρος, με τα έργα του άλλαξε την μέχρι τότε δραματουργία. Έβαλε επί τάπητος θέματα όπως το ψέμα και την υποκρισία της αστικής τάξης, την παρακμή της, την κραυγαλέα σεμνοτυφία της, το απόλυτο της προτεσταντικής εκκλησίας… έθεσε τότε, το 1881 που δημοσιεύεται το έργο, το θέμα της υποβοηθούμενης ευθανασίας… οπότε, από μόνο του το έργο, όσο κι αν δεν μου αρέσει η πολυχρησιμοποιημένη έκφραση, από μόνο του είναι επίκαιρο, από μόνο του συνδέεται με την σύγχρονη πραγματικότητα.

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε στην σκηνοθεσία, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα τόσο πολυδιάστατο και συναισθηματικά φορτισμένο έργο;

Κοραής Δαμάτης: Να καλοπιάνω, όπου μπορώ, τα σκοτάδια του. Να μην αφήνω αυτήν την συναισθηματική φόρτιση που αναφέρατε, να πνίγει το τώρα, τη στιγμή. Να “καθυστερήσω” όσο μπορώ το αναπόφευκτο φινάλε.

Ο Ίψεν θεωρείται πρωτοπόρος της θεατρικής δραματουργίας. Πώς πιστεύετε ότι η σκηνοθεσία σας αναδεικνύει τη συνθετότητα του χαρακτήρα της κυρίας Άλβινγκ και τον τρόπο που η υποκρισία της κοινωνίας την επηρεάζει;

Κοραής Δαμάτης: Α, θα λέγαμε, ότι αυτή τη στιγμή βρίσκουμε την κυρία Άλβινγκ, τώρα που επέστρεψε κι ο πολυπόθητος υιός, σε μια καλή της στιγμή, σε μια ισορροπημένη ζωή μετά από αγώνες και αντιξοότητες που κράτησαν αρκετά χρόνια. Κι ακόμα την βρίσκουμε πιο αποφασισμένη από ότι στο παρελθόν: «Δεν αντέχω άλλο τόση καταπίεση, τόσους περιορισμούς. Να τους πετάξω από πάνω μου, να φύγουν, να ελευθερωθώ»…λέει στον Πάστορα Μάντερς, στον νεανικό της έρωτα. Το ζητούμενο, λοιπόν, για μένα, ήταν η Άλβινγκ να βαδίζει στο μεταίχμιο, πάνω σε μία αλλαγή που θα ολοκληρωθεί σταγόνα σταγόνα στην διάρκεια της παράστασης για να φτάσει στην αποκορύφωση αυτής τη αλλαγής με την τελική απόφαση που θα πάρει για τη ζωή του γιού της.

Πίσω από τις μουσικές συνθέσεις βλέπουμε το όνομα της Δήμητρας Γαλάνη. Ποιος ο ρόλος της μουσικής στην παράσταση;

Κοραής Δαμάτης: Ζήτησα από τη Δήμητρα η μουσική της σε αυτήν την παράσταση να γεννηθεί από τη σιωπή. Να προσπαθεί να βρει τα πατήματά της, να προσπαθεί να βρει τις νότες, τις παύσεις, το ρυθμό για να φτιάξει ένα μουσικό χάδι παρηγοριάς.

Το έργο διαπραγματεύεται την έννοια της ευθανασίας και τα ηθικά διλήμματα που αυτή προκαλεί. Πώς αντιμετωπίζετε αυτό το θέμα και ποιο μήνυμα ελπίζετε να μεταφέρετε στο κοινό;

Κοραής Δαμάτης: Πολύ σωστά το λέτε, το έργο, πράγματι, διαπραγματεύεται την έννοια της ευθανασίας και τα ηθικά διλήμματα που προκαλεί. Έχουμε το δικαίωμα στην εκούσια φυγή απ’ τη ζωή. Μιλάω για την νομοθεσία. Ο θάνατος είναι μέρος της ζωής. Κι απ’ την άλλη η ζωή είναι αναφαίρετο δικαίωμά μας να την ζούμε όχι σαν ένα βιολογικό γεγονός, αλλά μέσα σε χαρά, προσφορά, γενναιοδωρία και αγάπη…παρέα με τις κακουχίες, τις αγωνίες, τον πόνο, την απόγνωση και το φόβο που φέρουν ασθένειες σοβαρές του σώματος και της ψυχής.

Όμως από κει και πέρα, αν η ζωή γίνει αβίωτη, χωρίς ίχνος αξιοπρέπειας, αν διαλυθεί η ζωή, χωρίς καμιά ελπίδα επιστροφής στην ΄΄κανονικότητα΄΄; Λέει ο Όσβαλντ στη μητέρα του στο τέλος της τρίτης πράξης: «Δεν αντέχω να μείνω κατάκοιτος χρόνια, να γεράσω, ν’ ασπρίσω, να μην ξέρω ποιος είμαι, να μη ξέρω τι είμαι…ένα τίποτα, ένα πεταμένο χαλασμένο πράμα… Να ξαναγίνεσαι μωρό, να σε ταΐζουν, να σε πλένουν, να σε ξεσκατίζουν… Βρώμικο, ελεεινό και σιχαμένο! Κι αν πεθάνεις εσύ πριν από μένα;»

Η ευθανασία ή η υποβοηθούμενη ευθανασία είναι ένα θέμα που έχει μπει στο τραπέζι, που έχει αρχίσει και αντιμετωπίζεται σοβαρά. Δεν θα μπορούσε η παράσταση να μην πάρει θέση στέλνοντας το δικό της σαφές μήνυμα.

Συντελεστές

Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές
Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία: Κοραής Δαμάτης
Σκηνικά – Κοστούμια: Άννα Μαχαιριανάκη
Μουσική: Δήμητρα Γαλάνη
Σχεδιασμός φωτισμών: Άννα Σμπώκου
Βοηθός σκηνοθέτη: Άννα Χριστοφόρου

Διανομή με σειρά εμφάνισης:
Ρεγγίνα: Ερατώ Πίσση
Ένγκστραντ: Νίκος Παντελίδης
Πάστορας Μάντερς: Φίλιππος Σοφιανός
Κυρία Άλβινγκ: Ασπασία Κράλλη
Όσβαλντ Άλβινγκ: Μιχάλης Καλαμπόκης

Φωτογραφίες – Βίντεο: Πέτρος Πουλόπουλος
Social media: Νικόλαος Παπαδάκης
Διεύθυνση Παραγωγής: Θωμάς Πανδής
Παραγωγή: Αθηναϊκή Σκηνή – Μιχάλης Καλαμπόκης
(Με την συμπαραγωγή της ΑΜΚΕ: Φωτόνιο Τέχνης και Πολιτισμού)