Μία Ελληνίδα Ιουλιέτα και ένας Τούρκος Ρωμαίος σπάνε τα στερεότυπα

Μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα θεατρική εκδοχή του Ρωμαίου και Ιουλιέτα σκηνοθετεί ο Λευτέρης Γιοβανίδης με Έλληνες και Τούρκους ηθοποιούς να πρωταγωνιστούν και να υποδύονται τους “αιώνιους” εχθρούς Μοντέγους και Καπουλέτους. 

Πρόκειται για μία μεγάλη διεθνή συμπαραγωγή  που μετά την πρώτη της παρουσίαση στην Άγκυρα στις 19 Απριλίου και αμέσως μετά στην Κωνσταντινούπολη, κάνει πρεμιέρα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την Πέμπτη 16 Μαΐου στις 8:00 το βράδυ, όπου ανεβαίνει μόνο για τέσσερις παραστάσεις στις 17, 18 και 19 Μαΐου, σε μια τρίγλωσση εκδοχή στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα τουρκικά.

Τους ρόλους ερμηνεύουν σημαντικοί Έλληνες και Τούρκοι ηθοποιοί (ανάμεσα τους ο Νίκος Καραθάνος, η Ρούλα Πατεράκη, η Καλλιόπη Χάσκα, η Μαρία Διακοπαναγιώτου κ.ά), ενώ τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Λευτέρης Γιοβανίδης. Το σαιξπηρικό κείμενο απέδωσε στα ελληνικά ο Γιώργος Μπλάνας, και στα τουρκικά ο Özdemir Nutku.

Αυτό το υψηλών απαιτήσεων εγχείρημα φιλοδοξεί να αποτελέσει μια πολιτιστική «γέφυρα» μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, καθώς δίνεται μια μοναδική ευκαιρία σε καλλιτέχνες των δύο χωρών να συνεργαστούν και να ενώσουν τις φωνές τους σε ένα κοινό θεατρικό πρότζεκτ που βασίζεται σε ένα από τα διασημότερα θεατρικά έργα όλων των εποχών.

Πώς προέκυψε όμως το τρίγλωσσο αυτό θεατρικό πρότζεκτ;

Ο Λευτέρης Γιοβανίδης εξηγεί στο NEWS 24/7 “διαβάζοντας το έργο “Ρωμαίος και Ιουλιέτα” και αναζητώντας πάντα ευκαιρίες για συνεργασίες με συναδέλφους στο εξωτερικό, μου ήρθε η ιδέα ότι μπορεί να παρουσιαστεί, χωρίς να γίνει καμία διασκευή στο έργο, ως μια τρίγλωσση παράσταση.

Η μια οικογένεια μιλάει ελληνικά, η άλλη μιλάει Τουρκικά, ζουν στην ίδια πόλη και όταν συναντιούνται αναγκαστικά μιλούν τη μόνη κοινή γλώσσα που έχουν, τα αγγλικά. Έχει ενδιαφέρον να ακούς τη μουσικότητα κάθε γλώσσας μέσα σε μια παράσταση. Έχουμε τα ελληνικά που έχουν μια ξεχωριστή ρυθμολογία και μουσικότητα. Τα τουρκικά, μια συγκολλητική γλώσσα που έχει μια άλλη μουσικότητα. Και τέλος τα αγγλικά που ακούμε όλη την ποιητικότητα της γραφής του Σαίξπηρ”.

Ποιες οι προκλήσεις και οι δυσκολίες όταν έχεις να κάνεις με αλλόγλωσσους ηθοποιούς;

“Αναμφισβήτητα είναι μια ξεχωριστή πρόκληση όλο αυτό το πρότζεκτ και είναι πρόκληση να βρεις την ισορροπία μεταξύ των τριών γλωσσών. Οι ηθοποιοί από την άλλη καλούνται να ερμηνεύσουν ένα δύσκολο κλασικό κείμενο στα αγγλικά, που δεν είναι η μητρική τους γλώσσα.

Αυτό αναμφισβήτητα έχει μια ξεχωριστή δυσκολία. Βέβαια στην παράσταση μας ταιριάζει αρκετά ο καθένας να μιλάει τα αγγλικά με τη δική του προφορά, μιας και δηλώνεται από την αρχή ότι ούτε στους Καπουλέτους, αλλά ούτε στους Μοντέγους τα αγγλικά δεν είναι η μητρική τους γλώσσα. Ακριβώς όπως συμβαίνει σήμερα όταν συναντάμε ως Έλληνες αλλόγλωσσους που επικοινωνούμε μέσω των αγγλικών υποχρεωτικά” εξηγεί ο σκηνοθέτης.

Τι τον γοητεύει στο “Ρωμαίος και Ιουλιέτα” και πώς αυτό επικοινωνεί με το σήμερα;

“Είναι δυο παιδιά του σήμερα. Έχουν χάσει την επικοινωνία με τους γονείς τους και το ρόλο των γονιών τον έχει αναλάβει για την Ιουλιέτα η παραμάνα και για τον Ρωμαίο ο πατέρας Λαυρέντιος, αυτοί είναι κοντά τους για να τους συμβουλέψουν, να τους αγαπήσουν. Αυτό έχει μια ιδιαίτερη σημασιολογία θεωρώ.

Στο κείμενο μπορείς να βρεις πολλές αναφορές στο σήμερα. Δεν θεωρώ ότι είναι μόνο μια ερωτική ιστορία με ένα τραγικό τέλος. Το κείμενο έχει πολλές προεκτάσεις που μπορείς να ανακαλύψεις διαβάζοντάς το. Η κοινωνική παρακμή και η έλλειψη κοινωνικών αξιών είναι θέματα που τίθενται μέσα στο έργο. Όλοι οι χαρακτήρες είναι πρόσωπα αναγνωρίσιμα στο σήμερα. Είναι ιδιαίτερα γοητευτικό να μπορώ να βρω σε ένα κλασικό κείμενο γέφυρες με το σήμερα, να μπορώ να ακουμπήσω θέματα της κοινωνίας που ζω. Με ενδιέφερε η παράστασή μας να έχει καθαρή αναφορά σε λαούς της λεκάνης της Μεσογείου, με τις δικές τους συνήθειες και συμπεριφορές, με τη δική τους κουλτούρα και νοοτροπία”.

Ελληνίδα Ιουλιέτα και… Τούρκος Ρωμαίος

Δύο οικογένειες ποτισμένες από μια προαιώνια σύγκρουση, οι Έλληνες Καπουλέτοι και οι Τούρκοι Μοντέγοι, ζουν μαζί σε μια πόλη των Βαλκανίων, δυστυχώς όχι πάντα ειρηνικά. Άνθρωποι διαφορετικής κουλτούρας και θρησκείας, όταν συναντιούνται επικοινωνούν στη μόνη κοινή γλώσσα που ξέρουν, τα αγγλικά.

Η εγκληματικότητα βρίσκεται σε έξαρση. Η μουσική, ο ήχος των χάλκινων αλλά και η θρησκεία είναι αναπόσπαστα κομμάτια της ζωής τους. Γλεντάνε άγρια, ζούνε άγρια, η βία είναι μέσα στην καθημερινότητά τους. Ωστόσο, παρά την έχθρα που χωρίζει τις δύο οικογένειες, η Ελληνίδα Ιουλιέτα και ο Τούρκος Ρωμαίος θα ερωτευτούν, αψηφώντας όλα τα εμπόδια και διδάσκοντας την αξία της αγάπης. Μια κακή στιγμή, όμως, ένα παιχνίδι που καταλήγει σε φόνο, θα φέρει την καταστροφή.

Η Καλλιόπη Χάσκα αναφέρει για την Ιουλιέτα την οποία υποδύεται πως “η Ιουλιέτα είναι ένας χαρακτήρας που οι άνθρωποι συνήθως έχουν στο μυαλό τους ως μια αγνή, αθώα, εύθραυστη νεαρή κοπέλα. Και εγώ αυτό πίστευα για χρόνια. Έτσι τη βλέπουμε συνήθως. Κάποια στιγμή στη σχολή διάβασα το έργο σοβαρά. Η Ιουλιέτα είναι ένας ευφυέστατος χαρακτήρας, τους φέρνει όλους βόλτα. Πρακτική και ευθύς. Διαπραγματεύεται, διεκδικεί, εξαπατεί. Δεν είναι δικά μου λόγια αυτά. Τα λόγια του Σαίξπηρ το λένε. Αυτή η Ιουλιέτα με ενδιαφέρει εμένα.
Αγρίμι, διαολάκι με την καλύτερη έννοια. Καθαρή ψυχή με θάρρος και θράσος. Ο άνθρωπος που θα ήθελα να είμαι.

Ο Alp Ünsal αναφέρει για τον Ρωμαίο: “Λοιπόν, όταν βούτηξα στον Ρωμαίο, ήθελα να ταρακουνήσω λίγο τα πράγματα. Αντί να ακολουθήσω την τυπική οδό να τον κάνω cool, σκληρό και macho, πήγα να συνδυάσω αυτές τις ιδιαιτερότητες με πιο αθώα, ενθουσιώδη ατμόσφαιρα. Νομίζω ότι αυτό προσθέτει μια φρέσκια πινελιά που θα αρέσει στο κοινό”.

Όσο για την εμπειρία των προβών…

Η Καλλιόπη Χάσκα σημειώνει πως “οι ηθοποιοί αυτοί είναι μέλι. Δεν έχω πάρα μόνο γλύκα μέσα μου από τη συναναστροφή μας. Βοηθάει σίγουρα που ιδιοσυγκρασιακά είμαστε πολύ κοντά. Αλλά και πιο συγκεκριμένα με τον Αλπ, το Ρωμαίο μου, είχαμε πολλή τύχη, παρόλο που δεν κάναμε μαζί δοκιμαστικό, να έχουμε μία τρομερή χημεία που ελπίζω να νιώσει και ο κόσμος. Σαν να έχουμε μία συνεννόηση οι δυο μας, χρόνων”.

Ο Alp Ünsal είπε πως “ερχόμενοι από την Τουρκία με την ομάδα μας, η πρώτη μας παρατήρηση κατά τη διάρκεια των προβών εδώ ήταν οι εντυπωσιακές ομοιότητες μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Ενώ μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε στα αγγλικά ως κοινή γλώσσα, συχνά ένιωθα ότι μπορούσα να καταλάβω τους Έλληνες ηθοποιούς ακόμη και όταν μιλούσαν ελληνικά μεταξύ τους. Φυσικά, υπάρχουν αποχρώσεις που διαφοροποιούν τις δύο κουλτούρες, αλλά πιστεύω ότι αυτές οι διαφορές προσέδωσαν πλούτο στην παραγωγή μας. Αισθάνομαι απίστευτα τυχερή που εργάζομαι σε ένα τέτοιο έργο”.

Ελίνα Γιουνανλή

Η Τέχνη ως γέφυρα

Έλληνες – Τούρκοι, Μοντέγοι- Καπουλέτοι: αλήθεια η Τέχνη μπορεί να δημιουργήσει γέφυρες ανάμεσα σε δύο λαούς ή σε δύο οικογένειες με διαφορετικές θρησκείες και κουλτούρες, ποτισμένοι από μια προαιώνια σύγκρουση;

Ο Λευτέρης Γιοβανίδης σημειώνει πως “πρέπει να μπορεί να δημιουργήσει. Αλλιώς τι νόημα έχει να μιλάμε για τη δύναμη της τέχνης αν αυτό δεν έχει χειροπιαστές αποδείξεις. Και η παράσταση αυτή είναι μια χειροπιαστή απόδειξη. Μια απόδειξη ότι η τέχνη φέρει ειρήνη, αγάπη και αλληλοσεβασμό στην όποια διαφορετικότητα. Στο μήνυμα που έγραψε φέτος ο συγγραφέας Γιον Φόσε για την Παγκόσμια Ήμερα Θεάτρου έβαλε τίτλο “Η τέχνη είναι ειρήνη” και συμφωνώ μαζί του.

Από την άλλη σίγουρα είμαστε δυο λαοί που κουβαλάμε στις πλάτες μας μια βαριά και δύσκολη ιστορία. Υπάρχουν πολλά που μας χωρίζουν και μας κάνουν να νιώθουμε αντίδικοι αλλά έχουμε ακόμα περισσότερα που μας ενώνουν. Έχουμε πολλά κοινά ως λαοί. Και για μένα, το βασικότερο από όλα είναι τι εξασφαλίζουμε για τα παιδιά μας και το καλύτερο και το σοφότερο είναι η ειρήνη και η κανονικότητα. Αυτό θέλουν οι λαοί.

Η πολιτική είναι αυτή που έρχεται πάντα αυτό να το ανατρέψει. Ας πάρουμε ως ένα πιθανό παράδειγμα την ιστορία αυτών των δύο νέων που γεννήθηκαν μέσα σε μια λασπώδη κοινωνία και προσπάθησαν ως ανθοί να ανθίσουν αλλά το τυφλό μίσος ήρθε και τα ισοπέδωσε αυτά τα λουλούδια”.

Και η Καλλιόπη Χάσκα προσθέτει πως “στην παράστασή μας μιλάει δυνατά η ανοησία των συγκρούσεων. Το έργο πραγματεύεται τη βία όσο και τον έρωτα. Εγώ σίγουρα δεν υπάρχω σε αυτή την παράσταση με σκοπό να ενώσω κανέναν. Η τέχνη μόνη της είναι δύναμη ενωτική”.

Ο Alp Ünsal καταλήγει πως “νομίζω ότι η τέχνη είναι εντελώς υπεράνω όλων των διαχωρισμών στον κόσμο. Υπάρχει αυτή η σύνδεση μεταξύ των καλλιτεχνών που ξεπερνά τα σύνορα και τις ετικέτες. Πιστεύω πραγματικά ότι η τέχνη μπορεί να φέρει κοντά τους ανθρώπους, ακόμη και αυτούς που κανονικά δεν θα αναμειγνύονταν. Δεν είναι ότι πρέπει να έχει κάποιο μεγάλο, άμεσο μήνυμα. Απλώς έχει αυτή τη δύναμη να δημιουργεί χώρους όπου μπορούν να συμβούν τέτοια πράγματα, και αυτό είναι πολύ φοβερό.