Κώστας Φιλίππογλου στο NEWS 24/7: “Κανείς δεν πέθανε βλέποντας κακό θέατρο”

Ο Κώστας Φιλίππογλου είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης και δάσκαλος θεάτρου. Είναι ένας καλλιτέχνης χαμηλών τόνων με αξιοζήλευτη, ουσιαστική δουλειά και πορεία. Ξεκίνησε τις θεατρικές του σπουδές στην Αθήνα και συνέχισε την εκπαίδευσή του με ηθοποιούς-δασκάλους από την Ευρώπη ερευνώντας το σωματικό–δημιουργικό θέατρο. Έχει θητεύσει στα θεατρικά σχήματα του Πίτερ Μπρουκ και της Αριάν Μνουσκίν, ενώ για περισσότερο από μία δεκαετία (1999 -2013) δούλεψε κυρίως στο εξωτερικό με τη θεατρική ομάδα «Complicité». Είδηση μάλιστα αποτελεί το γεγονός πως το προσεχές καλοκαίρι θα βρίσκεται στο Λονδίνο, όπου θα παίζει στο National Theatre με τους Complicite, με τους οποίους θα αναδημιουργήσει μία ιστορική παράσταση της ομάδας και του Βρετανικού θεάτρου με τον τίτλο “Mnemonic”.
Στην Ελλάδα κάθε χρόνο τον βλέπουμε σε ρόλο ηθοποιού, αλλά και σκηνοθέτη. Η συνάντησή μας έγινε με αφορμή το “Τηλεφώνημα”, τον νέο θεατρικό μονόλογο του Θανάση Τριαρίδη που θα σκηνοθετήσει από τις 23 Οκτωβρίου και κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο FAUST, ένα πολιτικό έργο που αναφέρεται στον φόνο που συνηθίζουμε ως φυσιολογική έκφανση της ζωής ή και μια απόπειρα διαμαρτυρίας για αυτή την παραδοχή. Ο ίδιος ο Κώστας Φιλίππογλου χαρακτηρίζει το έργο αυτό σαν “μια μικρή προσπάθεια να αρθρώσουμε ένα πολιτικό λόγο για ό,τι συμβαίνει στη χώρα μας αλλά και στον πλανήτη”.

Ένα τηλεφώνημα με δίλημμα

Τι σας γοήτευσε σε αυτό το τηλεφώνημα του Θανάση Τριαρίδη ώστε να το σκηνοθετήσετε;
O δυναμικός λόγος του, το πηγαίο χιούμορ, οι έντονες συναισθηματικές εναλλαγές του ήρωα και η πολιτική και η ανθρωπιστική του τοποθέτηση.

Πώς προσεγγίσετε το έργο σκηνοθετικά; Ρωτώ γιατί έχετε μία ιστορία στο σωματικό θέατρο και έχετε εκπαιδευτεί στο θέατρο του Peter Brook και της Αριάν Μνουσκίν, έχετε συνεργαστεί με τους Complicite…
Η εκπαίδευση που είχα την τύχη να πάρω από κάποιους σπουδαίους θεατράνθρωπους, αλλά και η εμπειρία μου ως ηθοποιός και συνεργάτης της Complicite, με έκαναν να βλέπω το θέατρο όχι μόνο λογοκεντρικά αλλά πιο ολιστικά. Στην μετουσίωση του θεάτρου από λογοτεχνικό κείμενο σε παραστατική τέχνη, χρησιμοποιώ τα σώματα των ηθοποιών, αλλά και την τεχνολογία, δημιουργώντας εικόνες για να πω καθαρά την ιστορία στο κοινό. Βέβαια τώρα αυτό ακούγεται σαν σκηνοθετική μέθοδος, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχω κάποια μέθοδο.
Ενώ έχω εκπαιδευτεί μεθοδικά και όταν διδάσκω έχω πολύ συγκεκριμένη μέθοδο διδασκαλίας, όταν σκηνοθετώ αφήνομαι στην ιστορία και προσπαθώ επί τόπου να βρω τον τρόπο που θα σκηνοθετήσω. Αυτό θα προσπαθήσω να κάνω και στην συγκεκριμένη παράσταση. Είναι πιθανό να υπάρχει κάτι αναγνωρίσιμο στα θεατρικά έργα που έχω σκηνοθετήσει, αλλά αυτό νομίζω συμβαίνει επειδή οι δουλειές μου αντικατοπτρίζουν την αισθητική μου.

Ποιο νέο θεατρικό είδος ανακαλύπτεται μέσα στο έργο αυτό και πόσο κοντά στην πραγματικότητα που ζούμε είναι όλο αυτό το δυστοπικό κλίμα του έργου;
Ο Θανάσης Τριαρίδης θεωρεί ότι το τηλεφώνημα και κάποια ακόμα έργα του, ανήκουν σε ένα καινούργιο είδος θεάτρου που ονομάζεται θέατρο του διλήμματος. Μπαίνει ένα δίλημμα στον θεατή, για το αν θα πρέπει να πράξει με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Κατ’ επέκταση θα πρέπει ο θεατής να πάρει κάποια στιγμή αποφάσεις, για τη ζωή του, τη ζωή των συνανθρώπων του, αλλά και για την δυστοπική κοινωνία της Ελλάδας του σήμερα. Με τις φωτιές, τις πλημμύρες, τα ναυάγια των προσφύγων και την άνοδο του συντηρητισμού και της ακροδεξιάς.

Θα σας δούμε και σαν ηθοποιό και στο “Έγκλημα και Τιμωρία” στο θέατρο Πορεία σε μία ολοκαίνουργια διασκευή του Θανάση Τριαρίδη και πάλι. Πόσο αποκαλυπτικό είναι ακόμη και σήμερα το έργο αυτό του Ντοστογιέφσκι;
Όσοι έχουν διαβάσει το “Έγκλημα και Τιμωρία”, ξέρουν ότι πρόκειται περί ενός αριστουργήματος. Όσοι δεν το έχουν διαβάσει είναι πολύ τυχεροί, γιατί μπορούν να το ξεκινήσουν τώρα. Ήταν είναι και θα είναι ένα έργο αποκαλυπτικό. Άλλωστε πάνω σε αυτό το έργο έχουν στηριχθεί δεκάδες άλλα αριστουργήματα της λογοτεχνίας του θεάτρου και του κινηματογράφου. “Ο ξένος” του Καμύ “Οι δούλες” του Ζενέ, και από το σινεμά “Ο ταξιτζής” του Σκορσέζε το “Δαμάζοντας τα κύματα” του Τρίερ, ο “Αντρέι Ρουμπλιόφ” και “Η θυσία” του Ταρκόφσκι και πολλά ακόμα. Ο Τριαρίδης έχει κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα, ψυχαναλυτική, αποκαλυπτική και πρωτότυπη διασκευή. Ο Δημήτρης Τάρλοου κάνει τη σκηνοθεσία. Ελπίζω να καταθέσουμε μία καλή δουλειά με ενδιαφέρουσα οπτική πάνω σε αυτό το αριστούργημα.

Και η ερώτηση που μας απασχόλησε πολύ το καλοκαίρι που μας πέρασε λόγω της παράστασης της Λένας Κιτσοπούλου: Πόση παρέμβαση χωρούν τα κλασικά έργα; 
Τα κλασικά έργα βρίσκονται μια χαρά τοποθετημένα στη βιβλιοθήκη. Δεν τα πειράζει κανείς και θα βρίσκονται εκεί για να τα χαίρονται και οι επόμενες γενεές. Εμείς τώρα σαν σύγχρονοι δημιουργοί, μπορούμε να επηρεαζόμαστε από αυτά δημιουργώντας καινούργια έργα. Μπορούμε να τα διασκευάζουμε, να παρεμβαίνουμε όσο θέλουμε και να κάνουμε ότι θέλουμε, για να επικοινωνήσουμε το σπουδαίο αφήγημα του κλασικού συγγραφέα.

Δεν το κάνουμε από μίσος στο κλασικό έργο, αντιθέτως το κάνουμε από αγάπη και σεβασμό στον συγγραφέα και στο κοινό μας. Έτσι, μερικές φορές μπορεί να δημιουργήσουμε αριστουργήματα, άλλοτε μετριότητες, κι άλλες φορές τερατουργήματα. Κανείς δεν πέθανε βλέποντας κακό θέατρο.

Τώρα όσον αφορά στην Κιτσοπούλου, πρέπει να ξέρετε ότι ασχέτως του αποτελέσματος και το πόσο αρέσει ή όχι η δουλειά της στο κοινό, εκείνη παιδεύεται πραγματικά όταν δημιουργεί. Ακόμα κι αν δίνει την αντίθετη εντύπωση, η προσέγγισή της είναι πάντα ειλικρινής. Τα δημιουργήματά της είναι πονήματα με όλες τις σημασίες της λέξεως. Εμένα προσωπικά μου αρέσει η δουλειά της και χαίρομαι πολύ που υπάρχει στο ελληνικό θέατρο.

Σας βλέπουμε συχνά σαν ηθοποιό να υπακούτε στις σκηνοθετικές οδηγίες άλλων. Τι είναι αυτό που καθορίζει τις επιλογές σας κάθε φορά σαν σκηνοθέτη και σαν ηθοποιό;
Οι καλλιτεχνικές συναντήσεις, οι συναντήσεις με συγκεκριμένους ανθρώπους, η αγάπη για μια ιστορία, η ανάγκη μου να πω αυτή την ιστορία στο κοινό, είναι παράγοντες που καθορίζουν τις επιλογές μου. Φέτος στην Ελλάδα θα παίξω στο “Έγκλημα και Τιμωρία”, θα σκηνοθετησω το “Τηλεφώνημα” του Θανάση Τριαρίδη, έπειτα θα σκηνοθετήσω ένα καινούργιο έργο που θα δημιουργηθεί με τη σύμπραξη της Νεφέλης Μαϊστράλη και της ομάδας 4frontal. Όλο αυτό το διάστημα θα διδάσκω στο θεατρικό μου εργαστήρι και το καλοκαίρι θα βρίσκομαι στο Λονδίνο όπου θα παίζω στο National theatre με την αγαπημένη μου ομάδα Complicite. Θα αναδημιουργήσουμε μία ιστορική παράσταση της Complicite και του Βρετανικού θεάτρου με τον τίτλο “Mnemonic”.

Πώς ένας καλλιτέχνης μπορεί να αντιδράσει απέναντι σε όλες αυτές τις καταστροφές γύρω του; Όλοι αυτοί η περιρρέουσα καταστροφή τι αντίκτυπο έχει μέσα σας;
Οι άνθρωποι με ευαισθησίες έχουν μείνει άφωνοι με όλη αυτήν την καταστροφή. Ένας καλλιτέχνης, όμως, οφείλει να αντιδρά. Αυτή η δουλειά πάνω στο θεατρικό έργο “το τηλεφώνημα” αλλά και η σύμπραξη με τον Θανάση Τριαρίδη και τον Χάρη Τζωρτζάκη, αποτελεί μια μικρή προσπάθεια να αρθρώσουμε ένα πολιτικό λόγο για ό,τι συμβαίνει στη χώρα μας αλλά και στον πλανήτη.

Πώς βλέπετε το σύγχρονο ελληνικό θέατρο σήμερα; Έχουμε καλό θέατρο;
Στην Ελλάδα έχουμε κάποιους πολύ καλούς σκηνοθέτες, κάποιους εξαίρετους ηθοποιούς, σημαντικούς σκηνογράφους, Φωτιστές, μουσικούς, μεταφραστές και κάθε χρόνο γίνονται μερικές εξαιρετικές παραστάσεις. Όμως δεν έχουμε καλό θέατρο όπως δεν έχουμε καλά σχολεία, δεν έχουμε καλά νοσοκομεία, δεν έχουμε καλή συγκοινωνία, καλές υποδομές. Επίσης δεν υπάρχει μεγάλη θεατρική παράδοση, δεν υπάρχει μεγάλο θεατρικό κοινό και η πολιτεία δεν επενδύει στον πολιτισμό δεν φαίνεται να την αφορά. Και έτσι το καλό θέατρο που διαμορφώνει θεατρική παιδεία και αισθητική στο κοινό δεν μπορεί να επιβιώσει γιατί δεν έχει μεγάλο κοινό να το στηρίξει. Συγκρίνοντας τη χώρα μας με άλλες χώρες ανάλογης οικονομικής δυναμικής θα έλεγα ότι είμαστε αρκετά πίσω. Οι επιλογές των επιχορηγούμενων κρατικών θεάτρων, των φεστιβάλ και των ιδρυμάτων τις περισσότερες φορές δεν είναι αξιοκρατικές και ανάλογες με τις πολιτιστικές ανάγκες της χώρας. Πολλές φορές βασίζονται στα ρουσφέτια, στις φιλίες και στις παρέες. Στο δε λεγόμενο ελεύθερο ιδιωτικό θέατρο πρέπει να προσαρμοστείς στις επιθυμίες του εκάστοτε παραγωγού, που δεν θέλει να πάρει μεγάλα ρίσκα και να χάσει τα λεφτά του. Κάποιες πετυχημένες παραγωγές και κάποιες ανεξάρτητες θεατρικές ομάδες που καταθέτουν ωραίες δουλειές δεν αποτελούν τον κανόνα του ελληνικού θεάτρου αλλά την εξαίρεση. Μετά δε την πανδημία θεωρώ ότι οι θεατρικές επιλογές μας έχουν γίνει πιο συντηρητικές.