Μελέτης Ηλίας: “Σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα, το θέατρο πρέπει να απευθυνθεί στους νέους”

Δεν έχω ξανακούσει τόσους ηθοποιούς να μου προτείνουν να κάνω συνέντευξη σε έναν συναδελφό τους. Αυτό και μόνον λέει πολλά για τον Μελέτη Ηλία. Και ακόμη περισσότερα λέει η στάση του, το ήθος του και ασφαλώς η γοητεία του επαγγελματισμού του. Χωρίς φωνές, χωρίς φανφάρες κάνει δύσκολα και εύκολα, με επιτυχία πια και σιγουριά, ώστε να τα απολαμβάνει χωρίς άγχος. Είναι όλα του ισχυρά και παρόντα αφοπλιστικά πάντα – σαν το βάθος της δυνατής φωνής του να ρέει παντού και να ποτίζει την αύρα που δημιουργεί. Οπου και αν τον δεις, θα τον θυμάσαι. Γιατί ιδρώνει και τιμάει τη φανέλα.

Πώς επιλέξατε αλήθεια αυτό το έργο, τη «Λαπωνία»;

Αυτό το έργο ήρθε στα χέρια μας από τη Μαρία Χατζηεμμανουήλ, που έχει ασχοληθεί με οποιοδήποτε ισπανικό έργο υπάρχει και το έχει γράψει το συγγραφικό δίδυμο Μαρκ Ανζελέτ και Κριστίνα Κλεμέντε. Δείχνει δύο ζευγάρια, που με αφορμή ότι ένα απ’ τα παιδιά τους λέει στο άλλο ότι δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης, ξεκινάει μια σειρά παρεξηγήσεων που δείχνει κυρίως τις διαφορές της κουλτούρας των λαών, γιατί μιλάμε για δύο ζευγάρια που στο ένα είναι και οι δύο Ελληνες ενώ στο άλλο, ο ένας είναι Φινλανδός.

Κατά απαίτηση των συγγραφέων, σε όποια χώρα παίζεται το έργο, εκτός από τον Φινλανδό, οι υπόλοιποι παίρνουν την εθνικότητα της χώρας στην οποία παίζεται – έτσι κερδίζεις από την αμεσότητα και τα «τοπικά» αστεία. Στην ουσία, σου δίνουν το ελεύθερο να χρησιμοποιήσεις κάποια πράγματα τα οποία θα ταιριάζουν περισσότερο στη χώρα σου. Εμείς, λοιπόν, επειδή κάναμε πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη, κάναμε και τους τρεις Θεσσαλονικιούς -κάτι εξαιρετικά αποκαλυπτικό για το κοινό της συμπρωτεύουσας! Τώρα που το έργο θα κατέβει στην Αθήνα, θα δούμε τι θα κάνουμε, γιατί είναι κάπως δύσκολο να βρεις αστεία της Αθήνας, μιας και είναι ελάχιστοι οι βέροι Αθηναίοι που μπορούν να καταλάβουν τα προβλήματα του παρελθόντος του τόπου και τα ήθη.

Πρόκειται, δηλαδή, για ένα έργο που ουσιαστικά πραγματεύεται τις διαφορές των πολιτισμών;

Ναι, ακριβώς. Εχει να κάνει με τις διαφορές της κάθε κουλτούρας -των λαών δηλαδή της Βόρειας Ευρώπης και των μεσογειακών. Ενώ οι Βορειοευρωπαίοι φαίνονται πιο ορθολογιστές και πιο τακτοποιημένοι, η αλήθεια είναι ότι τα προβλήματα που έχουν -αυτοκτονίες, κατάθλιψη, αλκοολισμός- είναι πολύ βαθύτερα μέσα στην ύπαρξή τους και προσπαθούν να τα καλύψουν με ένα πέπλο τακτοποίησης.

Γνωρίσαμε μία γυναίκα επιστήμονα, από την Πορτογαλία, που έφυγε από τη χώρα της για να βγάλει περισσότερα χρήματα και πήγε στη Νορβηγία. Εκεί έπαιρνε δυόμισι χιλιάρικα για να αλλάζει σεντόνια στα ξενοδοχεία… Οπως μας έλεγε, στην ιεραρχία αυτής της χώρας, νούμερο ένα είναι το παιδί, που έχει όλα τα προνόμια και τις δωρεάν παροχές, μετά η γυναίκα, μετά ο άντρας και κάτω κάτω στη λίστα είναι ο ξένος. Είναι τρομερά σωβινιστές, παρότι μοιάζουν τελείως διαφορετικοί.

Μελέτη, είσαι εξαιρετικά αγαπητός και στο κοινό και στους συναδέλφους σου. Επίσης, ενώ είσαι συνεχώς παρών στα πράγματα, είσαι αρκετά μακριά από τα μέσα δημοσιότητας. Τι συμβαίνει ακριβώς με σένα;

Αυτό που συνέβη με μένα είναι ότι από τα πρώτα χρόνια που άρχισα να ασχολούμαι με το θέατρο, βρέθηκα σε πολύ δύσκολες καταστάσεις και ουσιαστικά έπρεπε τότε να επιλέξω και τον δρόμο που θα πάρω.

Πού και πώς έγινε και έμπλεξες με το θέατρο;

Οταν τελείωσα το σχολείο, σπούδασα λογιστικά, δεν είχα καμία επαφή με το θέατρο. Βλέποντας όμως στα 18 μου μερικές παραστάσεις, αποφάσισα έτσι ξαφνικά να πάω να δώσω εξετάσεις σε μια δραματική σχολή -στο Θέατρο Τέχνης για την ακρίβεια. Στην αρχή ήμουν λίγο σαν UFO, γιατί όλοι οι υπόλοιποι κάτι ήξεραν, έστω από το παιδικό θέατρο, ενώ εγώ τίποτα. Μόλις τελείωσα τη σχολή όμως βρέθηκα με τον Λευτέρη Βογιατζή και μέσα από πολύ δύσκολες συνθήκες προβών διαπίστωσα τη σκληρότητα αυτής της δουλειάς.

Εγώ όμως αυτό δεν το άντεξα, δεν μπόρεσα να λειτουργήσω μέσα σε αυτή την πίεση. Ο Λευτέρης Βογιατζής, ο συγχωρεμένος, ήταν ένας σπουδαίος σκηνοθέτης, αλλά και ένας πάρα πολύ δύσκολος άνθρωπος. Η συνεργασία αυτή διακόπηκε μετά από πέντε μήνες προβών, γιατί ένιωσα ανήμπορος να ανταπεξέλθω σε αυτή τη συνθήκη. Τελειώνοντας, λοιπόν, από εκεί και σκεπτόμενος ότι μάλλον δεν κάνω γι’ αυτόν τον χώρο, μια δασκάλα μου, η Πέπη Οικονομοπούλου, μου πρότεινε να με δει ο Θόδωρος Τερζόπουλος. Είχα δει παραστάσεις του και είχα εντυπωσιαστεί αλλά, από την άλλη, τρόμαζα για το τι πρέπει να κάνει ένας ηθοποιός ως εργαλείο για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις δικές του απαιτήσεις.

Ποια γνώμη σχημάτισες για εκείνον όταν τον γνώρισες πιο προσωπικά;

Όταν τον γνώρισα, η αλήθεια είναι ότι μου δημιούργησε μία τρομερή αγάπη και σεβασμό γι’ αυτό που κάνουμε, μία μυσταγωγία, και με εξέπληξε το πόσο καλοσυνάτος ήταν. Ξεκίνησα, λοιπόν, με μεγάλη χαρά να συμμετέχω και εγώ στις οντισιόν για μέρες ολόκληρες, διότι οι οντισιόν αυτών των σκηνοθετών έχουν διάρκεια, δεν είναι μία φορά.

Με πήρε όμως και έμεινα μαζί του για πέντε χρόνια και αυτή ήταν για μένα η αληθινή σχολή. Μέσα από τον Θόδωρο Τερζόπουλο, τον οποίο θεωρώ και θεατρικό μου πατέρα, διαπίστωσα ότι για να φτάσεις να γίνεις αυτό που θέλεις, δεν σηκώνει ούτε να βάζεις νερό στο κρασί σου ούτε να εμπλέκεσαι με τα γύρω γύρω -τα κουτσομπολιά που σου προσφέρουν φήμη-, αλλά να κοιτάζεις μόνο τη δουλειά σου και να την κάνεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Να έχεις αγάπη, πίστη και εμμονή με αυτό που κάνεις. Ουσιαστικά έτσι γαλουχήθηκα και έτσι πορεύτηκα στη συνέχεια, γιατί μετά τα πέντε χρόνια μαζί του, ακολούθησαν άλλα πέντε χρόνια με τον Λιβαθινό.

Οπότε στην τηλεόραση μπήκες με πανοπλία καλή!

Ακριβώς! Πάνω εκεί που τελείωσε κι αυτός ο κύκλος, ήρθε η τηλεόραση σχεδόν μία δεκαετία και μαζί η πορεία στο θέατρο. Στην τηλεόραση ήταν ένας τελείως διαφορετικός κόσμος, που όμως, λόγω συγκυριών, μπορούσα να το αντιμετωπίσω σωστά. Εμεινα πολλά χρόνια, και στη σειρά «Το Σόι σου» και στα «Καλύτερά μας χρόνια» -συνεργασίες που διαρκούσαν καιρό και γινόσουν μια οικογένεια με τους συναδέλφους σου. Επίσης πια, δεν είχες το άγχος της επιβίωσης, της κάθε χρονιάς δηλαδή, και αυτό ήταν μεγάλη τύχη που την έζησα στη δεύτερη φάση της ζωής μου.

Είναι πάντως σημαντικό να δουλεύεις με ανθρώπους με τους οποίους έχεις αναπτύξει υγιείς σχέσεις, με αγάπη και σεβασμό, χωρίς δεύτερες σκέψεις και κακοποιητικές συμπεριφορές. Όσο περνούν τα χρόνια, από τα 40 μου και μετά δηλαδή, που ορίζω κάπως το παιχνίδι σε σχέση με το θέατρο, προσπαθώ και εγώ να επιβάλλω σε κάθε συνεργασία τον καλό τρόπο και την ευγένεια. Διότι θεωρώ ότι μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει σωστά η συνθήκη, να «ξεκλειδώσει» κάποιος πράγματα από μέσα του.

Είμαστε σε έναν χώρο που θέλει τρομερή ευαισθησία και υπομονή. Εγώ, λοιπόν, φροντίζω πλέον να συνεργάζομαι με ανθρώπους που ξέρω ότι στο γύρισμα ή στην πρόβα θα περνάμε καλά, χωρίς να γίνεται έκπτωση στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Με πολλή προσοχή και συγκέντρωση στη δουλειά, αλλά χωρίς προβλήματα που μπορεί να σου χαλάσουν τη διάθεση ή την ψυχή.

Δεν είναι πάρα πολλοί οι νέοι που θέλουν να ασχοληθούν με το θέατρο;

Ναι, δυστυχώς είναι δυσανάλογο το πόσα θέατρα έχουμε, με το θεατρικό κοινό -κακά τα ψέματα. Επίσης οι Ελληνες δεν έχουν την κουλτούρα που έχουν άλλοι λαοί -είναι πιο εύκολο να πάνε στα μπουζούκια παρά να πάνε στο θέατρο, παρότι το δεύτερο είναι μια πιο οικονομική ψυχαγωγία. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι το θέατρο πρέπει να αποκτήσει μια εξωστρέφεια ως προς τις νεαρότερες ηλικίες. Νομίζω δηλαδή ότι η νεολαία από 15 έως 25-30 δεν πηγαίνει στο θέατρο τακτικά.

Αυτό πρακτικά πώς γίνεται;

Πρέπει να αντιληφθούμε πόσο αλλάζει ο κόσμος γύρω μας, να το κατανοήσουμε βαθιά και να αυτό να το περάσουμε με έξυπνο τρόπο στις παραστατικές τέχνες, που να είναι κράχτης, για να πλησιάσει ο κόσμος και μετά να του δώσεις και τη δεύτερη ανάγνωση. Κάτι σαν τα ιδεογράμματα, που όταν τα κοιτάζεις πολλή ώρα, βλέπεις κάτι άλλο στο τέλος.

Να τους αποκαλύψεις, δηλαδή, μετά αυτό το κάτι που θα είναι ωραίο και σημαντικό για την ύπαρξή τους. Διότι το κλασικό θέατρο αυτό καθαυτό, από το αρχαίο και μέχρι τον Ιψεν ή τον Στρίντμπεργκ για παράδειγμα, για έναν εικοσάρη δεν σημαίνει τίποτα. Για ένα παιδί που παρακολουθεί το TikTok με την απίστευτη ταχύτητά του, δεν σημαίνει τίποτα. Πρέπει να βρεις τον τρόπο να το προσεγγίσεις, γιατί δεν υπάρχει κανένα σημείο σύνδεσης πια.

Άρα εννοείς άλλα έργα και άλλες μορφές;

Οχι τόσο άλλα έργα, αλλά άλλες προσεγγίσεις, για να μπορέσεις να τους φέρεις κοντά σου. Το παιδί μου, που είναι εννέα χρονών, παρακολουθεί κάποιους creators στο Internet, που είναι πραγματικά εντυπωσιακοί. Θέλω να πω ότι επειδή το Internet είναι και επικίνδυνο, πρέπει εμείς, που μπορούμε να δώσουμε πράγματα στα παιδιά, να βρούμε τον τρόπο να τα πλησιάσουμε.

Ας πούμε και σε αυτό το έργο που κάνουμε τώρα, χρησιμοποιήσαμε στοιχεία τα οποία μπορούν να τραβήξουν τον κόσμο, να του δημιουργήσουν μία αίσθηση ψυχαγωγίας και να μην τρομάζουν οι μικροί να έρθουν. Και αγαπημένους και γνωστούς ηθοποιούς. Να τονίσουμε κιόλας ότι είναι πολύ σημαντικό να βλέπεις ηθοποιούς που έχουν μεγάλη πορεία στο θέατρο να μπαίνουν και στην τηλεόραση και στα 40 και στα 50 τους να γίνονται ευρύτερα γνωστοί και ο κόσμος να τους αναγνωρίζει και να τους θαυμάζει.

Ποιοι ήταν οι ρόλοι ή οι άνθρωποι που σε καθόρισαν στην επαγγελματική σου πορεία;

Ένας άνθρωπος που με καθόρισε, γιατί δεν χρησιμοποιούσα τις ευκολίες μου αλλά κάθε μέρα με έβαζε να προσπαθώ να ανακαλύψω νέα πράγματα, ήταν ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος στη «Φιλουμένα». Ο Σοριάνο ήταν για μένα μια στιγμή σπουδαία για τη ζωή μου.

Θεωρώ ότι ο Οδυσσέας είναι ένας από τους καλύτερους ανθρώπους του χώρου, πρώτα ως άνθρωπος και μετά ως σκηνοθέτης και ηθοποιός. Η καθημερινότητα μαζί του επί δύο χρόνια, μέσα από τις πρόβες και τις παραστάσεις, με εξέλιξε πάρα πολύ ως ηθοποιό.

Μία άλλη συνεργασία που θεωρώ ότι με προχώρησε, αλλά και με σόκαρε ταυτόχρονα, ήταν την πρώτη φορά που βρέθηκα στην Επίδαυρο κάνοντας τους «Πέρσες» με τον Τερζόπουλο. Στα 27 μου τότε, το άγχος μου με είχε κυριεύσει τόσο πολύ που πίστευα ότι δεν θα μπορώ καν να ξυπνήσω την επόμενη μέρα το πρωί. Ηταν μια τρομερά κομβική στιγμή για μένα.