Μήπως τελικά πατριαρχία είναι ο φόβος της θηλυκότητας;

«Ου Φονεύσεις» είναι ο τίτλος της νέας performance σε σύλληψη και σκηνοθεσία της Αντζέλας Μπρούσκου, που κινείται ανάμεσα στο Θέατρο ντοκουμέντο και τη μυθοπλασία και παρουσιάζεται στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Κείμενα που αφορούν την έντονη πατριαρχία και έχουν γραφτεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα για την θέση της Γυναίκας

Η Γυναίκα ως θύμα διακρίσεων εξαιτίας του φύλου της. Η απαγορευμένη σεξουαλικότητα της Γυναίκας διατρέχει την ιδέα του έργου μέσα στους αιώνες σαν βασικός άξονας. Γιατί τα «εγκλήματα πάθους» και τα «εγκλήματα τιμής» κατά των γυναικών συνεχίζονται με τέτοιο ρυθμό;

“Η γυναικοκτονία είναι ένα ακραίο φαινόμενο που αυξάνεται ανησυχητικά στις μέρες μας. Δεν θα μπορούσαμε να μείνουμε αδιάφοροι στο γεγονός αυτό. Μόνο με κείμενα που συνδέονται με αυτή την πραγματικότητα σήμερα θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μια παράσταση με αυτό το θέμα. Η ιστορία της γυναίκας συνδέεται άμεσα με την πατριαρχία και εκεί πιστεύω βρίσκεται και ο πυρήνας της έμφυλης βίας ανά τους αιώνες”, αναφέρει χαρακτηριστικά στο NEWS 24/7 η Άντζελα Μπρούσκου.

Και συνεχίζει μιλώντας για τη διαδικασία επιλογής των κειμένων και για τον τίτλο «Ου Φονεύσεις»: “Ο τίτλος είναι κι ένα σχόλιο για την σχέση μας με την θρησκεία και τις εντολές της. Προφανώς τίποτα δεν σταματάει τον άνθρωπο από τον φόνο. Οπότε υπήρξε η ανάγκη μιας αναζήτησης για αυτή την βαθιά παρόρμηση του φονεύειν σε σχέση με την κτητικότητα.

Το υλικό της παράστασης αντλείται από την καθημερινότητα μέσα από συνεντεύξεις περιγραφές φόνων, ομολογίες, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κείμενα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα με άξονα την θηλυκότητα όπως αυτή μπορεί να εκφράζεται”.

Η ηθοποιός Ανδριανή Κυλάφη αναφέρει για το πώς προσέγγισε τον ρόλο της σε μια παράσταση που πραγματεύεται τόσο σοβαρά και κοινωνικά φορτισμένα ζητήματα “επειδή ακριβώς το θέμα της παράστασης είναι τόσο ευαίσθητο, επίκαιρο (αλλά και αποκαρδιωτικά διαχρονικό) και διεγείρει αρνητικά συναισθήματα σε συντελεστές και κοινό, κύριος στόχος ήταν να το αντιμετωπίσουμε με ειλικρίνεια. Άλλωστε, πρόκειται για αληθινές μαρτυρίες, ιστορίες πραγματικών ανθρώπων. Επομένως, δεν χρειάζονται πολλά. Η ειλικρίνεια, η αλήθεια και η αποφυγή της όποιας προσπάθειας για συναισθηματικοποίηση των γεγονότων ή/και των προσώπων είναι από μόνα τους υπεραρκετά”.

Η ηθοποιός Άλκηστις Πολυχρόνη λέει από την πλευρά της πως “δεν γνωρίζω καμία θηλυκότητα που να μην έχει υποστεί κάποια μορφή έμφυλης βίας, λεκτική, ψυχολογική ή και σωματική. Στο σπίτι, στον δρόμο, στον χώρο εργασίας. Για αυτόν τον λόγο απαιτείται μια προσεκτική και ευαίσθητη διαχείριση του θέματος. Η ίδιοι οι συντελεστές και το πιθανότερο αρκετοί από τους θεατές έχουν βιώσει κάποιο τραυματικό περιστατικό.
Αρχικό μας μέλημα ήταν να μην παρουσιάσουμε τα περιστατικά αυτά σαν μεμονωμένα, να μην κρατήσουνε ίσες αποστάσεις ανάμεσα σε θύματα και θύτες.

Καμία δικαιολογία, για κανένα περιστατικό. Τα αφηγήματα περί εν βρασμώ ψυχής, ζήλειας, ψυχολογικών προβλημάτων κτλ δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση ελαφρυντικό.
Δεν ασχοληθήκαμε με ρόλους. Μας ενδιαφέρει να αναδείξουμε το φαινόμενο, την ιστορικότητα του, και να ανοίξουμε έναν διάλογο για το τι μπορούμε συλλογικά και ατομικά να κάνουμε για να σταματήσει αυτή η αθλιότητα. Μεταφέρουμε στην σκηνή ντοκουμέντα, αληθινές ιστορίες και αφήνουμε το κοινό να δει και να προβληματιστεί.
Δεν εξιστορούμε την ιστορία μιας γυναίκας, αλλά την καθημερινότητα όλων των θυληκοτήτων. Δεν είμαστε ρόλοι επί σκηνής . Είμαστε οι ιστορίες μας, οι ιστορίες διαφορετικών γυναικών”.

Ένας “διάλογος” με τη γυναικοκτονία

 Η παράσταση αυτή μπορεί να συμβάλει στον δημόσιο διάλογο για τη γυναικοκτονία;

Η Ανδριανή Κυλάφη απαντά πως “σίγουρα πιστεύω πως ανακινεί έναν προβληματισμό γύρω από το ζήτημα της πατριαρχίας που τελικά πλήττει όλους. Η παράσταση φέρνει στο προσκήνιο βαθιά ριζωμένα στερεότυπα των οποίων η δύναμη είναι τόσο μεγάλη που ενεργοποιούνται πολλές φορές ασυνείδητα. Θα έλεγα ότι η παράσταση αυτή καταφέρνει να κάνει αυτό το ασυνείδητο συνειδητό”.

Η Άλκηστις Πολυχρόνη συνεχίζει “κάθε 10 λεπτά μια γυναίκα δολοφονείται στον κόσμο. Τα στατιστικά νούμερα είναι ανατριχιαστικά, τα γνωρίζουμε οι περισσότεροι, αλλά αν και το άκουσμα της πληροφορίας σοκάρει, μένουμε συχνά αδρανείς. Αναπαράγουμε τρόπους διαπαιδαγωγήσεις που θέτουν τους άνδρες σε θέση ισχύος, ανεχόμαστε κακοποιητικές συμπεριφορές στον χώρο εργασίας, μέσα στην ίδια μας την οικογένεια.

Γινόμαστε απλά παρατηρητές της έμφυλης βίας, και μένουμε αδρανείς και σιωπηλοί.
Η παράσταση αναδεικνύει ότι η έμφυλης βία είναι ριζωμένη μέσα στην κουλτούρα μας, στην θρησκεία μας μέσα στην κοινωνία που κατά τα αλλά θέλουμε να θεωρούμε δημοκρατική.
Παρουσιάζει ντοκουμέντα από αληθινές καταθέσεις θυμάτων και θυτών, αλλά και την συγκάλυψη που γίνεται από τα ΜΜΕ. Πιστεύω η συνειδητοποίηση ότι όλες οι θηλυκότητες είμαστε εν δυνάμει θύματα φανερώνεται μέσα από την παράσταση.

Η ευθύνη είναι πλέον συλλογική. Οι γυναικοκρατίας είναι καθημερινό φαινόμενο και πρέπει να δράσουμε συλλογικά, άντρες και γυναίκες, για να σταματήσουν. Αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, αλλαγή στην εκπαίδευση, καμία ανοχή. Καμία μόνη.
Μόνο μιλώντας ανοιχτά και αναγνωρίζοντας ότι δεν είναι τυχαία περιστατικά, αλλά κοινωνικό φαινόμενο θα μπορέσουνε να κάνουμε μια αλλαγή”.

Η παρουσία του άνδρα σαν μια φιγούρα αρχετυπική, αδρή και σαγηνευτική εμπλέκεται ως ιερέας πατέρας, γιός, αδελφός, εραστής, μαστροπός. 

Ο Κωνσταντίνος Γιουρνάς αναφέρει σχετικά: “αυτός ο μάγκας , ο Έλληνας άνδρας με την ανδρική του τιμή και περηφάνια. Που θα γίνει βίαιος γιατί έτσι έχει μάθει να υπάρχει από τον πατέρα του και από την πατριαρχική κοινωνία μέσα στην οποία ζει. Αυτός που είναι και θρήσκος γιατί αυτή η θρησκεία τον βολεύει ώστε να νομίζει ότι τηρεί κάποιους θείους κανόνες για να επιβάλλεται πάνω στην γυναίκα του.

Και να την θεωρεί κτήμα του. Και να εκτονώνει πάνω της όλα όσα δεν μπορεί να καταφέρει μέσα σε αυτό το πατριαρχικό μοντέλο, που ακόμα δεν έχει καταλάβει ότι και τον ίδιο δεν τον χωράει και γι’ αυτό το λόγο έχει θυμό· τον οποίο θα τον εκτονώσει σε κάποιον που θεωρεί σωματικά πιο αδύναμο δηλαδή τη γυναίκα .όλο αυτό το αρχέτυπο έχω ανάγκη να το σαρκάσω να το ξορκίσω να το λυπηθώ να προβάλλω το αδιέξοδο του.

Είναι βαθιά ριζωμένο το κακό και ο μόνος τρόπος για να το ξεριζώσεις συθέμελα είναι να σταματήσεις να φοβάσαι την θηλυκότητα, γιατί παραδέξου το, τη φοβάσαι. Φοβάσαι τη θηλυκότητα ως έννοια, αυτό το θαύμα της φύσης που γεννιέται και γεννάει, που έχει συναισθήματά, που από φύση αγαπάει. Αυτό τελικά είναι η πατριαρχία, αυτός ο φόβος. Πάμε. Πάμε να ξεφοβηθούμε παρέα”.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις στη δημιουργία αυτής της παράστασης;
Η Ανδριανή Κυλάφη σχολιάζει πως “υπάρχει ένα μαγικό νήμα στην παράσταση που ενώνει το χθες το σήμερα και το αύριο. Υπάρχει μία πορεία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα που οδηγεί τελικά στην φράση : “Καθε 10 λεπτά δολοφονείται και μία γυναίκα σήμερα ”

Υπάρχει μία κυκλική διαδρομή που ενώνει το backstage με την ίδια τη σκηνική λειτουργία. Υπάρχουν ως διαφορετικά πρόσωπα -ρόλοι που ενώνονται συγχρόνως σ’ έναν ενιαίο άξονα . Έχω την αίσθηση ότι μπαίνω σε ένα δάσος και ακολουθώντας διαφορετικές διαδρομές να φτάνω στην έξοδο . Αυτή η αστραπιαία και διαρκής αλλαγή, το πέρασμα από διαφορετικούς ρόλους- σύμβολα και συγχρόνως η απαραίτητη προϋπόθεση να ακουμπήσει ο λόγος εκείνη τη στιγμή στον θεατή (όχι απλώς για να τον κατανοήσει αλλά για να γίνει σύμμαχος) αυτό είναι μία τεράστια πρόκληση για τον ηθοποιό.

Κυρίως όμως η τεράστια πρόκληση είναι ότι προσπαθείς να αρθρώσεις σκηνικό λόγο πάνω σε μια θεματική τόσο ακραία όπως η γυναικοκτονία γνωρίζοντας την πραγματικότητα. Και η πραγματικότητα είναι ότι αυτήν τη στιγμή ο όρος” γυναικοκτονία” αναγνωρίζεται από την πολιτεία μόνο ως δημόσιος διάλογος και όχι ως νομικός όρος! Ότι υπάρχει ακόμα συγκάλυψη του πραγματικού συμβάντος και η αναφορά σε αυτό ως έγκλημα πάθους! Η πραγματικότητα είναι ότι μπορούμε ακόμα να ακούμε τη φράση” τα περιπολικά δεν είναι ταξί “ότι ακόμα ακούμε τη φράση” τα ‘θελε και τα ‘παθε” ή ” δεν έπρεπε να το χωρίσει”!
Ότι σε μια ακόμα πατριαρχική κοινωνία όπου κρύβει στους κόλπους της τον “σωστό άντρα” η ίδια η γυναίκα δεν προστατεύεται.

Οι εσωτερικές συγκρούσεις που προκύπτουν ακριβώς από αυτήν τη συνειδητοποίηση της ανάδυσης στερεοτύπων, εγγεγραμμένων από την παιδική ηλικία, σχεδόν σύμφυτων με την ανθρώπινη ύπαρξη. Αυτές προβληματίζουν, βασανίζουν, αλλά και εξελίσσουν τελικά τον άνθρωπο”.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σύλληψη – Σκηνοθεσία, Art Direction: Άντζελα Μπρούσκου
Σύμβουλος δραματουργίας – Φωτισμοί: Στέβη Κουτσοθανάση
Επιμέλεια ήχου: Αλεξάνδρα Κατερινοπούλου
Το Ζεϊμπέκικο είναι πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Τάσου Μελετόπουλος /Arrangement: Χρήστος Αλεξάκης
Φωτογραφίες/Trailer: Αναστασία Γιαννάκη
Σχεδιασμός αφίσας:Michelangelo Bevilacqua

Διανομή: Δήμητρα Χατούπη, Ανδριανή Κυλάφη, Κωνσταντίνος Γιουρνάς, Άλκηστις Πολυχρόνη