Μάκιναλ: Μια ιστορία για το τέλος του πολιτισμού και τη γυναίκα

Η νέα δουλειά της ομάδας ΠΥΡ μέσα από το εμβληματικό “Μάκιναλ” της Σόφι Τρέντγουελ αφηγείται μια ιστορία για το τέλος του πολιτισμού στο θέατρο του Νέου Κόσμου.

Το εμπνευσμένο από πραγματική δικαστική υπόθεση στις ΗΠΑ έργο της Σόφι Τρέντγουελ “Μάκιναλ”, αν και πολυπρόσωπο στη σύλληψη, είναι ουσιαστικά ένα έργο με δύο πρόσωπα: μια Πόλη και μια Γυναίκα. Η Πόλη αποκτά υπόσταση μέσα από δεκάδες χαρακτήρες, που θα μπορούσαν να λέγονται έτσι ή αλλιώς, θα μπορούσαν να είναι αυτοί που είναι ή άλλοι, δεν έχει σημασία, συνιστούν τελικά μία οντότητα, μια κοινωνική μηχανή που ορίζει και ομογενοποιεί τις ζωές και τον ψυχισμό όλων. Η Γυναίκα, παρά την αδιάκοπη λειτουργία της μηχανής, τολμά να ονειρευτεί την ελευθερία. Η μηχανή όμως εξαφανίζει τις παρεκκλίσεις, καταπίνει τις παρορμήσεις, σβήνει τις εξάρσεις. Η μηχανή είναι ικανή να μετατρέψει ένα ανθρώπινο όνειρο σε μια τερατώδη πράξη.

Η Αμερικανίδα Σόφι Τρέντγουελ, συγγραφέας, δημοσιογράφος, παραγωγός, που δούλεψε ενίοτε και ως ηθοποιός και σκηνοθέτις, παραγωγικότατη, άοκνη ταξιδιώτισσα ανά τον πλανήτη και μια από τις πρώτες μορφές της γυναικείας χειραφέτησης, γράφει το Μάκιναλ, το έργο που την έκανε περισσότερο γνωστή, το 1928. Συνθέτει έναν γρήγορο και μηχανιστικό κόσμο και πειραματίζεται δραματουργικά σε πολύ ιδιαίτερα ύφη, προκειμένου να αφηγηθεί τη συντριβή ενός πλάσματος, που από ένστικτο θέλησε στη ζωή του κάτι διαφορετικό από όσα του έμαθαν να θέλει.

Εμείς θέσαμε στους ηθοποιούς της παράστασης το ερώτημα:

Τι είδους “μηχανή” είναι η σύγχρονη γυναίκα;

Μαρία Σαββίδου: Η σύγχρονη γυναίκα δεν είναι μηχανή. Ίσως συχνά έτσι να την αντιλαμβάνονται, ίσως μάλιστα και η ίδια συχνά να αναγκάζεται να λειτουργεί ως πολυεργαλείο προκειμένου να ανταπεξέλθει σε όσα απαιτούνται από την πραγματική μηχανή- τον κόσμο γύρω της και φτάνει να ξεχνά πως δεν είναι. Αλλά δεν είναι μηχανή! Ευτυχώς δεν είναι μηχανή!

Αργύρης Ξάφης: Η γυναίκα είναι μια μηχανή ανθρωπιάς και ενσυναίσθησης. Και η «παλιά» και η «σύγχρονη». Γι αυτό και ίσως είναι καιρός να σταματήσουν να καπνίζουν οι ανδρικές μηχανές που μέχρι τώρα μόνο κακό και πόλεμο έχουν φέρει και να μας οδηγήσει στο μέλλον μια γυναίκα. Στην παράστασή μας, στο Μάκιναλ, το θέμα δεν είναι αυτό ούτε κατά προσέγγιση. Είναι μια γυναίκα απέναντι σε μια μηχανή ισοπέδωσης των πάντων, ένα κορίτσι με εχθρό μια Πόλη, που κουρεύει οτιδήποτε ξεχωρίζει, οτιδήποτε διαφέρει, οτιδήποτε συναισθάνεται και την οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο να κάνει κάτι απάνθρωπο, ένα φόνο, για να μπορέσει να την απορρίψει μετά και να την εξοντώσει.

Κατερίνα Νταλιάνη: Η γυναίκα παλεύει ανάμεσα σε μια κανονιστική αρσενικότητα που επιβάλλει η πατριαρχία, από πάντα μέχρι και σήμερα και στην καταπιεσμένη θηλυκότητα. Και νομίζω πως όλοι οι άνθρωποι εφόσον έχουμε και τα δύο αυτά στοιχεία μέσα μας, το αρσενικό και το θηλυκό, βιώνουμε μια τέτοια πάλη. Κάποιοι το χρησιμοποιούν ως εξουσία και κάποιοι αντιπαλεύουν αυτή την καταπίεση και την κανονικότατα, που μας έχει οδηγήσει σε ένα μηχανιστικό κόσμο, σε ένα κόσμο χωρίς κανένα έλεος.

Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος: Έστω και μέσα σε εισαγωγικά, δεν θα μπορούσα θα μιλήσω για έναν άνθρωπο, είτε άντρας είναι, είτε γυναίκα, με όρους μηχανής. Γιατί η μηχανή δεν έχει βούληση, ούτε και σκέψη. Δεν αισθάνεται. Η μηχανή εκτελεί. Η μηχανή υπακούει. Η σύγχρονη γυναίκα προσπαθεί ακόμα, στον 21ο αιώνα να έχει ισότιμη αντιμετώπιση στο κοινωνικό σύνολο. Οι αγώνες της, ειδικά τον προηγούμενο αιώνα έχουν παρουσιάσει αξιοσημείωτη πρόοδο ασφαλώς, κυρίως λόγω της αστικοποίησης των κοινωνιών, της κυριαρχίας της τεχνολογίας, αλλά και της ανάγκης ένταξής τους στη βιομηχανική παραγωγή, η οποία άλλαξε έστω και λίγο τον παραδοσιακό ρόλο που που είχαν μέχρι τότε στον αγροτικό, αλλά και στον ευρύτερο κοινωνικό βίο.

Τα στερεότυπα κατά τη γνώμη μου συμβαδίζουν πάντα με τις εκάστοτε κοινωνικές επιταγές. Η κοινωνικοποίηση επιβάλλει ουσιαστικά σε όλους, άντρες και γυναίκες, το πλαίσιο μέσα στο οποίο οφείλουν να κινηθούν, τους υποδεικνύει τον ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν, ούτως ώστε να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία της εκάστοτε κοινωνίας. Αυτό βέβαια ιστορικά, έχει αποδειχθεί, πως πολύ απέχει από τον ελεύθερο άνθρωπο.

Επομένως ένα στερεότυπο δεν είναι κάτι που γκρεμίζεται από τη μία μέρα στην άλλη. Έχω την εντύπωση, ίσως επειδή είμαι πατέρας, πως όλα εξαρτώνται από το αν θα πούμε την αλήθεια στα παιδιά μας. Γιατί βαθιά μέσα μας δεν επιθυμούμε την ανισότητα. Έτσι θέλω να πιστεύω τουλάχιστον. Η γυναίκα θα πρέπει να είναι ισότιμο μέλος μιας οποιασδήποτε κοινωνίας, αν η κοινωνία αυτή θέλει ακόμα να λέγεται πολιτισμένη.

Δέσποινα Κούρτη: Μια και μιλάμε με αφορμή το Μάκιναλ θα μείνω πιστή στον τρόπο που νοηματοδοτεί και χρησιμοποιεί τον όρο μηχανή η Sophie Treadwell. Στο έργο της μία γυναίκα συγκρούεται με μία πόλη-μηχανή η οποία έχει απολέσει, έχει καταργήσει κάθε έλεος και ενσυναίσθηση και η οποία συνθλίβει σαν ένα ελαττωματικό γρανάζι οποιονδήποτε τολμά να τα ονειρευτεί.

Ωστόσο επειδή η ερώτηση εστιάζει στο θέμα γυναίκα, θα ήθελα να πω ότι η γυναίκα και τώρα και παλιότερα έχει να αντιμετωπίσει μια από τις πιο καταπιεστικές μηχανές της κοινωνίας (γιατί θεωρώ ότι στην πραγματικότητα οι μηχανές του κόσμου μας είναι πολλές) αυτήν της πατριαρχίας. Και αναρωτιέμαι ποιές γυναίκες περνάνε πιο δύσκολα; Αυτές που αντιστέκονται σθεναρά σε αυτήν ή αυτές που υιοθετούν (με μεγάλη μαεστρία και ικανότητα κατά τ´ άλλα) τους ρόλους που η πατριαρχία τους αναθέτει;

Εμμανουήλ Κοντός: Μηχανή είναι ένα ντετερμινιστικό σύστημα που το αποτέλεσμα που εξάγεται είναι το προβλεπόμενο, αναλογικά, με το ερέθισμα. Ο άνθρωπος, από την άλλη πλευρά, είναι ένα απρόβλεπτο σύστημα που το αποτελεσμα της συμπεριφοράς του, είναι συχνά άσχετο απο το εισαγόμενο ερέθισμα.

Με βάση αυτόν τον συλλογισμό, η γυναίκα σήμερα και διαχρονικά, γίνεται μηχανή που παράγει τις συμπεριφορές που μία κοινωνία περιμένει από αυτή.

Κάθε που αναπαράγονται από την ίδια και τους γύρω της, τα μηχανικά στερεότυπα για τη θέση της, τη δράση της και την ταυτότητά της. Απέναντι σε αυτόν τον αυτοματισμό μάχεται και το κορίτσι του ΜΑΚΙΝΑΛ. Διεκδικεί ως γυναίκα και ως άνθρωπος να είναι η φύση της, να βγει από τους παραδεδομένους ρόλους της και να ζήσει, εκτός των περιορισμών της ταυτότητάς της.

Δημήτρης Γεωργιάδης: Προσπαθώ να μην υπάρχει γυναίκα στην κοινωνία που ζω, η οποία να αισθάνεται «μηχανή» με οποιονδήποτε τρόπο. Στο «Μάκιναλ» αφηγούμαστε την ιστορία μιας γυναίκας που η κοινωνική μηχανή την συνέθλιψε και δεν της άφησε άλλο δρόμο προς την ελευθερία από το έγκλημα. Τις γυναίκες και τις θηλυκότητες συνολικά τις θέλουμε δίπλα μας, ζωντανές και ισότιμες για να γίνει ο κόσμος μας αυτό που θα μπορούσε να είναι: υγιέστερος, σοφότερος, ομορφότερος.

Ιnfo:

Συντελεστές της παράστασης: Μετάφραση: Αργύρης Ξάφης/Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία: Ιώ Βουλγαράκη /Σκηνικό-Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού/Μουσική: Νίκος Γαλενιανός /Επιμέλεια κίνησης: Σοφία Πάσχου/Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Αναστασίου /Βοηθός σκηνοθέτη: Έφη Χριστοδουλοπούλου/Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου/Παίζουν: Δέσποινα Κούρτη, Δημήτρης Γεωργιάδης, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Εμμανουήλ Κοντός, Κατερίνα Νταλιάνη, Αργύρης Ξάφης, Μαρία Σαββίδου/Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
ΧΩΡΟΣ: Κεντρική Σκηνή/Από 18.04.2022 έως 31.05.2022/Διάρκεια Παράστασης : 90 λεπτά/ΜΕΡΕΣ / ΩΡΕΣ: Δευτέρα 21:15, Τρίτη 21:15/ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ: Κανονικό 15€, Μειωμένο 12€/ Εισιτήρια για την παράσταση προπωλούνται : https://www.viva.gr/tickets/theater/makinal/